روز پنجشنبه و با گذشت بیش از یک ماه از وقوع زمین‌لرزه ۵.۹ ریشتری شهرستان خوی که در دو شهر و بیش از ۸۶ روستای تابعه این شهرستان خساراتی ایجاد کرد، معاون بنیاد مسکن گفت که پی‌ریزی ۱۵ واحد مسکونی تخریب شده در زلزله و واریز ۴۰۵ میلیون تومان کمک بلاعوض (برای مناطق شهری ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات با نرخ سود ۵ درصد و مناطق روستایی ۲۵۰ میلیون تومان با نرخ سود ۴ درصد، در شهر‌ها ۱۰۵ میلیون تومان و در روستا‌ها ۹۰ میلیون تومان کمک بلاعوض) به حساب مالکان واحد‌های تعمیری آغاز شده است.
به گزارش اعتماد، این مقام مسوول، هفته گذشته گفته بود که علاوه بر اتمام آوار‌برداری بیش از ۶۰۰ واحد از مجموع ۲۲۵۰ واحد تخریبی، تکلیف حدود ۷ هزار واحد از مجموع ۱۱ هزار واحد تعمیری هم مشخص و این واحد‌ها هم وارد فرآیند تعمیر شده‌اند.
به گفته معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن، مدت زمان تکمیل واحد‌های روستایی، سه الی چهار ماه از زمان آغاز بازسازی خواهد بود و قرار است مصالح ساخت و ساز - سیمان، میلگرد، آهن، در و پنجره، ایزوگام - به صورت رایگان و توسط بنیاد مستضعفان و نیکوکاران تامین شود.
در اثر وقوع زمین‌لرزه ۵.۹ ریشتری شامگاه ۸ بهمن در شهرستان خوی، ۲۲۵۰ واحد مسکونی به‌طور کامل تخریب و ۱۱ هزار و ۱۰۰ واحد مسکونی دچار خسارت از ۲۰ تا ۸۰ درصد شد. طبق اعلام سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر در اولین روز‌های بعد از وقوع زلزله، ۲۶۱ هزار و ۳۸۷ نفر شامل ۷۷ هزار و ۹۲۰ خانواده تحت تاثیر زلزله ۵.۹ ریشتری در شهرستان خوی قرار گرفتند.
هفته گذشته، مرکز لرزه‌نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اعلام کرد که ایران در بهمن‌ماه امسال، ۷۰۶ بار لرزیده که ۱۶ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از ۴ ریشتر، ۶۱۴ زمین‌لرزه با بزرگی کمتر از ۳ ریشتر، ۷۶ زمین‌لرزه با بزرگی بین ۴ و ۳ ریشتر، ۱۵ زمین‌لرزه با بزرگی بین ۴ و ۵ ریشتر و یک زمین‌لرزه با بزرگی بین ۵ و۶ ریشتر (زمین لرزه ۸ بهمن خوی با بزرگی ۵.۹ ریشتر) بوده است. بنا بر اعلام مرکز لرزه نگاری کشوری، استان آذربایجان‌غربی با ۳۲۴ زمین‌لرزه، استان خراسان‌رضوی با ۶۵ زمین لرزه و استان خراسان‌جنوبی با ۴۵ زمین‌لرزه، بیشترین رکورد‌های زمین‌لرزه در ماه بهمن را داشتند.
در همایشی که هفته گذشته برگزار شد، شهریار سلیمانی آزاد، پژوهشگر سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: «بخش عمده‌ای از زمین‌لرزه‌ها در کمربند آلپ- هیمالیا است که با طول ۱۰ هزار کیلومتر از اروپا تا بخش آسیا ادامه دارد. بررسی زلزله‌های بازه زمانی ۱۲۰ سال گذشته در منطقه شمال و شمال‌باختری ایران نشان می‌دهد که در این بازه زمانی هنوز هیچ یک از شهر‌های پرجمعیت همچون ری و تبریز زمین‌لرزه بزرگی تجربه نکرده‌اند در حالی که پیش از ۱۲۰ سال گذشته، بسیاری از آن‌ها زمین‌لرزه‌های بزرگی را به خود دیده‌اند و در حال حاضر، تمرکز جمعیت در این منطقه زیاد است به گونه‌ای که ۴۵ درصد جمعیت کشور در این منطقه ساکن هستند.
