با انتشار دستورالعمل جدید شورای رقابت برای تنظیم بازار خودرو، چالش تازه‌ای میان دستگاه‌های مرتبط با فروش خودرو درگرفته است. در دستورالعمل تازه نشانی از مکانیزم «بورس کالا» برای قیمت‌گذاری خودرو دیده نمی‌شود و بر اساس آن فروش خودرو از این به بعد باید در سامانه یکپارچه صورت گیرد.
به گزارش اعتماد، در بند ۵ ماده ۵ که یکی از مهم‌ترین موضوعات این روز‌های صنعت خودرو و بورس تهران است، شورای رقابت اعلام کرده است که از این پس، خودروسازان موظفند محصولات خود را از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو، ثبت‌نام و به فروش برسانند. بنابراین می‌توان اینگونه برداشت کرد که با این بند، عرضه خودرو در بورس کالا به پایان کار خود رسیده و همه‌چیز دوباره به روال قبل بازگشته است. این درحالی است که در خبر‌های غیررسمی منتشر شده در اواخر هفته گذشته، اعلام شده بود که قرار است با اضافه شدن چند تبصره جدید، عرضه خودرو در بورس کالا ادامه داشته باشد.
در ماده ۲ این دستورالعمل هم ذکر شده است که بازار تمامی خودرو‌های سواری شامل خودرو‌های تولیدی، مونتاژ و وارداتی، انحصاری تشخیص و از این پس مشمول این دستورالعمل هستند. در بند ۳ از ماده ۳ تاکید شده که خودرو‌های سواری از این پس براساس ترازیابی (Benchmarking) با حداقل سه خودروی رقیب (مشابه) خارجی مقایسه و براساس شاخص رقابت‌پذیری، رتبه‌بندی می‌شوند. در ادامه این بند نیز فرمولی از این شاخص رقابت‌پذیری و یک رتبه‌بندی ارایه شده که هدف آن کنترل برای عدم افزایش قیمت محصولات خودروسازان نسبت به نمونه‌های مشابه خارجی است.
حمیدرضا دانش‌کاظمی عضو شورای عالی بورس درباره دستورالعمل تازه شورای رقابت برای فروش خودرو گفته است: «موضع شورای عالی بورس مانند قبل مشخص و شفاف است. نه تنها عرضه خودرو در بورس کالا باید ادامه یابد بلکه همه محصولات و نه فقط هفت درصد محصولات باید در بورس کالا عرضه شود. شورای عالی رقابت بر اساس قانون اختیاراتی دارد که این اختیارات سلب نشده و مورد نظر دادستان کل کشور هم بوده است. اعضای شورای عالی بورس که وزیر صمت نیز جزو این اعضا است، مصر هستند که خودرو در بورس کالا عرضه شود.»
امراله امینی، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه تهران و کارشناس صنعت خودرو در مورد اجبار در ثبت‌نام‌ها در سامانه یکپارچه فروش خودرو خاطرنشان کرد: این سامانه که متعلق به خودروسازان است و باید بر این سامانه نظارت شود و به دلیل اینکه همه این دستورالعمل‌ها به نفع خودروسازان است باید برای خریداران هم یک حقی در نظر گرفت.
این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه فروش خودرو در بورس کالا اصلا منطقی به نظر نمی‌رسد، تصریح کرد: این مساله باعث بالا رفتن قیمت‌ها می‌شود. در هیچ جای دنیا هم خودرو در بورس قیمت‌گذاری یا فروخته نمی‌شود. تولید خودرو در ایران انحصاری است، اما یک روز تولید کم است و روز دیگر تولید بیشتر می‌شود و این مساله به زیان مصرف‌کنندگان است تا به نفع آنها. به نظر می‌رسد سازوکار شورای رقابت در بحث قیمت‌گذاری و فروش بهتر از بورس کالاست. زیرا قیمت‌ها را تعیین می‌کند و سوال اصلی اینجاست که قیمت پایه را در بورس چه کسی تعیین می‌کند؟
او افزود: این سوال مطرح است که در بورس کالا چه کسی قیمت خودرویی را ۵۰۰ میلیون تومان تعیین می‌کند؟ ممکن است این نوع قیمت‌گذاری اشتباه باشد و خودروساز به نفع خودش این قیمت را تعیین کند. به اعتقاد بنده باید قیمت‌ها به صورت رقابتی مشخص شود، اما نه تنها قیمت‌گذاری‌ها رقابتی نیستند بلکه انحصاری بوده و باز هم همه‌چیز به نفع خودروسازان است تا مصرف‌کنندگان.
