مقام‌های ارشد ایالات‌متحده، اتحادیه اروپا و ناتو طرح پیشنهادی دولت جمهوری خلق چین برای برقراری صلح در اوکراین را رد کردند و چین را فاقد اعتبار بین‌المللی لازم به منظور ایفای نقش میانجی در جنگ میان روسیه و اوکراین خواندند.
به گزارش اعتماد، دولت چین هفته گذشته در بیانیه‌ای که به نظر می‌رسید غرب را متهم به آتش‌افروزی در جنگ اوکراین می‌کند خواستار آغاز گفتگو‌های صلح شد و از همه طرف‌های جنگ خواست تا از حمله به غیرنظامیان و تشدید تنش‌های هسته‌ای خودداری کنند. این طرح صلح که شامل ۱۲ بند است، روز جمعه ۲۴ فوریه دقیقا در سالگرد آغاز جنگ اوکراین منتشر شد. این طرح صلح که بدون مشورت با اوکراین تنظیم شده مورد استقبال محتاطانه کی‌یف قرار گرفته است، اما مقام‌های امریکایی و تعدادی از تحلیلگران که روابط رو به رشد چین و روسیه را متغیری مهم در ارزیابی پیشنهاد چین می‌دانند از آن انتقاد می‌کنند. وانگ‌یی ارشدترین دیپلمات چین روز چهارشنبه ۲۲ فوریه به مسکو رفته بود تا در دیدار با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه و سایر مقام‌های ارشد کرملین با آن‌ها درخصوص تعمیق روابط میان پکن و مسکو گفتگو کند.
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو روز جمعه در تالین، پایتخت استونی در واکنش به طرح صلح چین گفت: «چین اعتبار لازم برای این کار را ندارد، چراکه آن‌ها تاکنون تهاجم غیرقانونی روسیه به اوکراین را محکوم نکرده‌اند.» اورسولا ون در لاین، رییس کمیسیون اروپا نیز تصریح کرد که چین جانب یکی از طرف‌های جنگ را گرفته است. ایالات متحده هم واکنش خوبی به پیشنهاد چین نشان نداد. جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا روز جمعه در گفتگو با شبکه خبری ای‌بی‌سی‌نیوز این پیشنهاد را «غیرمنطقی» توصیف کرد و گفت: «ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه با این طرح موافق است. چگونه چنین طرحی می‌تواند خوب باشد؟ من هیچ چیز در این طرح ندیدم که نشان دهد اگر طرح چین دنبال شود، برای طرفی جز روسیه مفید خواهد بود. این ایده که چین بخواهد درباره نتیجه نهایی جنگی که ناعادلانه بر اوکراین تحمیل شده مذاکره کند، ایده‌ای منطقی نیست.»
پیش از صحبت‌های بایدن درباره طرح صلح چین، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی رییس‌جمهور ایالات‌متحده در این باره به سی‌ان‌ا‌ن گفته بود: «این پیشنهاد‌ها دقیقا پس از اولین بند چین که طرفین را به احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور‌های دیگر فرا می‌خواند، می‌تواند متوقف شود.» به گفته سالیوان، این جنگ می‌تواند دقیقا فردا متوقف شود اگر روسیه به حملات علیه اوکراین پایان دهد و نیرو‌های خود را از این کشور خارج کند. در واقع این جنگ، جنگ انتخاب‌هاست. ولفگانگ بوشنر، سخنگوی دولت آلمان هم روز جمعه در واکنش به سوالات خبرنگاران درباره طرح صلح چین اعلام کرد که این طرح حاوی نکات مهمی است، اما یک نکته کلیدی در آنجا افتاده است؛ اولین و مهم‌ترین نکته این است که سربازان روسیه از اوکراین خارج شوند. واکنش فرانسه کمی متفاوت از دیگر کشور‌های غربی بود. امانوئل مکرون روز شنبه گفت که در اوایل ماه آوریل به چین سفر می‌کند. او همچنین «تلاش چین برای صلح را یک اتفاق خوب خواند.» او واکنشی به سایر جزییات طرح نشان نداد، اما از چین خواست جلوی پیش‌شرط‌های روسیه را بگیرد.
این طرح ۱۲ بند دارد. بند اول درباره احترام به حاکمیت ملی کشورهاست: قوانین بین‌المللی به ویژه اهداف و اصول منشور ملل متحد باید کاملا رعایت شود. حاکمیت ملی، استقلال و تمامیت ارضی همه کشور‌ها باید به‌طور موثر مورد حمایت قرار گیرد. بند دوم بیانیه به ضرورت «کنار گذاشتن ذهنیت جنگ سردی» می‌پردازد و تاکید می‌کند امنیت یک کشور نباید به قیمت زیر سوال بردن امنیت دیگر کشور‌ها تامین شود: «امنیت یک منطقه نباید از طریق گسترش و توسعه بلوک‌های نظامی به دست آید.» بند سوم درخصوص «توقف درگیری‌های خصمانه» است: «هیچ کسی از جنگ یا مناقشات سود نمی‌برد.» دولت چین در بند چهارم طرح صلح از ضرورت «آغاز دوباره گفتگو‌های صلح» سخن گفته و تاکید کرده که بحران اوکراین تنها از این طریق قابل حل است. بند پنجم درباره «حل و فصل مسائل بشردوستانه»، بند ششم درباره «حفاظت از غیرنظامیان و اسرای جنگی» و بند هفتم درباره «ایمن نگه داشتن تاسیسات هسته‌ای» است.
