فرارو- از زمان جنگ جهانی دوم ژئوپلیتیک توسط "مثلث استراتژیک" بین چین، روسیه و آمریکا شکل گرفته است. هماهنگی بین "مائوتسه تونگ" و "جوزف استالین" در اوایل دهه ۱۹۵۰ میلادی به عزم آمریکا برای توقف گسترش کمونیسم دامن زد. این امر منجر به جنگ‌های آمریکا در کره و ویتنام، تعهد آن کشور به دفاع از تایوان و درگیری‌های نیابتی متعدد در نقاط دیگر جهان شد.
به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، یک دهه پس از آن نفاق مائو با "نیکیتا خروشچف" زمینه را برای نزدیکی آمریکا به سوی چین فراهم ساخت. این امر کمک‌های پنهانی چین را در مبارزه با نیرو‌های شوروی در افغانستان به همراه داشت که به پایان جنگ سرد کمک کرد. هم چنین، این رویکرد باعث ایجاد زیربنای ردش اقتصادی چند دهه‌ای چین شد که آن کشور را به یک قدرت جهانی و رقیب ژئوپولیتیکی آمریکا تبدیل کرد.
اکنون تغییر دیگری در این سه گانه به چشم می‌خورد. "شی جین پینگ" رهبر چین قرار است در ۲۰ مارس برای یک سفر سه روزه به مسکو سفر کند که اولین دیدار وی از مسکو از زمان تهاجم روسیه به اوکراین از سال گذشته به این سو محسوب می‌شود. این سفر دست کم یک نمایش همراه با تاکید دوباره از همبستگی شی با پوتین رئیس جمهور روسیه خواهد بود. هم چنین، این سفر ممکن است فراتر از آن نیز باشد.
مقام‌های امریکایی معتقدند که شی در حال بررسی درخواست روسیه به منظور تامین تسلیحات مرگبار از جمله گلوله‌های توپخانه و پهپاد‌های تهاجمی برای استفاده در اوکراین است. اگر شی با این درخواست موافقت کند چین را وارد یک جنگ نیابتی با ناتو خواهد کرد.
این در حالیست که به گفته چین شی به عنوان یک میانجی صلح و بدون پیشنهاد ارسال اسلحه به مسکو خواهد رفت. او احتمالا از سفر خود برای تکرار درخواست اش برای پایان دادن به جنگ و ترویج طرح صلح ۱۲ ماده‌ای که برای اولین بار توسط چین در ماه فوریه پیشنهاد شد استفاده خواهد کرد. شی اظهارات اخیر چین مبنی بر احترام به تمامیت ارضی همه کشور‌ها و مخالفت با هرگونه استفاده یا صحبت در مورد استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را تکرار خواهد کرد.
به عنوان نشانه‌ای دال بر اعتبار نقش صلح جویانه شی مقام‌های چینی به نقش کشورشان در میانجی گری توافق ۱۰ مارس برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و ایران اشاره می‌کنند. به منظور خنثی سازی انتقاد غرب از سفر شی به مسکو او احتمالا آن سفر را با گفتگو‌های مجازی با "ولودیمیر زلنسکی" رئیس جمهور اوکراین دنبال خواهد کرد. این اولین تبادل رسمی آن دو رهبر از زمان تهاجم روسیه به این سو خواهد بود. این امر در بسیاری از کشور‌های فقیر و با درآمد متوسط و در میان برخی از غربی‌هایی که مایل هستند امریکا در قبال چین رویکردی کم‌تر خصمانه داشته باشد ژستی خوب خواهد بود.
با این وجود، نیات واقعی شی از معرض دید عموم پنهان است. علیرغم آن که او اظهار بیطرفی می‌کند هنوز از محکوم کردن تهاجم روسیه یا جنایات سربازان روس در اوکراین خودداری ورزیده است. او در مسکو تقریبا به طور قطع با پوتین همصدا خواهد بود و تقصیر جنگ را به گردن گسترش طلبی قلمروی ناتو خواهد انداخت. مقام‌ها و رسانه‌های دولتی چین این وضعیت را مشابه با تلاش امریکا به منظور تقویت اتحاد‌های خود در آسیا برای آماده سازی در مقابل حمله احتمالی چین می‌دانند. حتی اگر شی از ارسال تسلیحات به روسیه خودداری ورزد احتمالا حمایت غیرنظامی بیش تری را به روسیه و کمک به حفظ جنگ پوتین ارائه خواهد کرد.
اگرچه چین تا حد زیادی از نقض تحریم‌های غرب علیه روسیه اجتناب ورزیده، اما به کارزار تحریم نپوسته است. در واقع، چین به روسیه کمک می‌کند تا با خرید بیش‌تر نفت و گاز خود و فروش بیش‌تر لوازم الکترونیکی و سایر کالا‌ها تاثیرات تحریم‌ها را جبران کند.