هم‌اکنون ما با شهر‌های بزرگی مواجه هستیم که کنار یا روی گسل‌ها ساخته شده‌اند و در واقع، در گذر زمان ما خود را آسیب‌رسان‌تر کرده‌ایم و، چون آسیب‌پذیر شدیم، خود را در مواجهه با ریسک بیشتری قرار داده‌ایم. البته زلزله‌های به ثبت رسیده در ایران، زلزله‌های کم ژرفاست که محیط کوچک‌تری را تحت تاثیر قرار می‌دهد ولی اثر آن‌ها قوی‌تر است و نیاز است که سرمایه‌گذاری بیشتری برای جبران اقدامات صورت گیرد تا به ایمنی برسیم.»
سلیمانی در نگاهی به زلزله‌های سه‌گانه خوی در نیمه دوم امسال گفت: «زمانی که به سمت تبریز و خوی می‌رویم، سامانه گسلی به نام «گیلاتو- سیه چشمه-خوی- تبریز» داریم که طول آن قریب به ۶۰۰ کیلومتر است و تمامی این مناطق (خوی، تبریز و سیه چشمه) زلزله‌های تاریخی را تجربه کرده‌اند و از جمله منطقه تبریز که در یک بازه ۲۱۳ ساله تاریخی، ۵ رخداد بزرگ زمین‌لرزه‌ای داشته و بر اساس علم روز دنیا، جایی خطرناک است که در گذشته زلزله‌های بزرگ را تجربه کرده، چون چنین مناطقی پتانسیل تجربه زلزله‌های بزرگ را دارند و بنابراین، ایران پتانسیل‌های لازم برای چنین رخداد‌هایی را می‌تواند داشته باشد.
اولین زلزله خوی با بزرگای ۵.۴ در روز ۱۳ مهر سال جاری رخ داد و گفته می‌شود ۱۵ هزار واحد مسکونی خراب شد. رویداد دوم ۲۸ دی با بزرگای ۵.۴ و در عمق ۸ کیلومتری به ثبت رسید و زلزله سوم با بزرگای ۵.۹ در ۸ بهمن رخ داد. این سازه‌ها با زلزله ۷.۸ فرو نریخته‌اند بلکه با زلزله ۵.۴ بوده و در بازدید‌هایی که از منطقه داشتیم، مشاهده کردیم ترک‌هایی با طول ۲.۵ کیلومتر در راستای برخی پهنه‌های تکتونیکی ایجاد شده بود. ما با منطقه‌ای مواجه هستیم که تخریب اینچنینی رخ داده ولی مساله اصلی آن است که زلزله، میدان تنش منطقه را به هم زده و زمانی که میدان تنش منطقه‌ای از طریق زلزله به هم می‌ریزد، می‌تواند تغییرات کوچک یا بزرگ ایجاد کند.
سال ۲۰۱۳ زمین‌لرزه سراوان با بزرگای ۷.۸ رخ داد و نشان می‌دهد که ایران پتانسیل زلزله بالای ۷ ریشتر دارد و بخصوص، بر اساس یافته‌ها و نیز بر اساس اطلاعات مربوط به گسل‌ها و مطالعات تحلیل خطر زمین‌لرزه برای تهران توسط تیم‌های پژوهشی مختلف، پایتخت هم پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای ۷.۲ دارد.»
