تغییر مدیریت در بانک مرکزی و اظهارات رئیس جدید موجب شد تا هفته گذشته روند صعودی نرخ دلار در کانال ۴۰ هزار تومانی متوقف شود و حتی به کانال ۳۹ هزار تومان نیز رسید؛ اما پس از یک شوک چندروزه، بازار روند صعودی شدن نرخ ارز را از سر گرفت تا روشن شود گفتاردرمانی مسئولان تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر نیز دیگر بر این بازار اثر ندارد؛ به‌طوری‌که روز گذشته دلار تا کانال ۴۲ هزار تومان نیز رسید. این درحالی است که نظرات تیم اقتصادی دولت سیزدهم در تعارض با یکدیگر است و مشخص نیست که چه سیاستی در دستور کار است.
به گزارش هم میهن، سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، در آخرین اظهارنظر خود شنبه‌شب در یک مصاحبه تلویزیونی درباره تثبیت بازار ارز و نرخ آن گفت: «برنامه دولت تثبیت به‌معنای میخکوب کردن نرخ ارز در یک نرخ خاص نیست، بلکه به‌دنبال ثبات‌بخشی به بازار و مدیریت نرخ سامانه نیماست.» در مقابل، محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، با صراحت از تثبیت آن سخن گفته است. طبعا در این شرایط نمی‌توان انتظار داشت که بازار ارز، مدیریت شده و قیمت آن تثبیت شود.
فرزین در نخستین روز کاری خود در تشریح سیاست‌های جدید پولی و ارزی، سیاست کلی بانک مرکزی را تأمین نیاز‌های ارزی کشور با نرخ ۲۸۵۰۰ اعلام کرده و گفته بود: «نرخ ۴۴ هزار تومانی نرخ ارز کشور نیست؛ حتماً در بازار آزاد دخالت می‌کنیم. نرخ کنونی بازار تحریفی و ناشی از انتظارات است. سیاست تثبیت نرخ ارز با قیمت ۲۸۵۰۰ است و در سامانه نیما ارز با میانگین ۲۹ هزار تومان معامله می‌شود؛ اما این رقم به ۲۸۵۰۰ خواهد رسید؛ برای این منظور نیز روزانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار در نیما عرضه می‌شود.»، اما وزیر اقتصاد می‌گوید: «سیاست دولت ایجاد ثبات در بازار ارز بوده است که متاسفانه برخی با تفسیر‌های غلط تصور کردند منظور دولت تثبیت نرخ ارز در یک نرخ خاص است، اما در واقع آنچه دولت بر آن تاکید دارد ثبات بازار ارز در سامانه نیما است.»
خاندوزی تاکید کرد: «دستور کار جدیدی که در دولت و بانک مرکزی در پیش گرفته شده، اجرای تدابیر جدید با تیم جدید است و بنای دولت و بانک مرکزی این است که تقاضای ارز را مدیریت کند. البته بخشی از نوسانات ارزی ناشی از انتظارات تورمی است، بخش کوچکی از مشکلی که در آبان و آذر ایجاد شد، ناشی از اشتباه تخصیص در زیرمجموعه‌های بانک مرکزی بود و موجب شد در مدت کوتاهی درباره تقاضای کالا‌هایی که باید با درهم وارد می‌کردند، دچار مشکل شود، زیرا در آن ایام درهم کم بود و تصور شده بود که کشور ارز کم دارد و برای تامین آن هجوم آورده شود.»
وزیر اقتصاد همچنین نوسانات بازار ارز را به ناآرامی‌هایی که در فضای جامعه ایجاد شد، نسبت داد: «القا شده بود که پول‌ها را از بانک خارج و تبدیل به دلار کنید». وی با اشاره به آنچه «وضعیت کانال‌های فردایی و تعیین نرخ‌های عجیب ارز در ساعت غیرمتعارف و تعطیل بازار» خواند، از کانال‌های تلگرامی انتقاد و تاکید کرد: «این کانال‌ها نه در ایام کاری که خرید و فروش و تجارت انجام می‌شود، بلکه در روز‌های تعطیل و ساعات شب قیمت را بالا و پایین می‌کردند و در خارج از کشور هستند.».
