وقتی بدن شما شبیه یک طناب پیچ‌خورده و خمیده تشکیل شده از ماهیچه و نیش و استخوان باشد، در مواجه با خطر، گزینه‌های محدودی پیش رو خواهید داشت. به همین دلیل است که مار کوتوله نی (Pseudorabdion longiceps) که به آن مار کوتوله ژیمناست هم می‌گویند، روشی منحصربفرد برای فرار را ایجاد کرده است. زمانی که خطر نزدیک می‌شود، این مار کوچک آسیای جنوبی با حرکتی عجیب، خود را پرتاب می‌کند و این حرکت باعث تسریع فرار او می‌شود.
به گزارش خبرآنلاین، یک مقاله جدید نشان می‌دهد که مشاهده این رفتار عجیب که به ندرت در دیگر حیوانات دیده می‌شود، در مار‌ها ثبت شده است.
تیمی از محققان به سرپرستی «ایوان سنگ هوآت کوآه» که یک زیست‌شناس از دانشگاه مالزی صباح است اعلام کرده: «ما جزئیاتی از رفتاری جدید برای فرار که توسط این گونه چرخان (شبیه حرکت چرخ و فلک ژیمناست‌ها) بکار گرفته می‌شود را ثبت کرده‌ایم. تا قبل از این، تنها گزارش‌هایی از این رفتار به دست ما رسیده بود، اما این اولین بار است که توانستیم تصاویری از این حرکت همراه با توضیحاتی جامع در این خصوص ثبت کنیم.»
مار‌ها به عنوان حیوانات فلس‌داری که حرکت‌های چرخشی می‌کنند و گاهی نیش سمی دارد، چندین استراتژی مختلف برای فرار از دست شکارچیان و حیوانات بزرگتر دارند. این راه‌ها شامل استتار، خود را به مردن زدن، فرار، حرکات تهاجمی و حرکات تدافعی است. اما مارهای کوچک، در برابر شکارچیان آسیب‌پذیرتر هستند.
مار کوتوله نی، یک حیوان شبگرد و مرموز است که در طول روز خود را در بستر برگ‌ها یا زیر کنده درختان پنهان می‌کند. طول این مار به حدود۲۳سانتی‌متر می‌رسد. این مار‌ها یک میان وعده عالی برای شکارچیانی نظیر پرندگان و سایر مار‌ها هستند، و باید بتوانند در هنگام خزیدن و حرکت کردن با این مشکلات مبارزه کند.
محققان هنگام عبور از یک جاده کوهستانی در مالزی، در غروب یک روز در آگوست سال ۲۰۱۹، با یک نمونه از این مار‌ها برخورد کردند. همانطور که این گروه تحقیقاتی به مار نزدیک می‌شدند، مار به معنای واقعی مبهوت شده بود و با حرکاتی شبیه چرخ و فلک از آنها دور می‌شد.
آنها این صحنه را اینطور توصیف کردند: «وقتی نزدیک مار شدیم، مبهوت شده بود و کلاف‌های بدن خود را حلقه می‌کرد و شروع به چرخیدن و پرتاب خود کرد تا فرار کند. این مار ژیمناست تقریبا ۱.۵ متر عرض جاده را در عرض ۵ ثانیه طی کرد. وقتی این مار در شیب رو به پایین افتاد، سرعت بیشتری گرفت و توانست سریعتر فرار کند.»
حالا نوبت انسان‌ها بود که مبهوت شوند، اما آنها مدت زیادی در این حالت نماندند، بلکه مار را گرفتند و آن را روی یک زمین مسطح قرار دادند، و دیدند که این مار چندین بار همین رفتار را تکرار کرد. روش تقلای این مار صرفا نتیجه ترس و جاذبه زمین نبود. محققان توانستند این حرکات را در قالب تصاویر ثبت کنند و با تجزیه و تحلیل دقیق حرکات مار، بفهمند که چطور این کار را انجام می‌دهد.
این حرکت با تبدیل شدن بدن مار به شکل S آغاز می‌شود، سپس مار با فشار دادن دم خود به زمین، نیمه جلوی بدن خود را به هوا پرتاب می‌کند. تمام بدن مار در هوا معلق می‌شود. زمانی که سر مار به زمین می‌رسد، دم به سمت جلو می‌چرخد، و به همین‌صورت سر و گردن دوباره پیچ می‌خورد. تمام این حرکات دوباره تکرار می‌شوند؛ و مار با پیچاندن مکرر بدنش، خود را به سمت جلو پرتاب می‌کند.
این کاملا همان حلقه‌ای شدن مار (Hoop Snake، به شکل دایره درآمدن مار) که در افسانه‌ها دیده‌ایم نیست، اما اگر این ذهنیت را کنار بگذارید و انتظار دیدن مار حلقه‌ای را نداشته باشید، به راستی حرکت او بسیار غیرمنتظره و ترسناک خواهد بود.
اگرچه حیوانات دیگری مانند عنکبوت‌های کیسه‌دار طلایی (Carparachne aureoflava) و برخی سمندرها، برای فرار از دست شکارچیان روی زمین غلت می‌زنند، اما کاری که آنها می‌کنند، معمولاً غیرفعال است. این حیوانات برای فرار، به سادگی خودشان را جمع کرده و به شکل دایره در می‌آورند و روی زمین می‌چرخند. در چنین مواقعی محیط و جاذبه زمین بقیه کار را انجام می‌دهند.
مار کوتوله نی، به خاطر استعدادی که در چرخیدن دارد معروف شده است، زیرا این خزنده در این حرکت انرژی صرف می‌کند تا از خطر دور شود.
به گفته محققان، این رفتار عجیب و غریب می‌تواند مزایای زیادی برای آنها داشته باشد. اگر این حرکت با غلتیدن غیرفعال (یعنی هنگام فرار در سراشیبی یک تپه) همراه شود می‌تواند به سریعتر حرکت کردن مار کمک کند. همچنین انجام سریع و ناگهانی این حرکت می‌تواند حواس شکارچیان را پرت کرده و آنها را گیج کند، و در همین حال مار راه فراری برای خود پیدا می‌کند. در ضمن کاهش تماس بدن مار با زمین، می‌تواند منجر به ایجاد یک سری از بو‌های مختلف شود، که این بو‌ها شکارچیان شب‌زیست را که بیشتر به حس بویایی متکی هستند تا بینایی، گیج می‌کند.
مار‌ها می‌توانند موجودات بسیار مرموزی باشند، بنابراین جای تعجب ندارد که آنها روش‌هایی داشته باشند که هنوز مستند نشده است. چندی پیش دانشمندان موفق به ثبت این موضوع شدند که مار‌ها با استفاده از روش عجیب و غریب "لسو" (Lasso) برای بالا رفتن از درختان استفاده می‌کنند؛ بنابراین این احتمال وجود دارد که شاید این گونه، تنها گونه‌ای از مار‌ها نباشد که با این روش از خطر دور می‌شود.
کوآه می‌گوید: «من و همکارانم زمانی که توانستیم چنین تصاویری را از رفتار چرخشی در این گونه ثبت کنیم، بسیار هیجان زده شدیم. ما فکر می‌کنیم که این رفتار ممکن است در سایر گونه‌های مارهای کوچک، خصوصا اعضای زیر خانواده Calamariinaeها زیاد باشد، اما نبودن سابقه ثبت شده از آنها، یکی از چالش‌های اصلی در شناسایی و مشاهده این گونه‌های مخفی است.»
منبع: sciencealert