فرارو- طی بیش از یک هفته‌گذشته، ساخت سریال تاریخی – مذهبی «موسی (ع)» در مقام یک مجموعه الف‌ویژه جنجال‌ساز شده است. تمرکز جنجال‌ها، نه بر سر جزئیات ساخت سریال، بلکه بر سر بودجه عجیب و کارگردان این کلان پروژه تولید صداوسیما است.
به‌گزارش فرارو، روند برنامه‌ریزی برای ساخت مجموعه «حضرت موسی (ع)» خود داستان عجیبی دارد. در سال ۱۳۹۶ نویسنده و کارگردان اصلی سریال فرج‌الله سلحشور بود، اما پس از درگذشت او، پروژه به جمال شورجه واگذار شد. بیماری شورجه نیز مجال ساخت این سریال تاریخی الف ویژه را از او گرفت. در آبان ۹۹ این بار نوبت به ابراهیم حاتمی‌کیا رسید. آن‌چنان که خود او می‌گوید، پس از دیدار با شهید سردار قاسم سلیمانی، کارگردانی این سریال را پذیرفت.
تغییر فیلم‌نامه سلحشور توسط تیم حاتمی‌کیا از همان ابتدا جنجال بسیاری را به همراه داشت. در ابتدا، پیش تولید سریال حضرت موسی (ع) با تهیه‌کنندگی احمد میرعلایی کلید خورد، اما در ادامه محمود رضوی جایگزین شد. در خرداد ماه امسال نیز خبر توقف ساخت این سریال منتشر شد که از سوی صدا و سیما تکذیب شد. حتی از بازنویسی ۳۰ قسمت از این سریالِ بیش از ۶۰ قسمتی و برپایی ۱۰ کارگاه دوخت لباس سریال سخن به میان آمد. حالا در جدیدترین جنجال‌آفرینی این سریال، این موضوع بودجه عجیب و کلان سریال است که توجهات را به سوی خود جلب کرده است.
سیمافیلم، ساخت دو سریال پرهزینه «سلمان فارسی» و «موسی» را در دستور کار داشت، اما نمایان بود که بودجه محدود این نهاد و هزینه کلان ساخت سریال‌ها با یکدیگر تطابق ندارند. محرز بود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد تومان بودجه سریال‌سازی سیما فیلم، حتی نمی‌تواند تامین کنند دستمزد‌های بازیگران این دو ابر مجموعه باشد. در چنین شرایطی روابط عمومی صداوسیما از کم بودن بودجه برای ساخت این سریال‌ها خبر داد.
بعد از اطلاع‌رسانی صداوسیما، این مجلس بود که پای کار آمد و آمادگی خود را برای کمک در تولید سریال موسی (ع) اعلام کرد. اما پرسش اساسی این بود که بودجه لازم چه مقدار است؟ پنج سال پیش میزان بودجه اولیه «حضرت موسی (ع)» ۲۵۰ میلیارد تومان برآورد شده بود که در آن مقطع انتقادات فراوانی را به همراه داشت. حالا بعد از پنج سال، برآورد این سریال از ۲۰۰ میلیارد به ۲ هزار میلیارد تومان رسیده و ۱۰ برابر شده است. قابل توجه این که بسیاری از فعالان حوزه سینما تاکید کردند، احتمالا هزینه نهایی سه برابر خواهد شد؛ یعنی ۶ هزار میلیارد!
حتی با فرض صرف بودجه ۴ هزار میلیارد تومانی و با احتساب نرخ دلار ۴۰ هزار تومانی، بودجه سریال معادل ۱۰۰ میلیون دلار تخمین زده شده است. همین بودجه کلان کافی بود که یکباره صدای منتقدان حرفه‌ای سینما و کاربران فضای مجازی بلند شود. اساس انتقادات این است که اختصاص هزاران میلیارد تومان برای ساخت سریال «موسی» (ع) در شرایط بغرنج اقتصادی و اجتماعی مردمی که از تهیه‌ی مایحتاج اولیه زندگی خود ناتوانند، هیچ‌گونه توجیه منطقی‌ای ندارد. پرسش‌گری مخاطبان این است که در وضعیت بیکاری سینماگران و اقتصاد معیوب سینما، چرا باید برای یک سریال بودجه سنگینی تعیین شود؟ مگر چنین سریالی چقدر می‌تواند درآمدزایی یا گستره مخاطب داشته باشد که ۱۰۰ میلیون دلار بودجه برای آن تعیین شود.
