فرارو- ریاض برای تبدیل شدن به غول وب چند میلیارد دلاری خلیج فارس به مراکز داده و زیرساخت‌های بیشتری نیاز دارد.
به گزارش فرارو به نقل از میدل ایست آی، عربستان سعودی میلیاردها دلار هزینه می‌کند و امیدوار است که میلیاردها دلار را جذب کند تا به قطب دیجیتال خاورمیانه تبدیل شود و در مراکز داده، متاورس‌ها و کابل‌های فیبر نوری سرمایه‌گذاری کند. بازیگران جهانی این عرصه از جمله مایکروسافت، گوگل، اوراکل، متا و اپل همگی در حال انباشت سرمایه در قلمروی پادشاهی سعودی هستند و جذب جیب‌های عمیق (استعاره از ثروت فراوان)، نرخ استفاده بالا از اینترنت و برنامه‌های آینده نگرانه ریاض شده اند.
ریاض بر اساس برنامه اقتصادی چشم‌انداز ۲۰۳۰ خود مشتاق است تا از هیدروکربن‌ها دور شود و این شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) نیز می‌شود.
«فهد الهاجری» مدیر عامل سنتر ۳ یکی از شرکت‌های تابعه شرکت مخابراتی عربستان سعودی (STC) در اکتبر ۲۰۲۲ میلادی به رسانه‌ها گفته بود که هدف عربستان سعودی آن است که به قطب دیجیتال اصلی که سه قاره اسیا، اروپا و آفریقا را به یکدیگر متصل می‌سازد تبدیل شده و در عرصه سهم تبادل اینترنت و ترافیک داده‌ها در منطقه پیشرو باشد و مقام نخست را کسب کند.
با این وجود، برای دستیابی به این هدف پادشاهی سعودی نیاز به مراکز داده و زیرساخت‌های بیشتری دارد تا بتواند حجم وسیعی از ترافیک داده را مدیریت کند از جمله کابل‌های فیبر نوری که مستقیما از آسیا، اروپا و فراتر از آن به شبه جزیره عربستان می‌روند. ریاض هم چنین با چالش‌های متعدد دیگری از جمله جنگ فناوری بین واشنگتن و پکن، پرسش‌هایی درباره رویکرد حکومت سعودی نسبت به حقوق و حریم خصوصی دیجیتال و قابلیت اقتصادی استراتژی آن مواجه است.
عربستان سعودی در حال حاضر یک غول دیجیتال در خاورمیانه است. طبق تحقیقات گلدشتاین آن کشور بیش از ۵۵ درصد از بزرگترین بازار مخابرات منطقه و ۵۱ درصد از صنایع فناوری اطلاعات منطقه را در خود جای داده است و ضریب نفوذ اینترنت در عربستان سعودی ۹۸ درصد است. با این وجود، هزینه مصرف کننده در فناوری اطلاعات تنها ۰.۷ درصد از تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی را شامل می‌شود در حالی که این میزان در بازارهای توسعه یافته در حدود ۱.۳ درصد است. این بدان معناست که برای عربستان سعودی جای رشد وجود دارد.
این رشد در حال ظهور است. پیش بینی می‌شود خدمات ابری در عربستان سعودی تا سال ۲۰۳۰ میلادی به ۱۰ میلیارد دلار برسد. گوگل با غول نفتی دولتی آرامکو وارد سرمایه‌گذاری مشترک شده است. اوراکل در فوریه ۲۰۰۳ میلادی اعلام کرد که ۱.۵ میلیارد دلار برای افتتاح مراکز ابری سرمایه‌گذاری خواهد کرد.
مایکروسافت ۲.۵ میلیارد دلار در یک مرکز داده ابری جدید سرمایه‌گذاری می‌کند. غول فناوری چین هوآوی ۴۰۰ میلیون دلار در منطقه ابری سرمایه‌گذاری می‌کند. متا شرکت مادر فیس بوک قرار است اولین آکادمی متاورس منطقه را برای آموزش افراد در مورد نحوه ساخت محیط‌های دیجیتال جدید در ریاض در ماه مه افتتاح کند.
