کنجد در فرهنگ سرزمین‌های شرقی، مدیترانه‌ای و آفریقایی، ارزش بالایی دارد و هزاران سال است که برای خوش‌طعم کردن غذا، تهیه‌ی روغن و بهره بری از خواص کنجد برای بدن مانند تقویت و سلامت پوست از آن استفاده می‌شود.
روغن کنجد علاوه بر این که مصرف خوراکی دارد در زمینه تهیه مواد آرایشی و رنگ‌های نقاشی نیز کاربرد دارد. از آرد کنجد و کنجد آسیاب شده (ارده) نیز در صنایع غذایی استفاده می‌شود.
کنجد گیاهی گُلدار و از رده‌ی دولپه‌ای‌هاست. این دانه‌ها ۵۵ درصد چربی و ۲۰ درصد پروتئین دارند و به همین دلیل یک منبع بسیار غنی از اسید‌های چرب ضروری و بعضی از اسید‌های آمینه محسوب می‌شوند. این دانه‌ها دارای ۵۰ تا ۶۰ درصد روغن و دو آنتی‌اکسیدان بسیار مفید از خانواده‌ی لیگنان‌ها به نام‌های سسامین و سسامولین هستند.
روغن کنجد نیز دو ترکیب فنولیک دیگر به نام‌های سسامول و سسامینول دارد که در فرایند تصفیه تشکیل می‌شوند. روغن کنجد سرشار از اسید لینولئیک و اسید اولئیک است که بخش عمده‌ی آن‌ها گاما-توکوفرول و سایر ایزومر‌های ویتامین هستند. اسید‌های آمینه‌ی موجود در کنجد لیزین، تریپتوفان و متیونین هستند.
یک قاشق غذاخوری از دانه‌های کامل کنجد دارای:
۵۲ کالری
۴ گرم چربی
۱ گرم کربوهیدرات
۲ گرم پروتئین
۴ میلی‌گرم مس (۱۸ درصد از نیاز روزانه)
۲ میلی‌گرم منگنز (۱۱ درصد از نیاز روزانه)
۸۷ میلی‌گرم کلسیم (۹ درصد از نیاز روزانه)
۳۱ میلی‌گرم منیزیم (۸ درصد از نیاز روزانه)
۳ میلی‌گرم آهن (۷ درصد از نیاز روزانه)
۵۷ میلی‌گرم فسفر (۶ درصد از نیاز روزانه)
۷ میلی‌گرم روی (۵ درصد از نیاز روزانه)
۱ میلی‌گرم تیامین (۵ درصد از نیاز روزانه)
همانطور که از ارزش غذایی بالای این دانه‌ها مشخص است، خواص کنجد برای بدن هم بسیار زیاد و چشمگیر است که می‌خواهیم در این مقاله به تعدادی از این خواص اشاره کنیم.
۱. رژیم گیاهی با پروتئین بالا
کنجد، منبع خوبی از پروتئین رژیمی است که همین ویژگی بخش عمده‌ای از خواص کنجد را پوشش می‌دهد و اسید‌های آمینه با کیفیت، ۲۰% این دانه را تشکیل می‌دهند. بنابراین، کنجد برای قرار گرفتن در رژیم گیاهی با پروتئین بالا، عالی است. فقط باید دانه‌های کنجد را روی سالادها، سبزیجات و نودل‌های خود بپاشید.
۲. جلوگیری از دیابت
کنجد، دارای منیزیم و دیگر مواد مغذی است که با دیابت مبارزه می‌کنند. استفاده از روغن کنجد به عنوان تنها روغن خوراکی، در کاهش فشارخون و گلوکز پلاسما در افراد دیابتی حساس، مؤثر است.
۳. کنجد برای کاهش فشار خون
امروزه افزایش فشار خون مشکل سلامتی، میان زنان و مردان در گروه‌های سنی مختلف بسیار شایع است. چنانچه مطالعات نشان داده اند که، بسته به خواص کنجد و استفاده از روغن کنجد می‌توان پرفشاری خون را کاهش داد. منیزیم موجود در این روغن به کاهش فشارخون کمک می‌کند.
طیف گسترده مواد معدنی و ویتامین‌های موجود در این روغن، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی تان کمک کند. آنتی اکسیدان‌ها و مواد مغذی کنجد، در مبارزه با عناصر سرطان زا، به بدن کمک می‌کنند. فیتات موجود در کنجد، به داشتن خواص ضدسرطانی معروف است.
