علی‌اکبر ولایتی در یادداشتی با رد برخی شایعات هفته‌های گذشته مبنی بر اینکه ایران می‌خواهد با جمهوری آذربایجان بجنگد، گفت که ایران بنا ندارد به هیچ کشور همسایه‌ای تعرضی داشته باشد. در بحبوحه تشدید تنشها بین تهران و باکو، بیان این اظهارات از سوی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
به گزارش دنیای اقتصاد، علی‌اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل در یادداشتی در واکنش به شایعات مطرح شده مربوط به قصد ایران برای حمله به خاک جمهوری آذربایجان یا کنترل این کشور و همچنین تنش‌‌های اخیر شکل گرفته در سطح رسانه و سیاسی بین جمهوری آذربایجان و ایران، بر این موضوع تاکید کرد که اولا مردم ایران از هر قومی، یکی هستند و خود را ایرانی می‌‌دانند و در ثانی، ایران هیچ‌گاه چشم طمع به کشورهای همسایه خود نداشته بلکه برعکس همواره در فکر داشتن رابطه‌‌ای خوب و مساعد بوده است.
در ادامه این یادداشت ولایتی با بیان اینکه در هفته‌های اخیر برخی از روی ناآگاهی و برخی از روی غرض‌‌ورزی شایع کردند که ایران می‌خواهد با جمهوری آذربایجان بجنگد، تاکید کرد: «این ناجوانمردانه‌‌ترین تهمت به ایران است. ایران بنا ندارد که به هیچ کشور همسایه چه در قفقاز، چه نقاط دیگر به‌ویژه همسایگان خود کوچک‌ترین تعرضی داشته باشد، به ویژه مردم هم‌‌جنس، هم‌‌نژاد، هم‌زبان، هم‌‌دین، هم‌‌مذهب، هم‌‌سنت و هم‌‌تاریخ ما یعنی مردم جمهوری آذربایجان نور چشم ما هستند.» بیان این صحبت‌ها از سوی مشاور مقام معظم رهبری در این مقطع بدون شک حاوی پیامی هم برای جمهوری آذربایجان و هم برای دولت‌هایی است که قصد دارند روابط تهران و باکو را متشنج کنند. پیام صلح و عدم تمایل تهران به تشدید تنش برای باکو و پیام مخالفت ایران با دخالت دیگر دولت‌ها در مسائل منطقه برای آمریکا و رژیم صهیونیستی.
ولایتی در این یادداشت تفصیلی، به تاثیر عامل تشیع در وحدت ملت‌هایی چون دو ملت ایران و جمهوری آذربایجان پرداخته و بار دیگر بر اصول ایران در قبال این همسایه شمالی تاکید کرده است؛ اصولی همچون عدم تغییر مرزها، عدم مداخله دیگر دولت‌ها در مناسبات فی‌مابین و همچنین این مساله که ایران برخلاف فضاسازی‌‌ها قصد حمله به آذربایجان را ندارد. مشاور رهبری در این یادداشت که برای خبرگزاری تسنیم نوشته با بیان اینکه به هر علتی بین ما و آذری‌‌های شمال ارس جدایی افتاده، ما درصدد این نیستیم که مرزها را برداریم و جایی را تصرف کنیم، توضیح داد: «مردم آذربایجان کشورشان را اداره می‌کنند و این نوع سخنان و اتهامات نامربوط جایگاهی ندارد و آنها (دشمنان ایران و آذربایجان) بدانند که سعی بیهوده می‌کنند. اقتدار ایران امروز به گونه‌‌ای است که دشمنان و از جمله آمریکا و صهیونیسم نیز از آن حساب می‌‌برند، ولی این برای دشمنان ما، دشمنان آذربایجان و دشمنان کشورهای همسایه ما است و نه برای دوستان ما.»
