در سال ۱۴۰۰ یک میلیون و ۱۰۰ هزار تولد داشتیم و امسال آمار از این هم کمتر شده و به ۸۹۳ هزار و ۷۸۶ تولد رسیده است. این آمار در یک دهه اخیر، حداقلِ تعداد تولد‌ها در کل کشور بوده و یک رکورد حداقلی محسوب می‌شود.
به گزارش همشهری‌آنلاین، آمار‌های ۱۰ ماهه سازمان ثبت احوال کشور از تولد ۸۹۳ هزار و ۷۸۶ نفر تا پایان دی‌ماه ۱۴۰۱ خبر می‌دهد که در مقایسه با تولد ۹۳۷ هزار و ۷۴۹ نفر در ۱۰ ماهه مشابه سال گذشته، کاهش ۴۴ هزار نفری را نشان می‌دهد.
طبق گزارش سایت نود اقتصادی، بررسی میزان موالید سال ۱۴۰۱ با سال‌های گذشته حاکی از این است که میزان تولد‌های ۱۰ ماه امسال (فروردین تا پایان دی ۱۴۰۱) در مقایسه با سال گذشته (سال ۱۴۰۰) ۴.۷ درصد کاهش یافته است.
میزان تولد‌ها در ۹ ماه ابتدایی ۱۴۰۱ از میزان آن در مدت مشابه تمامی سال‌های یک دهه اخیر کمتر شده و به گفته کارشناسان، این روند کاهشی در سال ۱۴۰۲ نیز ادامه خواهد داشت و اگر اقدام درستی صورت نگیرد، احتمال این که وار چرخه تک‌فرزندی و بی‌فرزندی شویم، بسیار بالاست. اتفاقی که در ژاپن رخ داده و دولت این کشور حالا با استفاده از سیاست‌های اجبار و جریمه، در تلاش برای حل این بحران بزرگ است. چند روز پیش، مشاور ارشد نخست‌وزیر ژاپن هشدار داد که «اگر اقدامی برای مهار کُندی نرخ زاد و ولد در این کشور انجام نشود، ژاپن ناپدید خواهد شد.»
صالح قاسمی، پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و جهان و دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور می‌گوید: اگر روند کاهش موالید در ایران همچنان ادامه پیدا کند، شاخص‌های جمعیت‌شناسی ما حتما رکورد‌های بدتری را هم ثبت خواهد کرد. در حال حاضر نرخ رشد جمعیت در کشور هفت‌دهم درصد است که یک رکورد حداقلی در طول تاریخ ایران است و این آمار حتما به کمتر از این عدد هم تنزل خواهد کرد و تقریبا در سال ۱۴۱۵ به نرخ رشد صفر درصد خواهیم رسید.
این پژوهشگر جمعیت به خبرنگار همشهری‌آنلاین می‌گوید: این یعنی یک ابربحران که تمام ساختار‌های کشور به ویژه ساختار‌های قتصادی و اجتماعی را دچار آسیب خواهد کرد. از این منظر ما شاهد وقوع یک چالش بزرگ به نام «ابَربحران جمعیت» هستیم.
قاسمی با بیان اینکه با تداوم این روند، در سه دهه آینده در جمعیت سالمندان کشور هم رکورد خواهیم زد، می‌گوید: این آمار در سه دهه آینده به ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کند؛ یعنی تا ۳۰ سال آینده از یک جامعه ۹۲ میلیون نفری، نزدیک به ۳۰ میلیون نفر بالای ۶۰ سال خواهند بود که عدد بزرگی است.
بررسی داده‌های رسمی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۶۰ تعداد ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تولد ثبت شده که این آمار در سال‌های بعد کاهشی شده است.
قاسمی با بیان این که روند کاهشی موالید از سال ۱۳۶۵ آغاز شد و از سال ۱۳۹۴ شدت بیشتری یافت و در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ به کمترین میزان نسبت به سال‌های قبل خود رسید و در حال حاضر هم رکورد نزولی جدیدی را ثبت کرده است، ادامه می‌دهد: سال ۱۳۹۴ تعداد موالید در کشور یک میلیون و ۵۷۰ هزار و ۲۱۹ نفر بود. در سال ۱۳۹۵ این آمار به یک میلیون و ۵۲۸ هزار و ۵۳ نفر رسید. در سال ۱۳۹۶ تعداد موالید باز هم کاهش یافت و به یک میلیون و ۴۸۷ هزار و ۹۰۸ رسید. در سال ۱۳۹۷ هم در نهایت با بیش از ۱۲۰ هزار تولد کاهش، به عدد تامل‌برانگیز یک میلیون و ۳۶۶ هزار تولد رسید.