در بند هشتم این بیانیه آمده است که باید ریسک‌های استراتژیک جنگ کاهش یابد. در همین راستا پکن خواستار کنار گذاشتن تهدید هسته‌ای و هرگونه استفاده از تسلیحات هسته‌ای شده و همزمان تحقیق، توسعه و استفاده از سلاح‌های شیمیایی را محکوم کرده است.
موضوع بند نهم «تسهیل صادرات غلات» است. در بند دهم دولت چین خواستار توقف تحریم‌های یکجانبه شده، در بند یازدهم از ضرورت ادامه کار بخش‌های صنعتی و پایدارسازی زنجیره تامین سخن به میان آمده و بند آخر به بازسازی مناطق جنگی می‌پردازد.
واکنش کی‌یف به طرح صلح چین چه بود؟
ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین گفته است که می‌خواهد با شی جین‌پینگ رییس‌جمهور چین دیدار کرده و با او درباره جزییات این طرح گفتگو کند. او در اولین سخنرانی خود پس از سالگرد حمله نظامی روسیه به اوکراین اعلام کرد که طرح صلح چین نشان می‌دهد «چین در جست‌وجوی صلح است.» زلنسکی افزود: «من واقعا می‌خواهم باور کنم که چین به تامین‌کننده تسلیحات برای روسیه بدل نخواهد شد.» به گفته زلنسکی، اوکراین طرح صلحی را که شامل خروج روسیه از خاک اوکراین نباشد به‌رسمیت نخواهد شناخت. ژانا لشچینسکا، کاردار اوکراین در چین طرح صلح چین را «یک نشانه خوب» توصیف کرده، اما گفته است که اوکراین انتظار حمایت بیشتری را از چین داشت. او افزود: «ما امیدواریم که آن‌ها از روسیه هم بخواهند تا نیرو‌های خود را از اوکراین خارج کرده و جنگ را متوقف کند.»
روسیه روز جمعه از طرح صلح چین استقبال کرد. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه روز جمعه ۲۴ فوریه در نشست خبری اظهار کرد که این کشور هیچ مشکلی با دستیابی به «اهداف عملیات ویژه نظامی» از طریق راه‌حل‌های سیاسی و گفتگو‌های دیپلماتیک ندارد. زاخارووا گفت: «ما از تمایل صادقانه دوستان چینی برای حل و فصل بحران اوکراین از طریق صلح‌آمیز قدردانی می‌کنیم و نظرات پکن را در نظر می‌گیریم.» او افزود: «البته این باید به معنای پذیرش واقعیت‌های جدید درباره قلمرو باشد.» این اظهارنظر زاخارووا اشاره‌ای به الحاق چهار منطقه دونتسک، لوهانسک، زاپروژیا و خرسون به خاک روسیه در سپتامبر ۲۰۲۲ است. پیش‌تر در سال ۲۰۱۴ روسیه منطقه کریمه را هم به خاک خود ضمیمه کرده بود. اوکراین و جامعه جهانی این الحاق‌ها را به رسمیت نمی‌شناسند.
بانی گلاسر، کارشناس مسائل چین در موسسه آلمانی مارشال که در ایالات‌متحده مستقر است، می‌گوید: «این طرح صلح خلاصه‌ای از مواضعی است که پیش‌تر هم اعلام شده و البته مملو از تناقضات است. پکن مدعی حمایت از حاکمیت اوکراین است، اما از الحاق بخش‌هایی از خاک اوکراین به روسیه انتقاد نکرده است.» به گفته او، درخصوص بند پایانی هم تردید‌هایی وجود دارد. چین برای بازسازی اوکراین اعلام آمادگی کرده، اما به نظر می‌رسد این نوعی تلاش برای کسب سود و ارتقای نفوذ چین با استفاده از فرصت جنگ است. درو تامپسون، پژوهشگر سیاستگذاری و از مقام‌های سابق وزارت دفاع ایالات‌متحده این بیانیه را فاقد اعتبار می‌داند: «بدون تاکید بر ضرورت خروج نیرو‌های روسیه از خاک اوکراین، این به مثابه یک‌سری اصول مواضع است که خود چین از آن پیروی نمی‌کند.»
در مجموع چنین به نظر می‌رسد که در مقطع فعلی باتوجه به پیش‌شرط‌های دو طرف از جمله ضرورت الحاق مناطق ۴ گانه به خاک روسیه (شرط مسکو) و ضرورت خروج نیرو‌های روس از خاک اوکراین (شرط کی‌یف) شرایط در مقطع فعلی برای آغاز گفتگو‌ها فراهم نیست، اما این مساله ناقض این نیست که ضروری است تلاش‌ها برای شکستن بن‌بست دیپلماتیک و آغاز گفتگو‌ها میان روسیه و اوکراین ادامه پیدا کند.