۴. مناسب برای کلسترول پایین
کنجد سیاه برای پایین آوردن سطح کلسترول مفید است. این دانه، دارای دو ماده به نام‌های سسامین و سسامولین است که به گروهی از فیبر‌ها به نام لیگنان‌ها تعلق دارند. لیگنان‌ها اثر کاهنده کلسترول دارند، زیرا سرشار از فیبر رژیمی هستند.
کنجد سیاه، حاوی ترکیبات گیاهی به نام فیتو استرول است که ساختاری شبیه به ساختار کلسترول دارد. مصرف این دانه، نه تنها سطح کلسترول خون را پایین می‌آورد، بلکه خطر پیشرفت برخی از سرطان‌ها را نیز کاهش می‌دهد. دانه کنجد، بالاترین میزان فیتواسترول را در میان دانه‌ها و مغز‌ها دارد.
۵. داروی پوست سر
حال به برخی از خواص کنجد برای پوست می‌پردازیم. مقدار بالای روی، به تولید کلاژن کمک می‌کند و پوست را الاستیسیته و به ترمیم بافت‌های آسیب دیده پوست کمک می‌کند. استفاده منظم از روغن کنجد می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهد.
۶. تقویت سلامت قلب
خواص کنجد و روغن آن بسیار زیاد و پایان ناپذیر است. روغن کنجد می‌تواند با جلوگیری از ضایعات آترواسکلروز، با ترکیبات آنتی اکسیدان و ضد التهابی، سلامت قلب را تقویت کند.
۷. پیشگیری از سرطان
دانه‌های کنجد حاوی ترکیبات ضد سرطان مانند اسید فیتیک، منیزیم و فیتواسترول هستند. دانه‌های کنجد بالاترین مقدار فیتواسترول را در بین تمام دانه‌ها و آجیل‌ها دارد.
۸. کمک به کاهش اضطراب
دانه‌های کنجد حاوی مواد معدنی ضد استرس مانند منیزیم و کلسیم هستند و همچنین به تولید سروتونین که بار‌ها در بخش سلامت نمناک در دنیای خواص خوردنی‌های طبیعی اشاره شد، که باعث کاهش درد، خلق و خوی خوب و خواب عمیق می‌شود، کمک می‌کند.
۹. درمان کم خونی
درمان کم خونی بدن از خواص کنجد سیاه است. دانه‌های کنجد سیاه به طور خاص غنی از آهن هستند و برای کسانی که کم خونی و ضعف دارند، بسیار توصیه می‌شود.
۱۰. کنجد برای درمان آرتریت
محتوای مس موجود در دانه‌های کنجد، مانع از آرتریت می‌شود و استخوان ها، مفاصل و رگ‌های خونی را تقویت می‌کند.
۱۱. جلوگیری از چین و چروک
روغن دانه‌های کنجد از اثرات مضر اشعه ماوراء بنفش خورشید و آسیب رساندن به پوست که باعث ایجاد لک و چین و چروک می‌شود، جلوگیری و محافظت می‌کند.
۱۲. تقویت سلامت استخوان‌ها
خواص کنجد را می‌توان با خوردن یک مشت از آن به طور روزانه تجربه کرد. یک مشت از دانه‌های کنجد بیشتر از یک لیوان شیر کلسیم دارد. همچنین مقدار بالای روی نیز باعث افزایش تراکم و سلامت استخوان‌ها می‌شود. دانه‌های کنجد حاوی مقدار قابل توجهی مواد معدنی ضروری مانند فسفر، روی و کلسیم هستند.
مصرف متوسط دانه کنجد به صورت منظم می‌تواند باعث جلوگیری از ایجاد کمبود‌های بدن در سلامتی استخوان‌ها شود. همچنین برای کسانی که از بیماری‌های استخوانی رنج می‌برند، توصیه می‌شود. دانه‌های کنجد می‌توانند از بروز پوکی استخوان نیز جلوگیری کنند.
۱۳. کمک به سلامت نوزادان
ماساژ روغن کنجد، رشد و خواب نوزادان را بهبود می‌بخشد. جوش‌های روی پوست کودک مخصوصا در قسمتی که پوشک وجود دارد، می‌تواند با مالش روغن کنجد بهتر و حتی محافظت شود و خشکی پوست را از بین می‌برد.