این پژوهشگر جمعیت می‌گوید: تعداد تولد‌های کل کشور فقط طی یک سال و از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷ بیش از ۱۲۰ هزار تولد کاهش یافت. به عبارت دیگر با استمرار نرخ منفی موالید کل کشور فقط طی یک سال، ۵/۸ درصد دیگر از کل تعداد تولد‌های کشور را از دست دادیم.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور اضافه می‌کند: در سال ۱۴۰۰ حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار تولد داشتیم و امسال این آمار از این هم کمتر شد و به زیر یک میلیون (۸۹۳ هزار و ۷۸۶) تولد رسید که در یک دهه اخیر، این حداقلِ تعداد تولد‌ها در کل کشور است و یک رکورد حداقلی حساب می‌شود و موضوع این است که روند کاهشی موالید فعلا ادامه خواهد داشت.
کارشناسان معتقدند کاهش تعداد موالید طی یک دهه گذشته با توجه به هرم سنی کشور، میانگین سن ازدواج و نیز میانگین زمان فرزندآوری جای نگرانی ندارد، اما تبدیل شدن آن به یک روال در سال‌های آینده که احتمال آن نیز بالاست، نگران‌کننده است. به طوری که حتی در اختیار گذاشتن خودرو و وام و تسهیلات مسکن در قالب قانون جوانی جمعیت هم نمی‌تواند مردم را به فرزندآوری تشویق کند. اگرچه سیاست‌های تشویقی قانون جوانی جمعیت هنوز به طور کامل اجرا نشده و سیاست‌های تشویقیِ فعلی نیز کمک بزرگی به اقتصاد خانواده‌ها نمی‌کند و با وجود وضعیت اقتصادیِ نابسامان کشور، تمایل بسیاری از زوجین را به فرزندآوری برنمی‌انگیزد. البته به عقیده جامعه‌شناسان و جمعیت‌شناسان، چند سالی است که دیگر مسائل اقتصادی، علت اصلیِ کاهش تمایل به فرزندآوری در ایران نیست.
قاسمی در این باره توضیح می‌دهد: روند کاهش فرزندآوری در کشور علاوه بر دلایل اقتصادی، دلایلی هم در حوزه سبک زندگی و تغییر نگرش‌ها دارد. برخلاف تصور عموم جامعه که فکر می‌کنند دلایل کاهش فرزندآوری فقط و فقط به مسائل اقتصادی مربوط می‌شود، ما می‌گوییم بزرگ‌ترین عامل کاهش فرزندآوری در ایران به حوزه فرهنگ و تغییر نگرش‌ها مرتبط است. اما چون فرهنگ مثل اقتصاد محسوس و قابل اندازه‌گیری نیست، تاثیراتش هم به وضوح به چشم نمی‌آید.
این پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و جهان می‌گوید: به دلایل بسیار زیاد معتقدیم که تغییر سبک زندگی و جابجایی ارزش‌های اجتماعی، اثرات بسیار روشنی بر کاهش الگوی فرزندآوری در کشور داشته و حتما این نگرش در سال‌های آتی می‌تواند دستخوش تحولات فرهنگی بدتری هم بشود.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور ادامه می‌دهد: البته موضوعی مثل پاندمی کرونا هم در کاهش موالید بی‌تاثیر نبوده است. اصلا یکی از عمده دلایلی که روند کاهش تعداد موالید در کشور طی سال‌های اخیر را تسریع کرد، کرونا بود. کرونا با نگرانی‌هایی که در جامعه ایجاد کرد، به خصوص در زنان باردار و مادرانی که فرزند خردسال داشتند، به کاهش فرزندآوری در کشور دامن زد و حتما یکی از دلایل آن محسوب می‌شود و قابل بررسی است.
سایت نود اقتصادی با مقایسه آمار متولدان ۹ ماهه سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱، خبر داد که تعداد متولدان سال ۱۴۰۱ کمترین تعداد فرزندآوری از سال ۱۳۹۰ تاکنون بوده است. این کاهش کم‌سابقه در شرایطی ثبت شده که برای فرزندآوری، برخی سیاست‌های تشویقی در قالب قانون «جوانی جمعیت» به اجرا گذاشته شده، اما گزارش‌های مجلس شورای اسلامی تایید می‌کند که تنها حدود ۳۵ درصد از آن در سال اول اجرا شده است.
