فرارو- مرکز مبادله ارز و طلای ایران که به تازگی راه افتاده تنها قادر است پاسخگوی نیاز‌های گروهی خاص از متقاضیان خرید ارز باشد. افرادی مثل مسافران عازم خارج مرز، دانشجویان مشغول به تحصیل و بیماران نیازمند درمان در خارج کشور و گروه‌های خاص؛ بنابراین اعداد و ارقامی که از مرکز مبادله ارز و طلای ایران درباره قیمت دلار و یورو مخابره می‌شود را نباید مبنای قضاوت بازار ارز قلمداد کرد. برای شروع بهتر است بدانید به دلار یا یورویی که با استفاده از این روش تحویل متقاضیان می‌شود، ارز خدماتی می‌گویند. یک ارز دولتی دیگر هم داریم که باید ارز توافقی صدایش کنیم. این یکی را با قیمت بیشتر می‌فروشند و با هزار سلام و صلوات دست کسانی مثل متقاضیان ارز سهمیه‌ای پنج هزار یورویی می‌رسانند. به این یکی هم می‌گویند ارز توافقی! درباره ارز خدماتی و توافقی چیز‌های بیشتری می‌دانیم.
قیمت دلار در روز نخست فعالیت مرکز مبادله ارز و طلای ایران به ۴۱ هزار و ۷۰۰ تومان می‌رسد. همان روز در بازار آزاد قیمت دلار را حداقل هشت هزار تومان بالاتر اعلام می‌کردند. با این حال از همان روز اول تا الان برای فروش دلار به متقاضیان در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، ۶۳ سرفصل تعریف شده که به همه آن‌ها در یک کلام می‌گویند نیاز‌های ضروری ارزی. به این ترتیب مهمترین مشتریان مرکز مبادله ارز، بیماران، دانشجویان، مسافران و رانندگان کامیون‌های ترانزیت می‌شوند. اامکان دریافت ارز برای پرداخت هزینه چاپ مقالات علمی، هزینه شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی، هزینه شرکت در مسابقات ورزشی المپیک و پارالمپیک و... هم در بخشنامه گنجانده شده است.
بیمارانی که برای درمان نیازمند اعزام به خارج کشور هستند، می‌توانند تا سقف ۱۰ هزار یورو سهمیه دریافت کنند. سقف قابل پرداخت به دانشجویان سرگرم تحصیل در دانشگاه‌های خارجی ۱۳ هزار دلار است. مرکز مبادله ارز و طلای ایران همچنین برای مسافرت به کشور‌هایی که سفر به آن‌ها نیازمند دریافت ویزاست، سالی ۵۰۰ یورو سهمیه می‌دهد. اگر عازم کشور‌هایی هستید که سفر به آن‌ها نیازمند ویزا نیست ۳۰۰ یورو سهمیه دریافت می‌کنید. آن‌هایی که سفر زمینی و دریایی می‌کنند نیز همین مقدار ۳۰۰ یورو سهمیه نصیب‌شان می‌شود. سهمیه ارز مسافری، قبلا به افراد بالای ۱۸ سال می‌رسد، ولی در آخرین تغییرات اعلام شده، سن دریافت سهمیه ارز مسافری را به پنج سال کاهش داده‌اند.
رانندگان ترانزیت می‌توانند با ارائه مدارک از مرکز مبادله ارز و طلای ایران، سهمیه چهار هزار و ۵۰۰ یورویی بگیرند. برای دریافت هزینه ماموریت خارجی، ارز دانشجویان بورسیه و غیربورسیه، فرصت‌های مطالعاتی و تحقیقاتی، حق عضویت و ثبت‌نام در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی و محافل علمی، هزینه چاپ مقالات علمی، هزینه شرکت در نمایشگاه‌های خارج از کشور، حق الوکاله دعاوی خارجی و سایر هزینه‌های حقوقی، اصل سود و تمامی عواید حاصل از سرمایه‌گذاری خارجی در کشور، هزینه کمیته ملی، المپیک یا پارالمپیک و فدراسیون بین‌المللی ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی، هزینه دفاتر و مدارس خارج از کشور، هزینه خرید امتیاز پخش فیلم، هزینه آزمایش‌های علمی و فنی، حق بیمه هواپیما و کشتی ایرانی، ارز مسافرتی هوایی، زمینی، ریلی و دریایی، هزینه اعزام زائران، هزینه حقوق و مزایای کارکنان خارجی شاغل در ایران، هزینه‌های دفاتر نمایندگی خارجی در ایران و... هم در مرکز مبادله ارز و طلای ایران سهمیه درنظر گرفته شده است.