در همین حال، طرح صلح چین برای اوکراین و حامیان غربی آن اقناع کننده نیست. چین از پایان تحریم‌های غرب بدون الزام روسیه به خروج از خاک اوکراین حمایت می‌کند با این استدلال که امنیت "نباید به قیمت هزینه دیگران" و یا "تقویت یا گسترش بلوک‌های نظامی" دنبال شود و در این باره با موضع کرملین همصداست.
چنین رویکردی از سوی شی برخی از نخبگان چینی را آزرده خاطر می‌سازد چرا که ناقض ادعای آن کشور مبنی بر پیگیری سیاست خارجی‌ای است که سال‌ها ریشه در احترام به حاکمیت ملی سایر کشور‌ها داشته و تضمین سال ۲۰۱۳ میلادی به اوکراین در مورد کمک به آن کشور در صورت مواجهه با تهدید به حمله هسته‌ای تضعیف می‌کند. چنین رویکردی تلاش چین برای جدا کردن اروپا از آمریکا را بسیار دشوارتر می‌سازد. استراتژیست‌های چینی نیز در مورد سیاست غیرقابل پیش بینی روسیه و چشم انداز ناامید کننده اقتصادی روسیه دید واضحی دارند. واقعیت آن است که تسلیح روسیه باعث می‌شود تا چین در معرض تحریم‌های شدید امریکا و اتحادیه اروپا دو شریک تجاری بزرگ خود قرار گیرد و این موضوع تلاش‌ها برای احیای اقتصاد پکن را دشوارتر می‌سازد. در آن صورت صحبت از یک جنگ سرد جدید به واقعیت تبدیل خواهد شد.
با این وجود، محاسبات شی تحت تاثیر این اعتقاد او قرار دارد که چین درگیر رویارویی طولانی مدت با آمریکا است که ممکن است به جنگ بر سر تایوان منجر شود که چین آن را قلمرو خود می‌داند. در چنین بستری و با چنین نگاهی روسیه هم چنان منبعی ضروری از انرژی، فناوری نظامی و حمایت دیپلماتیک است و شکست روسیه در اوکراین باعث جسارت بیش‌تر آمریکا و متحدان اش خواهد شد. از دیدگاه شی اگر سیطره پوتین بر قدرت از بین برود بی ثباتی در مرز وسیع شمالی چین با روسیه ممکن است رخ دهد. بدتر از همه این وضعیت می‌تواند یک رهبر طرفدار غرب را وارد کرملین کند که وسوسه خواهد شد به آمریکا کمک کند تا قدرت چین را مهار کند که مشابه تغییر استراتژیک چین در دهه ۱۹۷۰ میلادی خواهد بود.
این یک کابوس برای چین است. از دید شی آمریکا بزرگترین تهدید بالقوه است و هیچ قدرت بزرگ دیگری در کنار چین قرار ندارد تا در برابر فشار اقتصادی یا نظامی غرب مقاومت کند و روسیه تنها گزینه است. این همان منطقی است که در جنگ سرد وجود داشت زمانی که مائو اتحاد جماهیر شوروی را دشمن شماره یک چین قلمداد می‌کرد و تصمیم گرفت روابط نزدیکی را با ایالات متحده دنبال کند.
ملاحظات استراتژیک شی از طریق یک ارتباط شخصی با روسیه نیز پشتیبانی می‌شود. "شی ژونگ سون" پدر شی یک انقلابی برجسته بود که بر کارشناسان شوروی نظارت داشت به افرادی که در ایحاد صنایع چین در دهه ۱۹۵۰ میلادی کمک کرده و نقش داشتند. او در آن زمان در مقام معاون نخست وزیر در سال ۱۹۵۹ میلادی از مسکو بازدید کرد. او پس از بازگشت از سفر با تحسین از شوروی اسباب بازی‌های ساخت آن کشور را به همراه داشت که پسر شش ساله اش را خوشحال می‌کرد.
شی شخصا در سن ۱۵ سالگی در سال ۱۹۶۹ میلادی در جریان انقلاب فرهنگی مائو به روسیه اعزام شد. او در آن زمان با ادبیات و کتب روسی آشنا شد از جنگ و صلح تولستوی گرفته تا گزیده‌هایی از مجموعه آثار لنین تا رمان سوسیالیستی – رئالیستی "چگونه فولاد آبدیده شد" نوشته آلکساندر نیکلایویچ آستروسکی درباره مردی که با آلمانی‌ها می‌جنگد، به بلشویک‌ها می‌پیوندد و به یک شهروند ایده آل شوروی تبدیل می‌شود.