فعالان مدنی و اعضای انجمن‌های غیر دولتی که روز‌های بعد از وقوع زلزله راهی شهرستان خوی و روستا‌های تابعه‌اش شده‌اند در روایت مشاهدات‌شان و در متنی که برای «اعتماد» ارسال کرده‌اند نوشته‌اند: «ساعت ۱۰ صبح وارد خوی شدیم. هنوز کمپ‌هایی که قبلا هم در شهر دیده بودیم به چشم می‌خورد. مستقیم به سمت کمپ دوستان‌مان رفتیم. حدود ۱۰ خانم در این کمپ مشغول بسته‌بندی وسایل اهدایی بودند اگرچه که نسبت به دفعه قبل حجم وسایل اهدایی کمتر بود. یکی از اهالی شهر و از اعضای انجمن‌های غیردولتی گفت به علت بازگشت تعدادی از اهالی به شهر، با کمبود جزیی چادر مواجه شده‌اند، اما از نظر مواد غذایی و وسایل بهداشتی کمبودی نیست.
این فرد همچنین گفت که متاسفانه تعدادی از چادر‌ها و وسایل برقی در صفحه «دیوار» خوی برای فروش عرضه شده و به همین دلیل، تلاش بر این است که توزیع وسایل با حساسیت بیشتری انجام شود. این فرد همچنین گفت که موازی‌کاری خیرانی که یکدیگر را نمی‌شناسند باعث بروز این مشکلات شده و لازم است که از حجم کمک‌های غیر نقدی به دلیل ضرورت حفظ حرمت و شخصیت مردم و پیشگیری از مشکلات اخلاقی برای مردم کاسته شود سپس سراغ یکی دیگر از انجمن‌های غیر دولتی رفتیم که آن‌ها هم برای زلزله‌زدگان کار‌های با ارزشی انجام داده بودند از جمله تهیه نوعی کاور پلاستیکی دوجداره حباب‌دار برای چادر‌ها که کاملا از نفوذ سرما و گرما جلوگیری می‌کرد و در ۵ روستا این کاور‌ها برای حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ چادر نصب شده بود و هزینه هر کاور برای پوشاندن یک چادر ۱۲ نفره ۵۰۰ هزار تومان بود.»
این فعالان مدنی همچنین نوشته‌اند که در ادامه بازدیدهای‌شان در منطقه، برای اطلاع از نیاز زلزله‌زدگان، به روستا‌های «پره»، «زاویه حسن خان»، «پیک سفلی»، «باغ رجب»، «داش پسک» و «بدلان» رفته و در روستای زاویه حسن‌خان، تعدادی خانواده بسیار نیازمند دیده‌اند و قرار شد از طریق انجمن‌های فعال در منطقه، برای یکی از خانواده‌ها که دو فرزند دختر فلج و دارای معلولیت دارند، کانکس تامین شده و همچنین، برای یک مادر و دختر بی‌سرپرست اشتغال‌زایی انجام شود.
این فعالان مدنی همچنین از کمپ‌های ایجاد شده توسط انجمن‌های غیر دولتی برای مادران باردار بازدید کردند که حدود ۱۳ خانواده در این کمپ‌ها مستقر بودند و دو نفر از مادران هم به تازگی زایمان کرده بودند و انجمن‌های فعال برای این کمپ‌ها روزانه سه وعده غذا تهیه و ارسال می‌کنند.
فعالان مدنی همچنین در این متن ارسالی برای «اعتماد» نوشته‌اند که از انجمن‌های غیر دولتی فعال در منطقه شنیده‌اند علاوه بر اینکه کمپ‌های داخل و اطراف شهر از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند زیرا توالت و حمام ندارند، دولت به تازگی دستور تخلیه کمپ‌های مستقر در مراکز دولتی - خانه کشتی خوی و سالن فرمانداری و.. - را داده که این فعالان مدنی هم شاهد تخلیه یکی از این کمپ‌ها بودند.
