فرارو- در میخانه ۵۰۰۰ساله که به تازگی در لاگاش (یکی از کهن‌ترین شهر‌های خاورمیانه باستان و از پایتخت‌های سومریان) کشف شده چه چیز‌هایی پیدا شده است؟
به گزارش بی بی سی، باستان‌شناسان معتقدند این میخانه و کاروانسرا که در شهر باستانی لاگاش (در عراق امروزی) کشف شده است نشانه‌ای از آن است که جوامع باستانی هم طبقه متوسط داشته‌اند و فقط از ثروتمندان و بردگان تشکیل نشده بودند.
باستان‌شناسان فقط نیم‌متر زیر زمین بقایای غذاٰخوری و میخانه‌ای را کشف کردند که تخمین زده می‌شود متعلق به حدود ۲۷۰۰ قبل از میلاد باشد.
این مکان عمومی برای خوردن و نوشیدن در شهر باستانی لاگاش واقع در عراق امروزی کشف شده است.
سارا پیتزیمنتی از دانشگاه پیزا در ایتالیا به بی‌بی‌سی می‌گوید: ”این مکان شامل محوطه وسیعی است که تصور می‌شود محل صرف غذا و نوشیدن باشد”.
او یکی از پژوهشگرانی است که به مدت پنج سال به‌عنوان یکی از اعضای پروژه باستان‌شناسی لاگاش در مورد این شهر تاریخی پژوهش کرده است.
لاگاش یکی از عظیم‌ترین و قدیمی‌ترین شهر‌ها در جنوب بین‌النهرین یا میان‌رودان (مزوپوتامیا) بوده و یکی از اولین مراکز شهر‌نشینی تاریخ بشر است.
لاگاش بخشی از تمدن سومری بوده است، مجموعه‌ای از شهر‌ها که در کنار رود‌های دجله و فرات از اواخر دوران نوسنگی تا اوایل عصر برنز شکل گرفتند.
با استفاده از تکنیک‌های باستان‌شناسی جدید مانند استفاده از پهباد و تحلیل‌های مغناطیس‌سنجی که به باستان‌شناسان امکان “مشاهده” زیر زمین بدون حفاری و کاوش‌های باستان‌شناسی می‌دهد این گروه موفق به حفاری محل دقیق این بنا شد.
وقتی میخانه را یافتند نیمکت‌ها را از زیر زمین بیرون آوردند و یخچال سفالی و تنور و ظرف‌های مختلف ذخیره و نگهداری مواد خوراکی و نوشیدنی را پیدا کردند که در بسیاری از آن‌ها هنوز بقایای خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها باقی مانده بود.
هولی پیتمن، مدیر پروژه در گفتگو با بی‌بی‌سی می‌گوید:”به موهبت سفال‌های خاصی که در این بنای تاریخی پیدا کردیم و کنده‌کاری‌ها و حکاکی‌های موجود تردیدی برای ما باقی نمی‌ماند که این میخانه و کاروانسرا متعلق به حدود ۵۰۰۰ سال پیش است”.
اما این وسیله خنک‌کننده بدون جریان برق چگونه کار می‌کرده است؟
یخچال سفالی یا یخچال دو‌جداره بر مبنای مکانیسم تبخیر کار می‌کند و از دو محفظهٔ سفالی درون یکدیگر تشکیل شده است.
قسمت بیرونی محفظهٔ سفالی را با شن مرطوب می‌پوشاندند و غذا و مواد خوراکی را در محفظهٔ درونی قرار می‌دادند که با لعاب پوشیده شده بود و رطوبت نمی‌توانست در آن نفوذ کند. تبخیر رطوبت بیرونی حرارت را از محفظه درونی جذب می‌کرد و هرچه در محفظه سفالی درونی قرار داده می‌شد خنک می‌ماند.
لاگاش که در تقاطع دو رودخانه دجله و فرات قرار داشت یکی از مراکز پر‌رونق بازرگانی دوره آغازین دودمانی مصر یا عصر تینیتی بود که از حدود سال ۳۲۰۰ تا ۲۹۰۰ پیش از میلاد ادامه داشت، دورانی که اولین شهر‌های جهان بنیان گذاشته شدند.