وجه دیگر جنجال‌ها در رابطه با بودجه مجموعه الف‌ویژه موسی (ع)، پیرامون قیاس بودجه این سریال با مجموعه‌های درجه یک ساخته شده در سطح جهانی بود. بودجه موسی(ع) با سریال‌های به اصطلاح بیگ پروداکشنی همانند «بازی تاج و تخت» (فصل آخر)، «خاندان اژده‌ها» و «برکینگ بد» مقایسه شده است. البته نکته مهم این بود که این سریال‌های پر هزینه، چه موفقیت‌هایی را به دست آورده و چه رکورد‌هایی شکسته‌اند. پرسش جدی منتقدان این شد که آیا سریال موسی (ع) با صرف هزینه مشابه ابرسریال‌ها در سطح جهانی، ظرفیت کسب چنین موفقیت‌هایی دارد؟
بالا گرفتن موج انتقادات از هزینه سنگین ساخت سریال موجب شد که محمود رضوی تهیه کننده سریال در مقام پاسخ‌گویی بر بیاید. رضوی در ۲۵ دی ماه در توییتی نوشت: «حاکمی مردی را به هزار ضربه شلاق محکوم کرد. مرد گفت: ای حاکم، یا شلاق نخورده‌ای یا هزار نمیدانی چقدر است! حالا داستان همین است یا سریال نساختید یا ۱۰هزار میلیارد نمی‌دانید چقدر است! شما که می‌خواستید دروغ بگید لااقل ۱۰هزارمیلیارد دلار می‌گفتید که باکلاس باشه و بتونید فحش آبدارتر بدید!»
البته این شفاف‌سازی رضوی نیز نه تنها نتوانست منتقدان را قانع کند بلکه داستان بودجه کلان سریال به آینده موکول شد. منتقدان تاکید کردند در طرح میزان بودجه تماماً، اما و اگر مطرح شده است. یک حساب سرانگشتی نیز نشان می‌دهد که تخمین‌ها با واقعیات انطباق دارند یا خیر.
مگاپروژه موسی (ع) در زمینه تاریخی – مذهبی ساخته شده که همین تم ویژه، به کانونی برای انتقاد از مجموعه تبدیل شده است. بسیاری از منتقدان و کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌گویند، حالا که قرار است چنین بودجه‌ای صرف بازسازی یک واقعه تاریخی شود، «چرا حضرت موسی؟!»
اگر قرار است سریال مذهبی ساخته شود، چرا ادای دین به اسلام نباشد؟ برای نمونه مینو خانی، منتقد سینمایی در یادداشتی تحت عنوان «چرا موسی؟! می‌نویسد: «در حالی که هنوز بهترین فیلم درباره پیامبر عظیم الشان اسلام، «محمد رسول‌الله» ساخته مصطفی عقاد در سال ۱۹۷۶ (برابر با ۱۳۵۴) است، چطور باید سراغ داستان حضرت موسی (ع) برویم؟ ... غیر از حضرت پیامبر (ص)، دین خودمان شخصیت ناگفته و شناخته نشده و تاثیرگذار کم دارد که باید سراغ موسی برویم؟ شخصیت و موضوع معاصر و داستانی از خودمان و فرهنگ‌مان وجود ندارد که دستمایه ساخت یک سریال جذاب قرار بگیرد؟ این همه شخصیتی که هنوز خیلی‌ها شاید اسم‌شان را نشنیده باشند؟»
بسیاری دیگر از واکنش‌ها به همین نکته اشاره دارد که چرا با وجود این همه اسطوره در تاریخ کهن و معاصر ایران، باید بودجه‌های کلان سریال‌سازی صرف روایت‌های یوسف و موسی شود!
مقرر شده پروژه موسی (ع) به یکی از دو اثر فاخر مرکز سیمافیلم، تبدیل شود، اما حالا مساله این است که دایره تاثیرگذاری و موفقیت این اثر فاخر تا کجا می‌تواند باشد؟ بسیاری از منتقدان و کاربران می‌گویند ما در گذشته نیز صرف هزینه‌های کلان برای ساخت فیلم و سریال را داشته‌ایم، اما هیچ‌گاه دایره موفقیت آن‌ها از مرز‌های داخلی فراتر نرفته است.
فیلم سینمایی پر هزینه محمد رسول الله مجید مجیدی و سریال یوسف پیامبر فرج‌الله سلحشور نمونه‌های چنین آثاری هستند که بر خلاف سریال‌های بسیار کم هزینه‌تر در سطح جهانی نتوانسته‌اند موفقیت مورد انتظار را کسب کنند. حالا اصلی‌ترین مساله این است که چنین سریالی با ۱۰۰ میلیون دلار برآورد هزینه، اگر موفقیت‌اش کم‌تر از سطح منطقه‌ای باشد، تکرار یک تجربه تاریخی شکست خورده در حوزه فیلم‌سازی خواهد بود.
کارگردانی شخص ابراهیم حاتمی‌کیا در سریال پرهزینه موسی (ع) دیگر موضوع جنجالی این مجموعه بوده است. بسیاری از منتقدان، سپردن چنین پروژه کلانی را به یک کارگردان بدون کارنامه موفق در عرصه سریال‌سازی، به شدت مورد انتقاد قرار داده‌اند. حتی برخی، اظهارات این کارگردان را بعد از ساخت دومین سریال‌اش یعنی «حلقه سبز» بازنشر دادند. حاتمی‌کیا بعد از این سریال گفته بود، «به این نتیجه رسیدم که سریال‌ساز نیستم، من مثل خلبانی‌ام که ۹۰ دقیقه می‌تواند بپرد و توانایی پرواز بلند مدت را ندارم.»
حالا به شکلی عجیب پروژه‌ای که قرار است یکی از دو اثر برتر صداوسیما باشد، به کارگردانی سپرده شده که هیچ سابقه‌ای در ساخت سریال‌های تاریخی-مذهبی ندارد! و در همین ابتدای راه با موج گسترده نقد‌ها روبرو شده است.