گوارانا یک گیاه برزیلی بومی منطقه آمازون است. این گیاه که با نام علمی Paullinia cupana شناخته می‌شود، به خاطر میوه ارزشمند خود شهرت فراوانی یافته است.
یک میوه گوارانای بالغ تقریبا به اندازه یک دانه قهوه است. این میوه با پوسته‌ای قرمز رنگ که یک دانه سیاه را در بر گرفته، شباهت زیادی به چشم انسان دارد. عصاره گوارانا با پردازش دانه‌ها و تبدیل آن‌ها به پودر به دست می‌آید.
گفتنی است که قبایل آمازونی برای قرن‌ها از گوارانا به واسطه خواص درمانی آن استفاده می‌کردند. این گیاه حاوی طیف قابل توجهی از محرک‌ها مانند کافئین، تئوفیلین و تئوبرومین است. گوارانا همچنین آنتی اکسیدان‌هایی مانند تانن، ساپونین و کاتچین را در خود جای داده است که از اهمیت درمانی و محافظتی بالایی برخوردار هستند.
گوارانا مملو از ترکیباتی است که خواص آنتی اکسیدانی دارند. این ترکیبات عبارت اند از کافئین، تئوبرومین، انواع تانن ها، ساپونین‌ها و کاتچین ها. در واقع، گوارانا مشخصات آنتی اکسیدانی مشابهی با چای سبز دارد.
آنتی اکسیدان‌ها برای ما بسیار مهم هستند، زیرا مولکول‌های مضری به نام رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند. این مولکول‌های مخرب باعث آسیب‌های مرتبط با افزایش سن، بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان‌ها و سایر بیماری‌های مزمن می‌شوند.
مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که خواص آنتی اکسیدانی گوارانا ممکن است با رشد سلول‌های سرطانی مبارزه کند، خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد و در عین حال روند پیری پوست را کند سازد.
تخمین زده می‌شود که از هر سه بزرگسال آمریکایی، حداقل یک نفر مبتلا به چاقی است. چاقی یک نگرانی رو به رشد است، زیرا با بسیاری از بیماری‌های مزمن از جمله امراض قلبی، دیابت نوع ۲ و سرطان در ارتباط است. به گفته محققان گوارانا ممکن است دارای خواصی باشد که به کاهش وزن کمک خواهد کرد.
برای نمونه گوارانا یک منبع غنی از کافئین است که ممکن است متابولیسم را ۳ تا ۱۱ درصد طی ۱۲ ساعت افزایش دهد. متابولیسم سریعتر به این معنی است که بدن در زمان استراحت کالری بیشتری می‌سوزاند. علاوه بر این، مطالعات لوله آزمایش نشان داده اند: گوارانا به احتمال زیاد ژن‌هایی را که به تولید سلول‌های چربی کمک می‌کنند سرکوب کرده و در مقابل ژن‌هایی را تقویت می‌کند که سرعت ساخت چربی را کاهش می‌دهند.
گوارانا بیشتر به عنوان یک ماده افزودنی در نوشیدنی‌های انرژی زا معروف شده است. این عصاره گیاهی منبعی عالی از کافئین است که به ما کمک می‌کند تا تمرکز و انرژی ذهنی خود را حفظ کنیم. در واقع، دانه‌های گوارانا ممکن است چهار تا شش برابر بیشتر از دانه‌های قهوه حاوی کافئین باشند.
کافئین با مسدود سازی اثرات آدنوزین، ترکیبی که به آرامش مغز کمک می‌کند، وارد عمل می‌شود. این ماده به گیرنده‌های آدنوزین متصل می‌شود و از فعال شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند. یک مطالعه معتبر نشان داد افرادی که مکمل‌های ویتامینی حاوی گوارانا مصرف می‌کنند در مقایسه با گروه دارونما، حین انجام چندین آزمایش متوالی احساس خستگی کمتری دارند.
گوارانا برای قرن‌ها به عنوان یک مقوی طبیعی معده به منظور درمان مشکلات گوارشی مانند اسهال مزمن و یبوست استفاده شده است.
این گیاه ممکن است خواص ضد اسهال داشته باشد، زیرا سرشار از تانن یا آنتی اکسیدان‌های گیاهی است. تانن‌ها به واسطه قابض بودن خود شناخته می‌شوند، به این معنی که می‌توانند بافت را منقبض کنند. این عملکرد به تانن‌ها اجازه می‌دهد تا دیواره‌های دستگاه گوارش را به نوعی ضد آب و میزان ترشح آب در روده‌ها را محدود کنند.
از سوی دیگر، گوارانا سرشار از کافئین است که ممکن است به عنوان یک ملین طبیعی عمل کند. کافئین باعث تحریک حرکات پریستالتیک می‌شود؛ فرآیندی که انقباضات ماهیچه‌های روده را فعال می‌کند. این رویکرد با ایجاد فشار روی حرکت محتویات به سمت راست روده، یبوست را تسکین می‌دهد.
بیماری‌های قلبی و عروقی مسئول یک مورد از هر چهار مورد مرگ و میر در آمریکا هستند. گوارانا ممکن است از دو مسیر خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد:
نخست به نظر می‌رسد که آنتی اکسیدان‌های موجود در گوارانا به جریان خون کمک می‌کنند و ممکن است از لخته شدن خون نیز جلوگیری کنند. دوما مطالعات نشان داده اند که گوارانا به احتمال زیاد اکسیداسیون کلسترول "بد" را کاهش می‌دهد. کلسترول LDL اکسید شده می‌تواند منجر به ایجاد پلاک در شریان‌های مختلف شود.
در واقع بزرگسالانی که گوارانا مصرف می‌کنند، ممکن است در مقایسه با گروه متقابل (عدم مصرف مکمل‌های حاوی این گیاه) تا ۲۷ درصد LDL اکسید شده کمتری داشته باشند. با این حال، بیشتر یافته‌ها در مورد ارتباط میان سلامت قلب و مصرف گوارانا از مطالعات آزمایشگاهی به دست آمده است. از این رو به منظور تایید قطعی این نتایج به مطالعات انسانی بیشتری نیاز خواهد بود.
از نظر تاریخی، گوارانا توسط مردم قبایل آمازون به عنوان مسکن درد کاربرد داشته است. خاصیت تسکین درد گوارانا به دلیل محتوای بالای کافئین آن است. کافئین در مدیریت درد نقش دارد، زیرا گیرنده‌های آدنوزین را می‌بندد و مسدود می‌کند.
دو مورد از این گیرنده‌ها که A۱ و A۲a نامیده می‌شوند، در تحریک احساس درد نقش دارند. هنگامی که کافئین به این گیرنده‌ها متصل می‌شود، می‌تواند احساس درد را کاهش دهد. به همین علت است که کافئین معمولا در بسیاری از دارو‌های مسکن بدون نسخه یافت می‌شود. مطالعات نشان داده اند که ترکیب مذکور می‌تواند اثرات آن‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.