رید گودمن، باستان‌شناس دانشگاه پنسیلوانیا به بی‌بی‌سی می‌گوید:”ما تلاش می‌کنیم دریابیم چگونه این شهر که در دوره‌های دیرینه‌تر شهر کوچکی بوده به شهری چنین گسترده و یکپارچه تبدیل شده است”.
علاوه بر تنور و یخچال سفالی باستان‌شناسان محوطهٔ دیگری یافتند که خم‌ها و کوزه‌ها و قرابه‌ها و قدح‌ها قرار داشت؛ و البته خالی نبودند.
پیتزیمنتی می‌گوید:”ما بیش از ۱۰۰ کوزه از مواد‌غذایی پیدا کردیم که باعث شد اطمینان پیدا کنیم این مکانی برای اقامت مسافران و خوردن و نوشیدن مهمانان بوده است”.
او در ادامه می‌گوید:”با توجه به فراوانی و تنوع مواد‌غذایی و نوشیدنی‌هایی که در این مکان آماده شده بودند این مکان نمی‌تواند آشپزخانه‌ای خانگی باشد”.
اثر و بقایای خوراک‌های باقیمانده نشان می‌دهد از مهمانان این رستوران پنج‌هزار‌ساله با ماهی هم پذیرایی می‌شده است.
پیتمن می‌گوید:”درون هر‌کدام از کوزه‌ها و محفظه‌های نگهداری و ذخیرهٔ خوراکی مقدار زیادی استخوان ماهی یافتیم که به خوبی باقی مانده بودند”.
آنچه باعث شگفتی باستان‌شناسان شده این است که چرا غذاٰها خورده نشده است.
پیتزیمنتی می‌گوید:”همه خوراکی‌ها همانطور باقیمانده بود شاید در آن زمان اتفاقی افتاده، اما نمی‌دانیم چه اتفاقی ممکن است افتاده باشد و این همان موضوعی است که در پی یافتن آن هستیم”.
باستان‌شناسان در پی این هستند که بدانند مشتریان و مهمانان این مکان چه کسانی بودند و چه موقعیت اجتماعی داشته‌اند.
حفاری‌ها و تحقیقات پیشین در این شهر نشان داده بود که لاگاش دارای سه مجموعه معبد بوده است که افراد طبقات بالای اجتماع و اشراف در آن زندگی می‌کردند.
اما باستان‌شناسان باور ندارند که این میخانه یا خرابات در منطقه خوش‌نام و اشرافی شهر قرار داشته است.
پیتزیمنتی می‌گوید:”منطقه‌ای که این میخانه و کاروانسرا در آن پیدا شده است به نظر نمی‌رسد محله اشراف و ثروتمندان آن دوران باشد. به‌نظر می‌رسد این مکان پاتوق آدم‌های معمولی آن زمان بوده است”.
باستان‌شناسان معتقدند این مکان جایی بوده است که افرادی که دور از خانه بودند یا کار می‌کردند می‌توانستند خوراک و نوشیدنی روزانه خود را از آن تهیه کنند.
پیتمن می‌گوید:”ما می‌خواهیم بدانیم آیا این افراد در کار تولید و ساخت سفال و سفالگری بوده‌اند”.
گروه پروژهٔ باستان‌شناسی لاگاش مایل است تا اطلاعات بیشتری در مورد زندگی افراد عادی که در این شهر زندگی می‌کردند پیدا کند.
گودمن می‌گوید:”ما امیدواریم بتوانیم موازنه‌ای در این روایت مرسوم و دیرپا ایجاد کنیم که تصور می‌شود در مکان‌های باستانی فقط ثروتمندان و فقرا وجود داشتند و هیچ اثری از گروه میانی جامعه وجود نداشته است”.
دل قوی دار که از بهر خدا بگشایند
در میخانه ببستند خدایا مپسند
که در خانه تزویر وریا بگشایند