۱۴. مفید برای سلامت چشم
در طب سنتی چینی، ارتباطی بین کبد و چشم‌ها وجود دارد. کبد، خون را به چشم‌ها می‌فرستد تا از عملکرد آن پشتیبانی کند. دانه‌های کنجد سیاه برای این عملکرد، بهترین گزینه هستند.
۱۵. حفظ سلامت دهان و دندان
هزاران سال است که از مالیدن روغن کنجد روی دندان‌ها برای کاهش پلاک دندان، سفید کردن دندان‌ها و افزایش سلامت کلی دهان و دندان استفاده می‌شود.
۱۶. خوب و مناسب برای سلامت تنفسی
از دیگر خواص کنجد می‌توان به مناسب بودن آن برای سلامت دستگاه تنفسی اشاره کرد. منیزیم موجود در دانه‌های کنجد کمک می‌کند تا از اختلالات تنفسی، اسپاسم هوا و آسم جلوگیری شود.
۱۷. کنجد مناسب برای مو
روغن دانه کنجد پر از مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت پوست سر و مو است. غنی از اسید‌های چرب امگا است و به تغذیه ریشه‌های مو کمک می‌کند. همچنین پوست سر را مرطوب نگه می‌دارد، گردش خون را افزایش می‌دهد، در نتیجه رشد فولیکول‌های مو را بهبود می‌بخشد.
۲ قاشق چای خوری روغن کنجد را با ۲ الی ۳ قطره روغن اسانس رزماری و یک قاشق غذاخوری ژل آلوئه ورا ترکیب کنید. سپس این ترکیب را به پوست سرتان بمالید و به آرامی ماساژ دهید. این کار را ۲ تا ۳ بار در هفته تکرار کنید. مطمئن شوید که موهایتان را با شامپو و نرم‌کننده عاری از مواد شیمیایی می‌شویید.
۱۸. بهبود هضم
دانه‌های کنجد توانایی کاهش یبوست و سایر مشکلات گوارشی را دارند. دانه‌های کنجد حاوی فیبر قابل توجهی هستند. فیبر برای هضم سالم بسیار مهم است، زیرا سبب دفع مواد زائد می‌شود و سپس به راحتی از طریق روده بزرگ حرکت می‌کند. به این ترتیب فیبر مانع انسداد روده می‌شود.
همچنین کولون یا روده بزرگ را سالم نگه می‌دارد و احتمال ایجاد مسائل جدی دستگاه گوارش و سرطان را کاهش می‌دهد.
۱۹. کاهش التهاب
همچنین کاهش التهاب در مفاصل، استخوان‌ها و عضلات از دیگر خواص کنجد است. با این حال نباید در خوردن آن‌ها زیاده روی کرد.
۲۰. کنجد مناسب برای پوست
از آنجایی که دانه‌های کنجد غنی از خواص ضد التهابی است برای بهبود قرمزی و سایر مسائل پوستی حیاتی و ضروری است. همچنین به از بین بردن پاتوژن‌ها و عوامل دیگر که باعث عفونت‌های پوستی می‌شوند، کمک می‌کند.
دانه‌های کنجد دارای آنتی اکسیدان‌ها و SPF طبیعی هستند که از اشعه UV خورشید و رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. فقط یک قاشق غذا خوری روغن زیتون و ۲ قاشق غذا خوری از دانه‌های کنجد پودر شده را با یکدیگر ترکیب کنید و روی پوست خود اعمال کنید. این کار را یک یا دو بار در هفته تکرار نمایید.
۲۱. تقویت عملکرد متابولیک
متابولیک، یک کلید حیاتی برای سلامت کلی بدن است. سطح بالایی از انرژی را به بدن می‌دهد و عملکرد‌ها را بهبود می‌بخشد و باعث رشد سلولی می‌شود. علاوه بر این کنجد، غنی از پروتئین‌های است که در داخل بدن شکسته می‌شود و اجزاء آن در عملکرد‌های مختلف بدن مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد.
اگر می‌خواهید مقدار زیادی از کنجد خام را به مدتی بیش از یک سال نگهداری کنید باید آن‌را در داخل ظرف شیشه‌ای خشک و درب‌دار و دور از هر گونه رطوبت و قرار گرفتن در معرض نور خورشید ذخیره کنید.
نکته قابل توجه در مصرف کنجد این است که تا زمانی که در دهان جویده نشود و یا دانه آن بطور کامل آسیاب نشود، مواد مغذی آن جذب خون نمی‌شود پس در هنگام مصرف کنجد حتما دانه‌های آن را بجوید.