پژوهشگران، از جمله پژوهشگران دانشگاه فلیندرز در استرالیا، بر این باورند که درک نادرست از این روایت‌های مربوط به ۲۰۰۰ سال پیش ممکن است به افسانه‌هایی درباره هیولا‌های دریایی قرون وسطی کمک کرده باشد.
دست‌نوشته‌های اسکاندیناوی قدیمی که در آن موجودی توصیف می‌شود که متعلق به قرن سیزدهم است و هفگوفا (hafgufa) نام دارد، در مطالعه جدیدی که روز سه‌شنبه در مجله علوم پستانداران دریایی (Marine Mammal Science) منتشر شد، به تفصیل شرح داده شدند.
نهنگ‌ها نشان داده‌اند که هنگام تغذیه خود را به سمت طعمه پرتاب می‌کنند، اما مشاهدات اخیر روی پستانداران دریایی نشان داد که آن‌ها با بالا آمدن به سطح آب هم تغذیه می‌کنند و آرواره‌های خود را در زاویه‌های مناسب باز می‌کنند و منتظر می‌مانند تا دسته ماهی‌ها داخل دهان آن‌ها شنا کنند.
این ترفند برای این پستانداران بزرگ دریایی موثر است، زیرا ماهی‌ها فکر می‌کنند جایی برای پناه گرفتن در برابر شکارچیان پیدا کرده‌اند، در حالی که متوجه نمی‌شوند در حال شنا کردن به سوی خطرند.
ویدیویی از جنون تغذیه نهنگ‌ها سال ۲۰۲۱ در اینستاگرام منتشر شد.
در حالی که این راهکار تغذیه همین چند سال پیش تازه راه افتاده بود، پژوهشگران هنگام مطالعه در مورد هیولا‌های دریایی اسکاندیناوی مطابقت جالب این رفتار نهنگ‌ها با ادبیات تاریخی را متوجه شدند.
جان مک‌کارتی، یکی از نویسندگان این مطالعه از دانشگاه فلیندرز، گفت: «این مرا شگفت‌زده کرد که توصیف اسکاندیناوی از هفگوفا بسیار شبیه رفتاری است که در ویدیو‌های تغذیه طعمه نهنگ‌ها نشان داده شده است. اما من ابتدا فکر می‌کردم که این فقط یک تصادف جالب است.»
دکتر مک کارتی اضافه کرد: «وقتی بررسی دقیق آن را شروع کردم و در موردش با همکارانی که در ادبیات قرون وسطی تخصص دارند، صحبت کردم، متوجه شدیم که قدیمی‌ترین نسخه‌های این اسطوره‌ها اصلا هیولا‌های دریایی را توصیف نمی‌کنند، بلکه دقیقا نوعی نهنگ را وصف می‌کنند.»
«هفگوفا» در گزارش‌ها اغلب با کراکن بدنام (هیولای افسانه‌ای دریا‌های شمالی) و پری دریایی همراه بوده و تا قرن هجدهم بخشی از اسطوره‌های ایسلندی باقی مانده است.
با این حال، پژوهشگران گفتند که دست‌نوشته‌های اسکاندیناوی ممکن است از متون قرون وسطایی استفاده کرده باشند که تعداد زیادی از حیوانات واقعی و تخیلی را مانند موجودی بسیار شبیه به هفگوفا به نام «آسپیدوکلون» توصیف کرده‌اند.
متون قدیمی هم هفگوفا و هم آسپیدوکلون را وصف می‌کنند؛ به این ترتیب که گاهی اوقات عطر یا رایحه خاصی از خود ساطع می‌کنند که به کشیدن ماهی به سمت دهان بی‌حرکت آن‌ها کمک می‌کند.
به گفته دانشمندان، این توصیف ممکن است از این الهام گرفته شده باشد که نهنگ‌ها طعمه وارد‌شده در دهان را برای کمک به جذب طعمه بیشتر از دهان پرت کنند.
ارین سبو، یکی دیگر از نویسندگان این مطالعه از دانشگاه فلیندرز، می‌گوید: «این موضوع خیلی هیجان‌انگیز است، زیرا این سوال که نهنگ‌ها چه مدت از این ترفند استفاده کرده‌اند، کلید درک گروهی از سوالات رفتاری و حتی تکاملی است.»
دکتر سبو گفت: «زیست‌شناسان دریایی تصور می‌کردند برای بازیابی این داده‌ها هیچ راهی وجود ندارد، اما ما با استفاده از دست‌نوشته‌های قرون وسطی، توانستیم به بعضی از سوالات آنان پاسخ دهیم.»
به گفته دانشمندان، روایت‌های تخیلی بیشتر از «هیولای دریایی» نسبتا جدید بودند و به قرون ۱۷ و ۱۸ باز می‌گردد.
آن‌ها گفتند که گمانه‌زنی‌های زیادی صورت گرفته است که آیا احتمال آن وجود دارد که پدیده‌های طبیعی مانند توهمات نوری یا آتشفشان‌های زیر آب باعث به راه انداختن این روایت‌ها شده باشد یا نه.
دانشمندان به این نتیجه رسیدند: «قدمت هفگوفا را می‌توان در آسپیدوکلون، نوعی نهنگ که اغلب در رساله‌های جانوران قرون وسطایی توصیف می‌شود، و برای اولین بار در فیزیولوگ (Physiologus)، نسخه خطی اسکندریه قرن دوم میلادی، ظاهر شد ردیابی کرد.»
دکتر سبو افزود: «در واقع رفتار توصیف‌شده در متون قرون وسطایی که بسیار بعید به نظر می‌رسید، صرفا رفتار نهنگی است که ما مشاهده نکرده بودیم، اما مردم قرون وسطی و باستان آن را دیده بودند.»
منبع: ایندیپندنت