سهمیه ارز برای درمان بیماری در خارج کشور، یکی از موارد پیش‌بینی شده در سازوکار فعالیت مرکز مبادله ارز است. هرچند فرآیند طولانی و پردردسری به‌نظر می‌آید. بیمارانی که بنا به تشخیص و تایید دستگاه‌های مربوط نیازمند سفر خارجی و درمان در کشوری دیگر هستند می‌توانند بابت هزینه‌های طبابت، اقامت و یک همراه تا سقف ۱۰ هزار یورو سهمیه بگیرند.
مرکز مبادله ارز و طلای ایران همچنین به دانشجویان بورسیه یا غیربورسیه‌ای که قصد دارند راهی خارج کشور شوند، سهمیه ارز می‌فروشند. میزان این سهمیه برای هر ماه اقامت هزار و ۵۰۰ یورو و به‌ازای همسر و فرزند فرد محصل، هر کدام ماهی ۵۰۰ یورو در نظر گرفته شده است. دانشجویان مقطع لیسانس در صورتی که قبل ۳۱ اردیبهشت سال ۱۳۹۷ دانشجو شده و همچنان مشغول تحصیل هستند، می‌توانند برای گرفتن ارز دانشجویی اقدام کنند. تامین و انتقال شهریه و انتقال یا پرداخت ارز به صورت اسکناس برای هزینه‌های اقامت دانشجویان فوق لیسانس به بالا که در مرحله ورود به اولین ترم تحصیلی خود هستند، در صورتی انجام می‌گیرد که دانشگاه موردنظر به تایید وزارتخانه‌های علوم یا بهداشت برسد. در این صورت افراد باید ۲۰ درصد مبلغ ارز دریافتی را به ریال وثیقه بگذارند. در صورتی که وزارتخانه‌های گفته شده، تایید کنند که افراد مشغول به تحصیل هستند، این وثیقه ظرف مدت شش‌ماه عودت داده می‌شود.
ارز مسافرتی به مسافرانی تعلق می‌گیرد که به‌صورت هوایی، زمینی یا دریایی عازم خارج می‌شوند. این افراد در روش جدید باید مدارک خود را تحویل دهند، تاییدیه بگیرند و هنگام عبور از گیت خروجی، سهمیه خود را دریافت کند. سهمیه ارز مسافرتی برای مسافران هوایی ۵۰۰ یورو یا معادل آن و برای مسافران زمینی، ریلی و دریایی ۳۰۰ یورو تعیین شده است
مرکز مبادله ارز و طلای ایران، برخلاف سامانه‌های معرفی شده در چند سال اخیر، با مشتریانش رو‌دررو نمی‌شود. یعنی سایتی یا آدرسی نیست که در مرورگر وارد کنید و مشخصات بدهید تا آن‌ها را تایید یا رد کنند. برای دریافت سهمیه از مرکز مبادله ارز و طلای ایران باید به بانکی مثل بانک ملی بروید و اگر شعبه جزو منتخب‌ها باشد، خودشان بقیه کار را دست می‌گیرند. اگر مدارکی که افراد ارائه می‌دهند مطابق با شرایط اعلامی بود، آن را به‌صورت سندی الکترونیکی به مرکز مبادله ارسال می‌کند. نمایندگان وزارت علوم یا وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌ها در مرکز مبادله ارز و طلا مدارک را بررسی می‌کنند و در صورت تایید برای فرد، پیامکی حاوی یک کد فرستاده می‌شود که با آن می‌توان به کارگزاری مراجعه کرده و سهمیه ارز دریافت کرد. در ابتدای کار مرکز مبادله ارز و طلا، ظاهرا تنها شعب منتخب بانک ملی آماده خدمات‌رسانی هستند. ضمن اینکه مراحل دریافت سهمیه از مرکز مبادله ارز و طلای ایران حدود سه تا چهار روز کاری زمان می‌برد.