اما در این میان آن‌چیزی که بیشتر جای نگرانی دارد این است که تیم اقتصادی دولت سیزدهم در یک مسیر مشخص و تعیین‌شده در حرکت نیست و حتی گفته می‌شود که میان اعضای تیم انشقاق ایجاد شده و دلیل تاخیر برنامه هفتم توسعه نیز همین مسأله است. این موضوع را می‌توان در اظهارنظر اخیر میان وزیر اقتصاد و رئیس جدید بانک مرکزی به‌خوبی لمس کرد.
سیدجواد حسینی‌کیا، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز این موضوع را به‌صورت تلویحی به رئیس دولت گوشزد کرده است. او دیروز در نطق خود در مجلس از سیدابراهیم رئیسی خواست تا نگذارد سفره مردم کوچک شود و ثروت دلالان بادکنکی بزرگ شود. او همچنین تاکید کرد: «آقای رئیس‌جمهور! تیم اقتصادی دولت نیازمند تغییر جدی است؛ شما با مردم عهد و پیمان بسته‌اید. نگذارید برای چند مدیر ناکارآمد و ناتوان مردم زیر چرخ اقتصاد مشکلات معیشتی له شوند.»
در کنار موضوع ارز به‌دلیل تحریم و نبود چشم‌انداز مشخص از آینده اقتصادی، موضوع لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ و برنامه توسعه هفتم به چالش جدی تبدیل شده است. ارسال نشدن رسمی لایحه بودجه سال آینده و مشخص نبودن سیاست‌های کلی دولت در بخش بودجه‌ریزی خود در ایجاد التهاب در بازار‌های مالی و ارزی اثرگذر است.
همچنین، شنیده‌ها حاکی از آن است که در کنار اختلاف‌نظر میان هیأت‌رئیسه مجلس با دولت بر سر اینکه باید برنامه هفتم ابتدا تقدیم مجلس شود، گویا برنامه توسعه ششم مبنای برنامه هفتم است. این مسئله را محمدرضا میرتاج‌الدینی، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس اعلام کرده است: «آقای قالیباف و آقای رئیسی به‌صورت مستقیم درباره لوایح بودجه و برنامه توسعه هفتم باهم مذاکره کرده‌اند و احتمالاً دولت هرچه زودتر برنامه توسعه هفتم را به مجلس بفرستد. البته، دولت قرار است برنامه ششم را طبق شرایط و زمان حال حاضر مورد بازنگری قرار بدهد و در قالب برنامه توسعه هفتم به مجلس ارسال کند.»
مرتضی افقه، اقتصاددان تناقض میان مواضع چهره‌های اقتصادی دولت را ناشی از سردرگمی تیم اقتصادی دولت می‌داند، به دلیل آنکه در سابقه اجرا نداشته و حالا با پیچیدگی‌های اجرا روبه‌رو شده‌اند؛ پیچیدگی‌هایی که شعار‌های غیراجرایی قبل از انتخابات را بیش از پیش نمایان می‌کند.
افقه با اشاره به اینکه نرخ دلار تابع سیاست‌های دولت نیست، به هم‌میهن گفت: «بیشتر به نظر می‌رسد مقابل سرکشی نرخ دلار سردرگم هستند و منفعل عمل می‌کنند. نرخ ارز زیاد تابع سیاست‌های دولت نیست. چون بانک مرکزی به اندازه کافی ارز ندارد. از سوی دیگر اتفاقات بیرونی تاثیرگذار بر التهابات، موجب هجوم افراد برای خرید ارز شده است از جمله، اضطراب ناشی از تنش‌های داخلی و افزایش تنش با کشور‌های دیگر و خروج ارز؛ بنابراین کنترل این متغیر دست بانک مرکزی نیست.»
او با بیان اینکه آقایان دچار سردرگمی هستند، افزود: «ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کردند و با یک تورم افسارگسیخته روبه‌رو شدند که هیچ توجیهی برایش ندارند. البته برخی از اقتصاددانان هشدار‌های لازم را به دولت داده‌اند. حالا که با این مسائل مواجه شدند مجبورند اعلام کنند که ارز را روی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان تثبیت می‌کنیم. اگر معنای تثبیت به معنای رساندن نرخ بازار به این قیمت است که قادر نیستند چنین موضوعی را رقم بزنند. اما اگر قیمت ارز نیمایی را افزایش بدهند، کالا‌های مشمول این ارز هم گران خواهد شد.»