اپل قرار است اولین مرکز توزیع خود را در خاورمیانه در نزدیکی ریاض قرار دهد. «جیمز شایرز» پژوهشگر ارشد اندیشکده چتم هاوس و نویسنده کتاب «سیاست امنیت سایبری در خاورمیانه» می‌گوید: «شرکت‌های بزرگ فناوری تشخیص می‌دهند که آینده غیرغربی است بنابراین، آنان باید با این مناطق به ویژه با کشورهایی مانند عربستان سعودی تعامل داشته باشند. عربستان بازار مهمی برای آنان خواهد بود».
دولت عربستان سعودی از طرح‌های بزرگی برای دیجیتالی کردن آن کشور حمایت می‌کند و در این راستا برای فعال ساختن پروژه‌هایی مانند نئوم کلان شهر چند میلیارد دلاری که در شمال پادشاهی سعودی در حال ساخت است بودجه‌های کلانی را در نظر گرفته و قصد دارد آنجا را تبدیل به یک شهر هوشمند سازد.
ریاض در سال ۲۰۲۲ میلادی ۶.۴ میلیارد دلار برای فناوری‌های آینده نگرانه و کارآفرینی در نظر گرفت. این مبلغ شامل یک میلیارد دلار برای شرکت فناوری و دیجیتال نئوم به منظور توسعه XVRS اولین متاورس شناختی جهان است که دنیای مجازی و واقعی را ادغام می‌کند.
علاوه بر این، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات عربستان سعودی قصد دارد ۱۸ میلیارد دلار برای ایجاد شبکه‌ای از مراکز داده در مقیاس بزرگ جذب کند. MIS یک شرکت سیستم‌های اطلاعاتی مستقر در عربستان سعودی یک صندوق ۳۲۰ میلیون دلاری برای توسعه شش مرکز داده ایجاد کرده است. شرکت مخابراتی عربستان سعودی ((STC با حمایت دولتی ۴۰۰ میلیون دلار برای ساخت «بزرگترین مرکز داده مجهز به ابر در منطقه» سرمایه‌گذاری می‌کند. هم چنین، آرامکو یک میلیارد دلار در یک صندوق سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر برای تمرکز بر فناوری جدید سرمایه‌گذاری می‌کند.
با این وجود، بر اساس گزارش «الراجی کپیتال» پادشاهی سعودی برای تحقق هدف خود به منظور تبدیل شدن به قطب داده باید ظرفیت داده فعلی خود را از ۶۰ مگاوات به ۱۳۰۰ مگاوات تا پایان دهه به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
«پل برادسکی» تحلیلگر ارشد در شرکت تحقیقاتی مخابراتی Tele Geography در واشنگتن می‌گوید: «چیزی که یک قطب را به حرکت در می‌آورد محتواست یعنی آن چه آن چه مردم در رایانه‌ها و تلفن‌های هوشمند به آن نگاه می‌کنند. برای آن که یک کشور تبدیل به یک قطب شود به توده‌ای از کاربران نیاز خواهد داشت که خواهان محتوا باشند و این مطالبه را نشان دهند».
کلید این عرصه رشد کابل‌های فیبر نوری هستند لوله‌هایی که ۹۵ درصد از ترافیک اینترنت جهان را حمل می‌کنند. خاورمیانه از طریق مسیرهایی که از دریای مدیترانه عبور می‌کنند به اروپا و از طریق مصر و دریای سرخ به خلیج فارس متصل است.
تاکنون عربستان سعودی در مقابل نقش مصر به عنوان بازیگر کابلی مسلط در منطقه اصطلاحا در صندلی عقب نشسته بود.
با این وجود، با توسعه برنامه ریزی شده کابل‌های فیبر نوری که برای تبدیل شدن عربستان به قطب فناوری اطلاعات ضروری می‌باشد این وضعیت تغییر می‌کند. برادسکی می‌گوید: «هر زمان که می‌بینید مراکز داده بزرگ وارد می‌شوند باید آن‌ها را به کابل‌های زیردریایی موجود متصل کنید که می‌توانند تقاضای افزایش یافته را برطرف کنند یا به کابل‌های بیشتری نیاز دارید».
برنامه‌هایی برای شرکت مخابراتی عربستان سعودی به منظور ساخت کابل به طول ۱۱۰۰ کیلومتر وجود دارد که در امتداد ساحل دریای سرخ از جده تا الحقل در نزدیکی نئوم امتداد خواهد داشت.