ارز مسافرتی یکی از انواع ارز خدماتی است و اگر فرض کنیم عازم کشوری هستید که سفر به آن نیازمند دریافت ویزا است، به شما نفری ۵۰۰ یورو تعلق می‌گیرد. قیمت یورو در روز معاملاتی اخیر به نرخ خدماتی حدودا ۴۵ هزار و ۴۵۰ تومان بود. همین یورو در بازار توافقی ۵۵ هزار و ۱۲۰ تومان قیمت داشت. پس اگر سه، چهار روزی دوندگی کنید و سهمیه ارز مسافرتی خود را از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران، دریافت کنید، حداقل پنج میلیون تومان نسبت به نرخ بازار توافقی جلو هستید، بازار آزاد که جای خود دارد!
ارز توافقی از این به بعد جایی بین ارز خدماتی و بازار آزاد قرار می‌گیرد. قیمتش از اولی بیشتر، اما از دومی ارزان‌تر است. قیمت ارز توافقی بیشتر به کار صرافی می‌آید که دوباره مجوز فروش اسکناس به متقاضیان خرید ارز سهمیه‌ای را دریافت کرده‌اند. تا همین چند وقت پیش هر کد ملی می‌توانست به صرافی برود و سهمیه پنج هزار یورویی با نرخ دولتی دریافت کند. فروش ارز سهمیه‌ای با رونمایی از مرکز مبادله ارز و طلای ایران متوقف شده بود، اما حالا در شروع دور جدید فعالیت صرافی‌ها، اگرچه قیمت اسکناس بر اساس نرخ‌های توافقی استخراج می‌شود و قیمتش بالاتر از نرخ ارز خدماتی است، ولی همچنان نسبت به بازار آزاد به صرفه خواهد بود.
مرکز مبادله ارز و طلای ایران در بخشنامه خود روی از سرگیری معاملات دلار و یورو در صرافی‌ها تاکید کرده که به معنای فروش همان سهمیه پنج هزار یورویی در سال است، ولی همچنین گفته متقاضیان می‌توانند نیاز‌های ارزی خود را با نرخ نزدیک به بازار آزاد از صرافی‌های مجاز تامین کنند. کارگزاری‌ها هم اجازه پیدا کرده‌اند تقاضای مشتریان خود را از طریق خرید ارز در مرکز مبادله ارز و طلای ایران بر اساس قیمت بازار تامین کنند. صرافی‌ها برای فروش ارز به این دسته مشتریان باید به معاملات پیچیده‌ای تن بدهند. بازار ارز توافقی دو طرف عرضه و تقاضا دارد. طرف اول را صادرکنندگان با جیب‌های پر از دلار و یورو (یا سایر ارزها) تشکیل می‌دهند و طرف دوم صرافی‌ها و کارگزاری‌هایی هستند که باید از طرف شما، مقدار مشخصی اسکناس ارزی سفارش دهند. در دور جدید فعالیت صرافی‌ها در بازار ارز توافقی، تعداد سفارش قابل ثبت در هر نماد و همچنین حجم خرید روزانه هر کارگزار بدون محدودیت است. یعنی دست‌شان را باز گذاشته‌اند تا انشاالله تقاضایی بدون پاسخ نماند. صرافی‌ها می‌توانند در روز‌های شنبه تا پنجشنبه به جز روز‌های تعطیل رسمی از ساعت هشت و ۳۰ دقیقه صبح تا ساعت ۱۵ برای خرید اسکناس و فروش آن به متقاضیان در بازار ارز توافقی حاضر شوند، اما اسکناس‌های خریداری شده را باید در همان روز بفروشند. برای ما مردم عادی این بخشنامه یک معنی و مفهوم دارد؛ از سرگیری فروش سهمیه پنج هزار یورویی با کارت ملی، اما با قیمت بالاتر!