سالار کرلو؛ مدیر انجمن غیر دولتی «یارپاق» که خود ساکن شهر خوی است در توضیح وضعیت این روز‌های منطقه زلزله‌زده می‌گوید: «مرکز زلزله با شهر خوی ۸ کیلومتر فاصله داشت ولی داخل شهر هم تعدادی از خانه‌ها به‌طور کامل تخریب شده. از روز اول بعد از وقوع زلزله، در منطقه انباری برای جمع‌آوری کالا‌های اهدایی در نظر گرفتیم و با کمک دو انجمن مجمع جوانان استان و بام، تمام اقلام اهدایی را به این انبار منتقل کردیم. سپس آشپزخانه و دو کمپ برای خدمت‌رسانی به مادران باردار در منطقه ایجاد کردیم و تا امروز سه نوبت غذا برای این کمپ‌ها تامین می‌کنیم. دانشگاه علوم پزشک خوی هم کادر درمان به صورت نوبتی به منطقه می‌فرستد که مراقبت پزشکی از مادران باردار و همچنین نوزادان‌شان را بر عهده دارند.»
کرلو می‌گوید: «از اولین روز‌های بعد از وقوع زلزله، حجم زیادی اقلام ضروری و چادر و بخاری و وسیله گرمایشی و مواد غذایی به منطقه رسید و تا همین امروز مشغول توزیع این اقلام هستیم. افراد نیکوکار هم حدود ۱۲۰ کانکس به منطقه فرستادند که افراد دارای معلولیت، مبتلایان سرطان و بیماران دیالیزی که خانه‌های‌شان در اثر زلزله تخریب شده را در این کانکس‌ها اسکان داده‌ایم.
در مجموع، شرایط از وضعیت فوق بحرانی خارج شده، اما مشکل فعلی، خانه‌های ترک برداشته ناامنی است که، چون نمای بیرونی این خانه‌ها، سالم است، بنیاد مسکن این خانه‌ها را در ردیف خانه‌های تخریبی محسوب نکرده و در فهرست تعمیری‌ها قرار داده در حالی که این خانه‌ها اصلا برای سکونت امن نیست. به همین دلیل هنوز تعداد زیادی از خانواده‌ها داخل چادر زندگی می‌کنند، چون از استحکام خانه‌های ترک خورده‌شان هیچ اطمینانی ندارند.»
کرلو می‌گوید که بامداد دیروز دو پس‌لرزه با قدرت ۲.۵ ریشتر شهرستان خوی را لرزانده و تاکید می‌کند که زلزله ۷.۸ ریشتری ترکیه و همچنین شایعات مطرح درباره زلزله‌ای با شدت بیشتر از ۵.۹ باعث ترس مردم شده و همین ترس، زمینه سوءاستفاده تعدادی از مردم برای دریافت وسایل و اقلام بیش از نیازشان را ایجاد کرده است.
کرلو ضمن آن‌که می‌گوید از آغاز بازسازی‌ها توسط دولت و همچنین توزیع وام‌های بازسازی یا کمک‌های بلاعوض خبری نشنیده، می‌گوید که در حال حاضر در شهر خوی هیچ خانه خالی پیدا نمی‌شود و رقم اجاره‌ها هم به‌شدت افزایش یافته و اشاره دارد که همزمان با افزایش دمای هوا در منطقه، تعداد چادرنشین‌ها و کانکس‌نشین‌ها هم کاهش یافته اگرچه که تعدادی از مردم، ساکن چادر‌های مستقر در کمپ‌ها بودند و سرمای کمتری احساس می‌کردند، اما چادرنشین‌های مستقر در فضای باز همچنان از سرمای هوا رنج می‌برند و می‌گوید: «در بعضی روستا‌ها آوار‌برداری تمام شده. امسال برف در منطقه کم بود و هوا در مقایسه با پارسال کمی گرم‌تر است و نسبت به روز‌های اول بعد از زلزله، مشکل تامین گرما بسیار کم شده هرچند که اسکان در کانکس، از نظر تحمل سرمای هوا، بهتر است و کانکس‌ها را هم از مردم پس نگرفته‌اند، اما کانکس هم چهره شهر را نازیبا می‌کند و ممکن است تعدادی از مردم به کانکس‌نشینی عادت کنند که این هم اتفاق خوبی نیست.»