مصطفی جرفی- زودپز یکی از محبوب‌ترین وسایل آشپزخانه‌های امروزی است. تعجبی هم ندارد. مشغله زیاد و وقت کم باعث میشود بسیاری از افراد به سمت خرید زودپز گرایش پیدا کنند. اما خرید یک زودپز مناسب و اصلا تصمیم درباره این که زودپز لازم دارید یا نه بسیار مهم است.
زودپز یک گزینه همه کاره و بسیار کاربردی است. زودپز‌ها کاربرد‌های متفاوتی دارند؛ از آماده کردن برنج و گوشت تا پختن سبزیجات. اما همین زودپز‌های محبوب و کاربردی، گاهی مشکلاتی ایجاد می‌کنند. بدترین مشکلی که هنگام استفاده از زودپز رخ می‌دهد انفجار آن است. انفجار زودپز می‌تواند فوق العاده خطرناک باشد و سوختگی‌های عمیقی بر جا بگذارد. به‌همین دلیل برای استفاده از زودپز باید نکات ایمنی را رعایت کنید.
زودپز وسیله‌ای ساده، اما کاربردی در آشپزخانه است که براساس اصل فشار بخار آب عمل میکند. زودپز شامل یک ظرف است که با یک درب محکم، کاملا پوشیده شده و هیچگونه درزی ندارد؛ بنابراین بخار آب تولیدشده در آن راه فراری ندارد و درون ظرف باقی می‌ماند. این موضوع باعث افزایش دما و درنتیجه افزایش سرعت پخت مواد غذایی میشود.
پاسخ کاملا منفی است. رمز کار زودپز فشار بالاست، نه حرارت بالا و درست به همین دلیل بیشتر مواد مغذی غذا حفظ میشود. طرز کار دیگ زودپز، با ترکیبی از فشار و بخار تعریف میشود و گرچه حرارت بالا برای آشپزی لازم است، اما در زودپز، فشار و بخار بیشترین قدرت را به آشپزی میدهند. این دیگ واشری دارد که با حبس کردن بخار، فشار محیط را بسیار بالا میبرد.
با بالا رفتن نقطه جوش آب و یا مایع درون دیگ، رطوبت محیط به شکل بخار به درون مواد غذایی وارد و باعث میشود مواد زودتر پخته شوند. طرز کار دیگ زودپز، برعکس اتفاقی است که در ارتفاعات رخ می‌دهد. این دیگ دمای جوش آب را بالا میبرد و زمان پخت را کم میکند. چون بخار در دیگ حبس میشود، آب و دمای مواد از بین نمیرود.
این نکات را هنگام خرید زودپز در ذهن داشته باشید
به دلیل بروز خطرات ناشی از انفجار، زودپزی را تهیه کنید که تمام دستور العمل‌های دقیق ایمنی را رعایت کرده باشد. از جمله سوپاپ ایمنی و البته بسیار مهم است که دارای نشان استاندارد باشد.
زودپزی را اتنخاب کنید که گارانتی و شیر خروجی بخار اضطراری داشته باشد. زودپزی بهتر است که جنس بدنه آن از آلیاژ سنگین باشد ترجیحا فولاد ضد زنگ که مواد به آن نچسبد و در طول فرآیند پخت عطر و طعم مواد غذایی را به طور کامل حفظ میشود.
زودپز‌ها معمولا به دو حالت تکدسته و دو دسته تولید می‌شوند. زودپز‌های تک دسته دارای یک دسته بلند و یک دسته کوتاه‌تر هستند و مزیت دسته بلند این است که دیرتر داغ میشود. ما ممکن در هنگام قرار دادن داخل کابینت فضای بیشتری را اشغال کند.
اگر زودپز از جنس استیل ضد زنگ خریداری می‌کنید، به دنبال مدلی باشید که دارای لایه زیرین از جنس بی متال (دو فلزی) یا تری متال (سه فلزی) باشد. این لایه‌ها از پخت غیریکنواخت و سوختگی غذا جلوگیری می‌کنند و موجب پخش یکنواخت گرما برروی سطح زیرین زودپز می‌شوند..
اندازه مناسب برای خانواده به تعداد نفرات و مقدار استفاده از زودپز بستگی دارد. مقدار گنجایشی که برای زودپز‌ها اعلام میشود برابر با ظرفیت کامل آن هاست. اما در واقع برای پختن غذا می‌توانید نصف یا نهایتا دو سوم از ظرفیت کامل آن را استفاده کنید. یک نکته بسیار مهم هم این که:هرگز بیشتر از دو سوم ظرفیت زودپز را پر نکنید، چون فرآیند پخت با جوش آمدن و قُل زدن همراه است ممکن است منجر به مسدود شدن خروجی بخار شود.
ظرفیت زیر ۵ لیتر که برای افراد مجرد یا خانواده‌های ۲ یا سه نفره مناسب است. ۵ تا ۷ لیتر برای خانواده‌های ۳ تا ۶ نفره گزینه خوبی است.۷/۵ تا ۱۰ لیتر؛ اندازه ایده‌آل برای خانواده‌هایی که بیش از ۶ نفر جمعیت دارند، یا افرادی که قصد دارند غذای بیشتری درست کنند و در فریزر نگه دارند.
ظرفیت بیشتر از ۱۰ لیتر؛ بیشترین ظرفیت زودپز که برای استفاده در مهمانی‌ها مناسب است و می‌توان برای بیش از ۱۵ نفر در آن غذا پخت.
یکی از علل درست نپختن مواد غذایی در زودپز، خرابی سوپاپ اطمینان است. باید به این نکته دقت داشته باشید که معمولا سوپاپ اطمینان زودپز‌ها در دو حالت دچار ایراد می‌شوند.
حالت اول زمانی است که بخار را در زمانی که هنوز سوپاپ اطمینان فعال نشده به بیرون هدایت کند که این بیشتر به خرابی واشر آن بر می‌گردد و حالت دوم زمانی است که اصلا بخاری را به بیرون هدایت نکند، که بسیار خطرناک است برای جلوگیری از این خطر حتما باید پس از استفاده زودپز، سوپاپ اطمینان را به خوبی تمیز کرده و آن را آزمایش کنید.
هنگام خرید زودپز به دنبال زودپز‌هایی باشید که علاوه بر قفل ایمنی، دارای سوپاپ تنظیم نیز باشند، تا احتمال ایجاد خطر را به حداقل برسانید. هر بار قبل از استفاده از زودپز، درزبند در زودپز را بررسی کنید، تا مطمئن شوید هیچگونه ترک یا درزی در آن وجود ندارد. درزبند زودپز را هر سال باید عوض کنید و در این فاصله آن را بررسی کنید که خراب نشده باشد. آن را تمیز نگه دارید و مطمئن شوید که هیچ مواد غذایی در آن باقی نمانده است.
این موضوع خیلی مهم است که مقدار آبی که با آن زودپز شما به فشار لازم می‌رسد را بدانید و به میزان کافی از آن استفاده کنید. از نصف لیوان شروع کنید، اگر زودپز شما به فشار لازم نرسید، مقدار آب درون آن را بیشتر کنید. یک مکته دیگر این که، هیچوقت زودپز را تا حدی پر نکنید که به سوپاپ ایمنی برسد، چون ممکن است در آن غذا گیر کند و باعث ایجاد حادثه شود. برای پخت غذا در زودپز هرگز از روغن استفاده نکنید. حتی مقدار کمی از آن هم می‌تواند خطرناک باشد و باعث ذوب درزبند و دیگر اجزای زودپز شود.