شی در ارتباط با روسیه تنها نبود. پس از آن که دولت‌های غربی چین را به دلیل سرکوب تظاهرات دموکراسی خواهانه در اطراف میدان تیان آن من در سال ۱۹۸۹ تحریم کردند افسران ارشد ارتش چین روابط نزدیکی با همتایان روسی خود برقرار نمودند.
یک دهه پیش از به قدرت رسیدن شی در سال ۲۰۱۲ میلادی او تحت تاثیر دانشگاهیان چپگرا قرار داشت که از غرب به ویژه پس از بحران مالی در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹ میلادی ناامید شدند. آنان با الهام گرفتن از پوتین روسیه را به عنوان یک شریک بالقوه در نظر گرفتند و نتیجه گیری مورخان چینی مبنی بر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به دلیل مشکلات مربوط به زمان استالین را زیر سوال بردند. در عوض، آنان میخائیل گورباچف و اصلاحات لیبرال او را مقصر و عامل اصلی فروپاشی شوروی قلمداد کردند.
زمانی که شی به قدرت رسید و او و مشاوران اش همسویی نزدیک تری با روسیه داشتند. او مسکو را برای اولین سفر خارجی خود انتخاب کرد و در آنجا اشاره نمود که دو کشور با یکدیگر علیه غرب همکاری خواهند کرد.
او به پوتین گفت بود:"شخصیت‌های ما شبیه یکدیگر هستند". شی از آن زمان تاکنون ۳۹ بار با پوتین ملاقات کرده که بسیار بیش از ملاقات اش با هر رهبر دیگری بوده است ظاهرا علت دیدار‌ها مشخص بوده است: بی‌اعتنایی عمومی به دموکراسی و ترس از محاصره شدن توسط آمریکا.
در فوریه ۲۰۲۲ میلادی درست پیش از حمله روسیه علیه اوکراین پوتین و شی در جریان افتتاحیه مراسم المپیک زمستانی پکن با یکدیگر دیدار نمودند و اعلام کردند که شراکت آنان "هیچ محدودیتی" ندارد. با این وجود، درک چینی‌ها از قدرت نظامی روسیه نیز از زمان شروع جنگ تغییر کرده است.
موفقیت‌های روسیه در کریمه، گرجستان و سوریه ژنرال‌های چینی را متقاعد کرده بود که پوتین یک استراتژیست عالی با ارتشی کارآمد است. مانور‌های بین نیرو‌های مسلح دو کشور بر قابلیت همکاری متمرکز بوده است. اصلاحات نظامی اخیر چین تکرار اصلاحات روسیه بوده است. با این وجود، فرماندهان چینی از محاسبات اشتباه پوتین در مورد اوکراین و عملکرد ضعیف سربازان و تسلیحات روسی شوکه شده اند. اکنون دیدگاه‌های انتقادی در میان پژوهشگران و چهره‌های تجاری چینی نسبت به نزدیکی به روسیه مطرح شده، اما تاثیر آنان بر تصمیم گیری‌ها در سیستمی که به طور فزاینده‌ای به اراده یک مرد بستگی دارد محدود بوده است.
اواخر سال گذشته برخی از مقام‌های غربی ابراز امیدواری کردند که چین فاصله گرفتن از روسیه را آغاز کرده به خصوص آن که پوتین در دیدار با شی در ماه سپتامبر در ازبکستان وعده داد به "سوالات و نگرانی های" چین در مورد وضعیت اوکراین رسیدگی کند.
اظهارات انتقادی شی از حملات نظامی روسیه به دنبال آن با فشار دیپلماتیک او برای ترمیم بخشی از آسیب‌های وارد شده به اقتصاد و روابط بین‌الملل چین پس از انزوای طولانی مدت خودخواسته برای مقابله با کووید-۱۹ همزمان شد. برای مدتی به نظر می‌رسید شی مشتاق تلاش برای کاهش تنش با امریکاست و در ماه نوامبر در بالی با بایدن رئیس جمهور امریکا ملاقات کرد.
با این وجود، فراتر از رفت و آمد‌های دیپلماتیک شواهد محکم کمی وجود دارد که نشان دهد چین در حال فاصله گرفتن از روسیه است. در سال ۲۰۲۲ میلادی صادرات نفت خام و گاز روسیه به چین بر حسب دلار به ترتیب ۴۴ درصد و بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یافت. صادرات چین به روسیه ۱۲.۸ درصد افزایش یافت. برخی از شرکت‌های چینی حتی اقلامی را برای استفاده مستقیم نظامی مانند تصاویر ماهواره ای، فناوری پارازیت و قطعات جت‌های جنگنده البته صرفا در مقادیر کم تهیه و تامین کرده اند. چین هم چنین به شرکت در مانور‌های نظامی مشترک با روسیه ادامه داده است. در ماه نوامبر بمب افکن‌های استراتژیک چین و روسیه در یک گشت زنی مشترک بر فراز دریای ژاپن و دریای چین شرقی پرواز کردند و برای اولین بار در فرودگاه‌های یکدیگر فرود آمدند. در اولین سالگرد تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه کشتی‌های جنگی روسیه، چین و آفریقای جنوبی در کنار یکدیگر در اقیانوس هند تمرین می‌کردند و در ۱۵ مارس روسیه، چین و ایران رزمایش دریایی مشترک خود را در خلیج عمان آغاز کردند.