البته این قانون آبان سال گذشته (سال ۱۴۰۰) ابلاغ شد و از فروردین امسال (۱۴۰۱) برخی از بند‌های آن به اجرا درآمد و به گفته کارشناسان، اثربخشی این گونه قوانین معمولا در سال اول اجرا مشخص نمی‌شود و نیاز به فرصت دارد. علاوه بر این، بودجه تخصیص‌یافته به این قانون در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ آن‌قدر ناچیز است که صدای خود نمایندگان را نیز درآورد. چراکه قانون بدون بودجه کافی، امکان رسیدن به نقطه و نتیجه دلخواه را نخواهد داشت.
قاسمی درباره این قانون می‌گوید: موارد خیلی مهمی در این قانون وجود دارد که باید اجرایی شود، اما متاسفانه هنوز اجرا نشده است. حداکثر ۲۵ درصد قانونی جوانی جمعیت در سال اول یعنی سال ۱۴۰۱ اجرایی شده است. البته این را هم بگویم که اگر صددرصد این قانون هم اجرا شود، باز باید نگرش جامعه نسبت به فرزندآوری تغییر کند. وگرنه اتفاق بزرگ و مثبتی رخ نخواهد داد.
این پژوهشگر جمعیت می‌گوید: اگر اجرای قانون جوانی جمعیت طی دو سه سال آینده به بیش از ۶۰ درصد برسد و در کنار این قانون، برنامه‌هایی هم برای تغییر نگرش‌ها به موضوع فرزندآوری در دستور کار قرار بگیرد، آن وقت می‌توان به بهبود شاخص‌های جمعیت امیدوار بود. در غیر این صورت مشاهدات نشان می‌دهد که شاخص‌های جمعیتی در سال‌های آینده تنزل بیشتر و بدتری را تجربه خواهد کرد.
به گفته این پژوهشگر، سیاست‌های کلی جمعیت در اردیبهشت سال ۱۳۹۳ ابلاغ شد و الان تقریبا دارد ۹ساله می‌شود. دولت قبلی حدود ۸ سال از سال‌هایی که مسئولیت داشت، به صراحت با سیاست‌های جمعیتی مخالفت کرد. دولت سیزدهم اعلام همراهی کرده، اما باید منتظر باشیم و ببینیم آیا این همراهی واقعی خواهد بود یا خیر.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور به آمار بالای ناباروری هم در کشور اشاره‌ای می‌کند و درباره تاثیر آن بر کاهش موالید توضیح می‌دهد: ما در کشور ۲۰ درصد ناباروری داریم که آمار بالایی هم هست و حتما باید مورد توجه قرار بگیرد، اما واقعیت این است که کل مساله جمعیت به تعداد افراد نابارور ربطی ندارد و بنابراین مساله کاهش موالید با کاهش آمار ناباروری در کشور حل‌شدنی نیست. جمعیت، یک موضوع چندبعدی است که متغیر‌های بسیار زیادی دارد که مساله ناباروری فقط یکی از آن‌ها است. ضمن این که قانون جوانی جمعیت قانون حمایت ۹۰ درصدی از ناباروری را دارد تکلیف می‌کند و در سال جاری (سال ۱۴۰۱) هم این موضوع ازسوی بسیاری از سازمان‌های بیمه‌گر در حال اجرایی شدن است. یعنی امروز اغلب بیمه‌ها حدود ۹۰ درصد هزینه ناباروری را می‌پردازند. البته نه همه سازمان‌های بیمه‌گر. چون تعدادی از آن‌ها هنوز با لطایف‌الحیل دارند از پرداخت بیمه ناباروری استنکاف می‌کنند که این تخلف است و قابل پیگرد.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور در ادامه گفتگو، با بیان این که ما فعلا کاهش جمعیت نداریم و درواقع کاهش نرخ رشد جمعیت داریم، می‌گوید: نرخ رشد جمعیت وقتی منفی شود، کاهش جمعیت را خواهیم داشت. الان کاهش نرخ رشد جمعیت را داریم. همان‌طور که گفتم، نرخ رشد ما رکورد هفت‌دهم درصدی را ثبت کرده و حدود سال ۱۴۱۵ نرخ رشد جمعیت در ایران به صفر درصد می‌رسد و از سال ۱۴۲۰ به بعد این نرخ منفی می‌شود و کاهش جمعیت از آن سال‌ها آغاز خواهد شد. اما الان شاهد کاهش نرخ رشد هستیم، نه کاهش جمعیت کل کشور.