قیمت دلار و یورو در بازار ارز توافقی نه فقط به صورت روزانه، بلکه به‌صورت لحظه‌ای اعلام می‌شود. همه‌چیز به توافق خریدار (صرافی مجاز) و فروشنده (صادرکننده) بستگی دارد. به‌زبان ساده صرافی‌ها می‌توانند اسکناس دلار یا یورو را با «قیمت نزدیک به بازار آزاد» خریداری کرده و با اضافه کردن کارمزد به مردم بفروشند. بیایید ببینیم منظورشان از این قید سخت و نچسب چیست. قیمت دلار خدماتی امروز در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، ۴۳ هزار و ۱۰۰ تومان قیمت داشت. پیدا کردن قیمت بازار آزاد سخت است، ولی اگر نرخ تتر یا سایر استیبل کوین‌ها را مبنا قرار دهیم، به عددی مثل ۵۸ هزار تومان می‌رسیم. هیچ عقب سلیمی سمت این دلار می‌رود؟
حالا سایت کانون صرافان را باز می‌کنید تا قیمت دلار توافقی را پیدا کنیم. آن بالا در بخش فروش نوشته‌اند، صرافی‌ها امروز به‌طور میانگین برای هر دلار ۵۲ هزار و ۵۰۰ تومان پرداخت کرده اند. قیمت یورو در بازار توافقی، ۵۵ هزار و ۱۲۰ تومان بوده. قیمت پوند انگلیس ۶۶ هزار تومان و قیمت لیر ترکیه در معاملات امروز سه هزار و ۵۰ تومان بوده. ممکن است الان سرتان گیج برود و درست متوجه نشوید هرکدام از این اعداد زشت و زمخت چه فرقی با هم دارند و بالاخره کدامشان واقعا کارآیی دارند.
قیمت دلار در روز دوشنبه هشتم اسفند برای مشتریان مرکز مبادله ارز، به‌طور متوسط ۴۳ هزار و ۱۰۰ تومان محاسبه شد. گفتیم مشتریان این دلار، مسافران، دانشجویان و بیمارانی هستند که به درمان در خارج کشور نیاز دارند. قیمت ارز سهمیه‌ای، اما با نرخ توافقی محاسبه می‌شود. مثلا صرافی‌ها در همین روز دوشنبه هشتم اسفند مشتریان خود را با میانگین قیمت ۵۲ هزار و ۵۰۰ تومان راه انداختند. گفتیم قیمت دلار بازار آزاد هم حدود ۵۸ هزار تومان بود. به این ترتیب دلار توافقی در مقایسه با دلار خدماتی، ۹ هزار و ۴۰۰ تومان گران‌تر بود، اما در مقایسه با قیمت دلار در بازار آزاد، پنج هزار و ۵۰۰ تومان ارزان‌تر بود.
قیمت یورو بازار آزاد، توافقی و خدماتی در روز دوشنبه هشتم اسفند به ترتیب ۶۱ هزار تومان، ۵۵ هزار و ۱۲۰ تومان و ۴۵ هزار و ۴۵۰ تومان بود. به این ترتیب هر یورو در بازار توافقی پنج هزار و ۸۰۰ تومان ارزان‌تر از بازار آزاد قیمت داشت و اگر مثلا موفق می‌شدید تمام پنج هزار یورو را به شیوه سهمیه‌ای از صرافی‌های مجاز با قیمت توافقی خریداری کنید، برایتان حدود ۳۰ میلیون ارزان‌تر از بازار آزاد تمام می‌شد.