به نظر می‌رسد که شی جین پینگ به جای کاهش سطح روابط آن را تقویت می‌کند در حالی که از محاسبات اشتباه روسیه در اوکراین برای تغییر موازنه قدرت به نفع خود بهره می‌برد. علت آن مشخص است. شی به منابع انرژی با تخفیف دسترسی پیدا کرده است. او تقریبا مطمئنا این اطمینان را کسب کرده که پوتین در جنگ بر سر تایوان از او حمایت دیپلماتیک به عمل خواهد آورد. روسیه هم چنین می‌تواند به ارتقای زرادخانه هسته‌ای چین کمک کند یا روی یک سیستم هشدار موشکی مشترک با آن کشور کار کند. یکی از موارد مورد انتظار در دستور کار سفر شی پیشنهاد روسیه برای ساخت یک خط لوله گاز جدید به چین است که پیش‌تر برای اروپا در نظر گرفته شده بود و باعث انحراف در مسیر منابع گازی خواهد شد.
تمایل ضمنی شی برای صحبت با زلنسکی که از سوی مقام‌های غربی مورد حمایت قرار گرفته ممکن است چشم‌انداز سفر او را بهبود بخشد به ویژه اگر رهبر اوکراین صدا‌های مثبتی در مورد ظرفیت بالقوه صلح سازی چین ایجاد کند. با این وجود، شی احتمالا علاقه چندانی به میانجی گری نخواهد داشت. توافق ایران و عربستان برای مدتی پیش از ورود چین در جریان بود و در جا‌های دیگر کارنامه چین به عنوان یک واسطه ضعیف بوده است. چین در مذاکرات شش جانبه که سال‌ها میزبان آن بر سر کره شمالی بود دستاوردی نداشت و تلاش هایش برای میانجی گری صلخ در افغانستان و میانمار موفقیت آمیز نبود.
هم چنین، مقام‌های چینی به درستی محاسبه می‌کنند که نه روسیه و نه اوکراین در حال حاضر خواهان مذاکرات صلح نیستند، زیرا هر دو کشور معتقدند که می‌توانند در میدان نبرد پیشرفت کنند.
در مورد درخواست روسیه برای تسلیحات مرگبار چین به احتمال زیاد تصمیم نگرفته است. ادعای آمریکا مبنی بر اینکه چین در حال بررسی ارسال تسلیحات است ممکن است بیش‌تر یک هشدار عمومی پیشگیرانه باشد تا شواهدی برای اقدام قریب الوقوع. مقام‌های چینی وجود چنین طرح‌هایی را رد می‌کنند.
اگر شی تصمیم بگیرد روسیه را مسلح کند ممکن است مخفیانه این کار را انجام دهد. چین سابقه‌ای طولانی در صادرات مخفیانه تسلیحات دارد. چین در دهه ۱۹۸۰ میلادی مخفیانه تفنگ تهاجمی کلاشنیکف شوروی را در اختیار شورشیان مجاهد تحت حمایت سیا در افغانستان قرار داد. چین هم چنین می‌تواند از طریق کشور‌های ثالث مانند کره شمالی یا ایران تسلیحات را تامین کند یا به آنان مشوق‌هایی برای ارسال تسلیحات خود به روسیه ارائه بدهد. آمریکا ممکن است چنین اقداماتی را تشخیص دهد، اما اثبات آن دشوار خواهد بود. با این وجود، رویکرد آرام محدودیت‌هایی را برای چین به دنبال خواهد داشت. چین برای تغییر واقعی روند جنگ ممکن است نیاز به تامین تسلیحات بزرگتر و پیچیده‌تر مانند پهپاد‌های تهاجمی داشته باشد. پنهان کردن آن تسلیخات دشوارتر خواهد بود و افشای عمومی آن به تلاش شی برای معرفی خود به عنوان یک صلح طلب آسیب وارد خواهد ساخت.
در نهایت، تصمیم شی می‌تواند به نحوه انجام جنگ و به ویژه به نتیجه ضد حمله مورد انتظار اوکراین در ماه‌های آینده بستگی داشته باشد. هم چنین، این موضوع می‌تواند به سطح تنش بین چین و آمریکا بر سر تایوان نیز بستگی داشته باشد.