طبق گزارش‌ها این شرکت هم چنین از سیستم ترانس اروپا - آسیا (TEAS) اولین کابل زمینی که در سراسر عربستان سعودی از راس الخیر در خلیج فارس تا عمان در اردن و سپس اسرائیل عبور می‌کند را مورد پشتیبانی قرار می‌دهد. کابل دوم نیز در امتداد سواحل دریای سرخ برنامه ریزی شده و سپس به سمت شمال به عقبه و اسرائیل می‌رسد. علاوه بر این، کابل بلو - رامان با بودجه گوگل در نزدیکی نئوم ایجاد خواهد شد.
در حال حاضر، استعدادهای منطقه‌ای به منظور کسب اطمینان نسبت به وجود کارگران ماهر کافی برای دستیابی به رویاهای دیجیتالی عربستان سعودی جذب می‌شوند. «محمد نجم» مدیر اجرایی SMEX یک سازمان غیردولتی مستقر در بیروت که برای پیشبرد حقوق دیجیتال در خاورمیانه و شمال آفریقا فعالیت می‌کند می‌گوید: «از مصر، اردن و تونس تمام استعدادها به عربستان سعودی می‌روند. آنان هر کس را که می‌توانند جذب کرده و چندین تُن پول برای جذب انگلیسی زبانان می‌پردازند».
با این وجود، ایجاد چنین اکوسیستم بزرگی برای تبدیل شدن به یک قطب دیجیتال صرفا نیازمند صرف هزینه‌های هنگفت نیست. «راشل زیمبا» یکی از همکاران ارشد مرکز امنیت جدید آمریکا در واشنگتن می‌گوید: «عربستان سعودی جاه طلبی‌های زیادی دارد اما همان طور که در سراسر جهان دیده‌ایم بازسازی اکوسیستمی مانند سیلیکون ولی دشوار است. بخشی از آن به دریافت درست حمایت علمی، تجاری و حاکمیتی مربوط می‌شود».
پادشاهی سعودی هم چنین باید تصمیم بگیرد که در چه زمینه‌هایی می‌تواند نوآوری داشته باشد و در سطح جهانی رقابت کند و در چه زمینه‌هایی نمی‌قادر به این کار نخواهد بود. «زیمبا» می‌گوید: «آن‌ها کجای زنجیره تامین صنعت فناوری خواهند بود تا از مصرف کنندگان بزرگ محصولات فناوری اطلاعات، نرم‌افزار و ابرهای داده دور شوند و در واقع خودشان آن را بسازند»؟
آرزوهای ریاض برای اکوسیستم دیجیتالی خود در زمان دشواری مطرح شده است. واشنگتن طی سه سال گذشته جنگ اقتصادی خود با چین را تشدید کرده و به صراحت اعلام نموده که نمی‌خواهد کشورها از فناوری چین استفاده کنند.
در نتیجه، غول مخابراتی چینی هوآوی قراردادهای خود را برای راه اندازی شبکه‌های اینترنت نسل پنجم در بریتانیا و هند از دست داده است. در اقدامی متقابل نیز پکن قوانینی را برای جلوگیری از دخالت و نقش آفرینی شرکت‌های فناوری ایالات متحده در کنسرسیوم‌های مخابراتی چینی ارائه کرده است. زیمبا می‌گوید: «مسئله‌ای که در حال حاضر در هر حوزه قضایی در حال توسعه فناوری اطلاعات وجود دارد این است: آیا آنان از نرم افزار، سخت افزار، شبکه و اجزای چینی استفاده می‌کنند و یا از سیستم‌های آمریکایی»؟
هم چنین، پرسش دیگر آن است که اگر آنان از فناوری چینی استفاده کنند در چه مرحله‌ای با خطر محدودیت‌های ایالات متحده و فشار پیرامون آن برای مثال در زمینه قطعات و شبکه‌های هواوی مواجه می‌شوند؟ بسیاری از کشورهای خلیج فارس سال‌ها با علامت‌های سوالی در مورد نحوه هدایت رقابت‌های فناوری چین و آمریکا مواجه بوده‌اند و این وضع تا به امروز یک عامل تاثیرگذار است.