افقه با بیان اینکه تناقض در گفته‌ها ناشی از سردرگمی است، تاکید کرد: «برای پیش‌بینی باید بدانند که مشکل تحریم‌ها حل و مراودات تجاری از سرگرفته می‌شود یا نه. چون این موضوع را نمی‌دانند نمی‌توانند برنامه‌ریزی یا کنترل نرخ ارز را مدیریت کنند. آقایانی مانند معاون اول که سابقه اجرایی نداشته و اقتصاد نخوانده و حتی وزیر اقتصاد که اصلا تجربه اجرایی نداشته، حالا با این پیچیدگی‌های اجرا مواجه شده‌اند که خیلی تابع توهمات قبل از انتخابات نیست.»
لطف‌الله سیاهکلی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس زمانی که نرخ دلار حول و حوش ۳۸ هزار تومان بود اعلام کرد، با وجود عملکرد بانک مرکزی دلار بالای ۴۰ هزار تومان می‌رسد و پس از یک هفته پیش‌بینی او درست از آب درآمد. سیاهکلی در گفتگو با هم‌میهن درباره هشدار خود به بانک مرکزی تاکید کرد: «با وجود سیاست‌های غلط بانک مرکزی پیش‌بینی کردم که دلار ۴۰ هزار تومان را رد خواهد کرد و متاسفانه دلار به این قیمت هم رسید. اما رئیس بانک مرکزی عوض شده و امیدوارم آقای فرزین با تجارب خود خطا نکند، چون سیاست‌های مالی و پولی بر تورم، قدرت خرید مردم و تسهیلات بانکی تاثیر بسزایی دارد.»
او با اشاره به اینکه در حال حاضر بانک‌ها تقریباً تعطیل شده‌اند و تسهیلاتی ارائه نمی‌کنند، افزود: «با افزایش تورم، قدرت خرید مردم هم کاهش پیدا می‌کند و در این میان، مردم ضرر می‌کنند. در گذشته سیاست‌های بانک مرکزی غلط بود و ما این را می‌دیدیم و وقتی هشدار می‌دادم، شاید بسیاری فکر می‌کردند حرف‌های من سیاسی است. اما من فقط پیش‌بینی کردم که اگر دلار به ۴۰هزار تومان برسد، باید منتظر دلار ۶۰ هزار تومانی هم باشیم. یعنی قیمت دلار تا ۶۰ هزار تومان هم افزایش پیدا می‌کند، ولی دولت با تغییر رئیس بانک مرکزی از این فاجعه جلوگیری کرد.»
این نماینده مجلس با بیان اینکه کشور درآمد ارزی دارد، گفت: «با وجود این درآمد قاعدتا نباید قیمت دلار افزایش پیدا کند. زمانی ما شاهد افزایش قیمت دلار بودیم که نفت و گاز فروش نداشت؛ بنابراین این افزایش قیمت معانی خوبی ندارد.»
سیاهکلی در پاسخ به این سوال که رئیس جدید بانک مرکزی می‌تواند بازار ارز را کنترل کند؟ تاکید کرد: «درآمد‌های ارزی به خزانه دولت واریز می‌شود، بنابراین کنترل بازار ارز در دست دولت است. من متوجه نمی‌شوم؛ چطور صفر تا صدِ ارز در دست دولت است، اما دولت نمی‌تواند بازار را کنترل کند؟ با مدیریت درست در بانک مرکزی کنترل بازار ارز حتما محقق می‌شود.»او به بنگاه‌داری بانک‌ها نیز اشاره کرد و افزود: «در حال حاضر بانک‌ها، هم خرید و فروش ارز می‌کنند هم خرید و فروش طلا، مسکن و... درحالی‌که این تخلفات بانکی است. رئیس کل بانک مرکزی سابق اعلام کرد بانک‌ها به دلیل ناترازی تسهیلات و وام ندهند، درحالی‌که این اظهارنظر کاملاً اشتباه است. درست است که بانک‌ها ناتراز هستند، اما چرا از اموال خود نمی‌فروشند تا ترازشان را درست کنند؟ بهترین و زیباترین ساختمان‌ها متعلق به بانک‌هاست. این همه ساختمان را برای چه می‌خواهند؟ چرا پول مردم را به ساختمان تبدیل کرده‌اند؟ چرا پول مردم نزد بانک‌ها به سمت تولید نرفته است؟»