محمود نجفی، کارشناس بازار خودرو در واکنش به تغییر دستورالعمل قیمت‌گذاری و فروش خودرو از سوی شورای رقابت بر این باور است که این تغییر ممکن است از دلال‌بازی‌ها و تورم در بخش‌های دیگر اقتصادی کمی جلوگیری کند.
نجفی در ادامه به «اعتماد» گفت: در صورتی که ۵۰ درصد از مبلغ نهایی خودرو به حساب خودروساز می‌رفت تا زمان تحویل آن مسلما این موضوع به نفع خودروساز بود، اما در صورتی که این مبلغ در حساب خریدار باقی بماند به نفع خودروساز نیست. این تغییر به این دلیل بوده که در صورت برنده شدن متقاضی خودرو در قرعه‌کشی مبلغ مورد نظر در حسابش باشد و با این تغییر تعداد افرادی که متقاضی واقعی خودرو نیستند و تنها برای سیاه لشکر ثبت‌نام کرده‌اند از این گردونه حذف می‌شوند.
این کارشناس خودرو تصریح کرد: این روش به جمع‌آوری پول‌های سرگردان هم کمک می‌کند و تا حدودی این منابع در یک‌جا جمع می‌شوند و تا زمان تحویل خودرو فرد اجازه آن را ندارد تا مبلغ مورد نظر را در بازار‌های ارز و سکه و... برای دلال‌بازی صرف کند و تا حدودی این اجازه را به خودروساز می‌دهند تا برنامه دقیق‌تری برای تولید خودرو داشته باشد.
او افزود: زمانی که این پول در دو یا چند بخش خرج شود در چند بخش هم تاثیر تورمی دارد، اما زمانی که در یک جا بلوکه باشد تاثیر تورمی آن در همین بخش است.
این کارشناس خودرو در پاسخ به این پرسش که ثبت‌نام و فروش خودرو در سامانه یکپارچه فروش خودرو چقدر درست است و چرا برخی با فروش خودرو در بورس کالا مخالف هستند، ادامه داد: به عقیده بنده بورس ما بورس سالمی نیست و ثبت‌نام و فروش در سامانه یکپارچه بهتر است. اینکه گفته می‌شود قیمت‌ها رقابتی است و قیمت‌هایی که در بورس کالا کشف می‌شوند واقعی هستند چندان درست به نظر نمی‌رسد و اصلا رقابت واقعی در بورس وجود ندارد به عنوان نمونه پتروشیمی‌ها دارای یک انجمنی هستند و اینگونه نیست که تولیدکنندگان بر روی «مواد الف» یک قیمت تعیین کنند و بر روی «مواد ب» قیمتی دیگر بدهند و این موضوع رقابتی باشد؛ بلکه انجمن پتروشیمی خود سیاست‌گذاری می‌کند و تولیدکنندگان هم تابع سیاست‌گذاری‌ها هستند و به خاطر منافع خودشان این سیاست‌گذاری‌ها را هم قبول دارند. در نتیجه چندان به این قضیه اعتماد ندارم که در بورس رقابتی وجود دارد و بر اساس عادلانه‌ترین قیمت‌ها معاملات انجام می‌شوند.
نجفی خاطرنشان کرد: فروش خودرو در بورس کالا اصلا درست نبود. همان اتفاقی که در قرعه‌کشی‌ها افتاد در بورس هم افتاد و مجددا شاهد خرید خودرو‌ها از سوی دلالان بودیم و تنها اتفاقی که افتاد این بود که قیمت خودروساز هم در بورس بالا رفت.
این کارشناس خودرو با انتقاد از سن اعلامی برای ثبت‌نام خودرو افزود: اینکه گفته شده این سن برای ثبت‌نام خودرو باید بالای ۱۸ سال باشد اصلا درست نیست به عنوان مثال یک خانواده ۴ نفره که پدر و مادر دارای دو خودرو هستند و دو فرزند بالای ۱۸ سال هم دارند و می‌توانند برای این دو فرزند هم خودرو ثبت‌نام کنند و مسلما این خانواده هیچ‌وقت ۴ خودرو را برای مصرف نگه نمی‌دارد و دو خودرو را برای سود بیشتر در بازار خواهد فروخت.
او تصریح کرد: اینکه امروز برای اخذ مالیات اداره دارایی درآمد خانواده را مد نظر قرار می‌دهد در این بخش هم باید از همین سیاست بهره گیرند و اعلام کنند هر خانواده دو خودرو داشته باشد هر چند این محدودیت شاید به ذائقه برخی افراد خوشایند نباشد، اما برای اینکه بخواهند از دلالی بیشتر در بازار خودرو جلوگیری کنند به اعتقاد من این راه‌حل مناسبی است.