عربستان سعودی وارد سرمایه‌گذاری‌های مشترک و مشارکت با شرکت‌های فناوری در سطح جهان از جمله هواوی شده است. هم چنین آن کشور میزبان مرکز فناوری جهانی سرمایه‌گذاری مشترک با روسیه بوده است.
زیمبا می‌گوید: "عربستان سعودی به نوعی کار با هر کسی را انجام می‌دهد. با این وجود، ممکن است استفاده از فناوری‌ها در مشارکت با همه تولید کنندگان رایج دشوار باشد. ما به ویژه شاهد نگاه ایالات متحده به استفاده از کنترل صادرات به عنوان ابزاری معنادارتر به منظور ایجاد اهرم اجبار اقتصادی و سیاست خارجی بوده ایم".
زیمبا معتقد است هم چنین خطر ظهور اکوسیستم‌های فناوری متفاوت و تکه تکه شده بیش‌تر است. او می‌افزاید: «با این وجود، علیرغم هر نگرانی‌ای که ایالات متحده با عربستان سعودی داشته باشد فناوری احتمالا حوزه‌ای است که آنان مایل هستند به جای آن که تحولات را یک تهدید قلمداد کنند زمینه‌ای برای یافتن همکاری با یکدیگر بدانند».
یکی دیگر از زمینه‌های نگرانی برای شرکت‌های خارجی که در عربستان سعودی تجارت می‌کنند حقوق بشر، حریم خصوصی دیجیتال و نظارت است. پادشاهی سعودی قانون حفاظت از داده‌های شخصی (PDPL) را معرفی کرده که در مارس ۲۰۲۳ میلادی به اجرا گذاشته شد اما توسط گروه‌های حقوق دیجیتال مانند SMEX مورد انتقاد قرار گرفت انتقادی مبنی بر آن که آن قانون ممکن است نقض حقوق حریم خصوصی و داده‌ها را مجاز سازد.
SMEX در گزارش خود می‌گوید: «مشکل فی نفسه در متن قانون نیست مشکل قابلیت اجرا و اجرای آن در عربستان سعودی با توجه به اقتدارگرایی در جریان آن کشور است».
دولت آمریکا و بخش خصوصی نیز نگرانی‌هایی را ابراز داشته اند. هر غول فناوری آمریکایی که به دنبال تعامل با پادشاهی سعودی هستند باید چنین نگرانی‌هایی را دور بزنند و همچنین با فشار سازمان‌های غیر دولتی و سایر گروه‌ها در مورد حقوق بشر و حریم خصوصی دیجیتال مواجه شوند.
شایرز می‌گوید در حالی که شرکت‌های فناوری خواهان تجارت با عربستان هستند ممکن است حفظ تعهدات اخلاقی و ارزش‌های داخلی‌شان در آن صورت آسان نباشد. او می‌گوید: «سوالاتی در مورد ایمنی فضاهای آنلاین برای بیان صداهای مخالف وجود دارد و اگر به طور گسترده در مورد عربستان سعودی به عنوان یک رهبر دیجیتالی مسئول در منطقه صحبت کنیم آن کشور تاکنون مسئولیت‌پذیری‌ای از خود در این باره از خود نشان نداده است».
مسئله این است که چه کسی داده‌ها را کنترل می‌کند و بررسی حقوق بشری آنان شامل چه مواردی خواهد بود؟ در نتیجه اگر یک شرکت فناوری آمریکایی هستید و در یک کشور مستبد تجارت می‌کنید باید دقت لازم را بعمل آورید.
چنین نگرانی‌هایی ممکن است باعث فکر دوباره سرمایه گذاران شود اما در نهایت موفقیت یا شکست تمایل عربستان سعودی برای تبدیل شدن به یک مرکز دیجیتال منطقه‌ای به دوام اقتصادی بستگی دارد.
برادسکی می‌گوید: «دولت‌ها می‌توانند آن چه را که می‌خواهند انجام دهند اما در نهایت این به بازار بستگی دارد. این امکان وجود دارد که عربستان سعودی به یک مرکز بزرگ فناوری اطلاعات و ارتباطات تبدیل شود».