آرنیکا با نام علمی Arnica montana به رنگ زرد روشن، از نظر ظاهری شباهت زیادی به گل دیزی یا مینای چمنی دارد. گفتنی است که این گیاه چند ساله در نقاط مختلف جهان از جمله کانادا، آمریکا، اروپا و آسیای شرقی می‌روید و به نام‌های تنباکوی کوهی یا آرنیکای کوهی نیز شناخته می‌شود.
آرنیکا هومئوپاتیک شکل بسیار رقیق شده این گیاه است که برای قرن‌ها به عنوان یک داروی جایگزین در راستای درمان ریزش مو، آرتریت، التهاب، کبودی، عفونت و درد ماهیچه‌ها و مفاصل کاربرد داشته است. با این حال، خود گیاه بسیار سمی است و مصرف خوراکی آن به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
لازم به ذکر است تمامی نکاتی که در خصوص تنباکوی کوهی در اختیار علاقه‌مندان قرار داده می‌شود، با استناد به مقالات مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده اند. فرآورده‌های دارویی حاوی آرنیکای کوهی به شکل پماد نیز از طریق داروخانه‌های سراسر کشور قابل تهیه هستند.
طب هومئوپاتی که در دهه ۱۷۰۰ توسط ساموئل هانمن کشف شد، یک فرم بحث برانگیز از طب جایگزین است. بنابر ادعای طرفداران آن، این متد یک روش درمانی بر اساس ایده «همانند، همانند را شفا می‌دهد.» است که با تحریک دستگاه ایمنی بیمار به وسیله دارو‌های هومئوپاتی، فرد را به سمت بهبودی سوق می‌دهد. فرآیند مذکور در واقع شامل تجویز گیاهان و مواد بسیار رقیق شده با هدف کمک به ارتقا بهبودی است.
این متد بر چندین اصل استوار است:
- درمان همانند: اگر ماده‌ای در فرد سالم سبب ایجاد عوارض مشابه شود، فرد بیمار را درمان می‌کند.
- حداقل دوز: کمترین دوز بیشترین فواید را به همراه دارد.
- حافظه آب: هر چه ماده‌ای رقیق‌تر باشد قوی‌تر است.
به بیان دیگر محلول‌ها را می‌توان به اندازه‌ای رقیق کرد که ترکیب بسیار کمی از آن‌ها باقی بماند. به طور معمول، دارو‌های هومئوپاتی به شکل قرص، کپسول یا تنتور آماده می‌شوند. با توجه به آمار بالای اعتیاد به انواع مسکن ها، بسیاری از مردم به صورت محلی به آرنیکا به عنوان یک درمان جایگزین روی آورده اند.
گیاه آرنیکا معمولا به صورت ژل، پماد، مرهم، ضماد، تنتور یا روغن روی پوست استفاده می‌شود و اعتقاد بر این است که درد و التهاب را کاهش می‌دهد. همچنین مقدار آرنیکا در اکثر محلول‌های هومئوپاتی به قدری پایین است که گویی تقریبا وجود ندارد. در نتیجه با وجود آن که گیاهی سمی است، آرنیکای هومئوپاتیک به دلیل رقت بالای آن کاملا بی خطر است.
آرنیکا به دلیل خواص ضد التهابی خود شناخته شده است و شهرت فراوانی دارد. این عملکرد به طیف گسترده‌ای از ترکیبات گیاهی ضد التهاب مانند لاکتون‌های سسکوئی ترپن، فلاونوئید‌ها و اسید‌های فنولیک مربوط می‌شود. از طرفی دیگر به طور سنتی نیز اعتقاد بر این است که آرنیکا به مدیریت درد کمک می‌کند.
در یک مطالعه مروری در سال ۲۰۱۴، استفاده از ژل موضعی آرنیکا به اندازه ایبوپروفن موضعی؛ یک مسکن رایج ضد درد، در کاهش درد آرتروز و بهبود عملکرد فیزیکی موثر بود. پژوهش دیگری در سال ۲۰۰۳ نشان داد که مصرف محلول رقیق شده این گیاه روی موضع به صورت دو بار در روز به طور قابل توجهی درد عضلانی را بهبود می‌بخشد.
کبودی زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی ریز به دلیل جراحی یا ضربه همچون برخورد پوست با یک جسم سخت می‌ترکند. از لحاظ تاریخی آرنیکا هومئوپاتیک برای درمان کبودی کاربرد فراوان داشته است، هرچند نتایج تحقیقات در این زمینه متفاوت هستند.
در یک مطالعه، شرکت کنندگانی که کبودی‌های جزئی داشتند با ۲۰ درصد ژل آرنیکا، ۵ درصد ویتامین K، ترکیبی از ۱ درصد ویتامین K و ۰.۳ درصد رتینول و یا دارونما درمان شدند. پس از ۱۴ روز، گروه آرنیکا در مقایسه با گروه دارونما و ترکیبی، به طور قابل توجهی کبودی کمتری داشت. پژوهش ۱۰ روزه دیگری در مقایسه با گروه دارونما، بهبود قابل ملاحظه‌ای را در کبودی و تورم پس از جراحی زیبایی بینی به دنبال مصرف کرم آرنیکا نشان داد.
آرنیکا به طور گسترده در طب هومئوپاتی برای تقویت رشد مو، جلوگیری از ریزش مو و درمان شوره سر استفاده می‌شود. این ترکیب معمولا به صورت روغن، شامپو یا هیدروژل یافت می‌شود که محصولی مبتنی بر آب (۹۹ ٪) است.
در تئوری، استفاده از روغن آرنیکا ممکن است به کاهش تحریک و التهاب پوست سر به واسطه خواص ضد التهابی آن کمک کند. در ننیجه انتظار می‌رود که با این عملکرد محیط بهتری برای رشد مو فراهم شود. با این حال، همچنان تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
هرچند یافته‌های علمی محدودی در دسترس است، اما آرنیکا ممکن است با دارو‌های ضد پلاکت (مانند آسپرین و پلاویکس) و گیاهان دارویی (مانند میخک، سیر، زنجبیل، جینکو و جینسنگ) تداخل داشته باشد.
پیش از استفاده از این گیاه حتی به صورت موضعی با پزشک و یا داروساز خود مشورت کنید.
آرنیکای کوهی چه به شکل گیاه کامل و چه در مقادیر زیاد به صورت رقیق نشده (همچون عصاره یا روغن گیاهی) سمی است و باید از مصرف آن اجتناب کرد. مصرف دوز بالا می‌تواند منجر به عوارض جانبی جدی مانند تهوع، استفراغ، تنگی نفس، فشار خون بالا، ضربان قلب نامنظم، کما یا حتی مرگ شود.
با این حال مصرف خوراکی آرنیکا کوهی در فرمولاسیون‌های هومئوپاتی رقیق شده، بی خطر است. در مجموع بهتر است از مصرف خوراکی آرنیکای هومئوپاتیک (مانند روغن، قرص، تنتور) یا سایر محصولات حاوی آرنیکا از جمله دهانشویه خودداری شود مگر اینکه تحت نظارت و تجویز پزشک باشد.
علاوه بر این، کودکان، افراد مبتلا به آلرژی به خانواده Asteraceae، کسانی که از دارو‌های خاص استفاده می‌کنند و زنان باردار یا شیرده باید از مصرف خوراکی آرنیکا به دلیل نگرانی‌های ایمنی پرهیز کنند. گفتنی است که همچنان مصرف موضعی کرم و پماد‌های دارویی بی ضرر است.
منبع: عصر ایران