مشاور مقام معظم رهبری با بیان این موضوع که یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد تشنج و مشکلات در نقاط مختلف جهان، اختلافات مرزی است، خاطرنشان کرد: «لذا برای حکومت ما با تجربه فراوان و ارزشمند مسلم است که اگر کوچک‌ترین تغییری در مرزها ایجاد شود تا همیشه به صورت زخمی کهنه بر پیکره کشورهای مجاور باقی می‌‌ماند و لذا خواهان خوشبختی برای ملت خود و ملت‌های منطقه و همسایه هستیم و نمی‌خواهیم این آرامش موجود در آنجا برهم بخورد؛ ولی اگر قرار باشد کسی از ۶ کشور منطقه بخواهد با برهم زدن مرزها، امنیت را در شمال غرب ایران بر هم بزند، قطعا با آن مخالفت می‌کنیم و جلوی او خواهیم ایستاد.» ولایتی تاکید کرد که سخن ایران در یک کلام یعنی مخالفت با هر تغییر غیرقانونی که برخلاف منشور ملل متحد است خلاصه می‌شود و مرزهای کشورها محترم است و فرقی ندارد ما باشیم یا کشور دیگری و هر کشوری بخواهد برخلاف این هنجار و قاعده عمل کند، ما با آن مخالفت می‌کنیم ولو اینکه یک یا چند همسایه ما باشد.
از سوی دیگر وزیر خارجه پیشین ایران با بیان اینکه اخیرا ستون‌‌نویسی در روزنامه ترکیه‌‌ای دیلی صباح (Daily Sabah) در مقاله‌‌ای آورده است که «هدف جدید ایران، آذربایجان است. زیرا اگر (جمهوری) آذربایجان قدرتمندتر شود، این احتمال وجود دارد که آذری‌‌های ایران از تهران به طرف باکو چرخش کنند»!!!.، توضیح داد: «آنکه این را نوشته یا فردی است غیرمطلع و سهوا! چنین حرف غیر‌واقعی را نوشته یا مطلع است، ولی از جایی مامور است که چنین بنویسد. صرف‌‌نظر از اینکه منشأ این مطلب چیست، به اطلاع او و محرکین وی می‌‌رسانم که: شما نه ایران را می‌‌شناسید، نه آذربایجان را و نه آذربایجانی‌ها را.
اگر این نویسنده اندکی واقع‌‌بینی داشت و می‌خواست با قلم خویش واقعیت را بنویسد، دیداری از آذربایجان ایران انجام می‌‌داد و بعد با مردم با فرهنگ این خطه از ایران سخن می‌‌گفت و به جرات باید تصریح کرد اهالی آذربایجان از جمله با ادب‌‌ترین و متین‌‌ترین مردمان هستند و این تجربه را از شناخت و برخورد طولانی با مردمان دیگر ممالک جهان تاکید می‌کنم.» وی تبیین کرد: «کیست که نداند در رأس کشور ما، بزرگی از اهالی آذربایجان با کمال حکمت و شجاعت وجود دارد و نهتنها مورد احترام و رجوع مردم ایران هستند، بلکه تمام حوزه مقاومت از یمن تا عراق، سوریه، لبنان و فلسطین ایشان را به عنوان پیشوای دینی و معنوی خود می‌‌دانند. ایشان پایه‌‌گذار اصلی جبهه مقاومت در کل جهان اسلام هستند؛ جبهه‌ای که امروزه مهم‌ترین عامل در ایستادگی در برابر آمریکا و صهیونیسم است.»
ولایتی در این یادداشت به تاثیر عامل مذهب در وحدت بین ملت‌های مختلف اشاره کرد. وی با اشاره به اینکه چگونه یک باور درست مذهبی موجب از میان رفتن اختلافات عمیق میان اقوام گوناگون یک سرزمین می‌شود، گفت: «معتقدان به مذهب تشیع در سراسر پهنه ایران زمین رفته‌رفته همه اختلافات سیاسی، نژادی و طبقاتی خود را فراموش کردند و خویشتن را «ایرانی» خواندند و کوشیدند ملیت ایرانی را از نو تجدید کنند.» مشاور مقام معظم رهبری تاکید کرد که همه این موارد ذکر شده نشان از جایگاه آذریها در ایران است و امروز باید با صدای بلند اعلام کرد که هر آذری، ایرانی است و هر ایرانی آذری است؛ ولو اینکه آن آذری و ایرانی در خارج از ایران باشد و گذرنامه دیگری داشته باشد. وی افزود: «اگر هر آذری در هر کجای دنیا بتواند بدون مانع ابراز نظر کند، یا تبعه ایران است یا اگر نیست گوشه چشمی به ایران داشته و در دل خویش جایگاهی بسیار خودمانی‌تر از هر جای دیگری برای ایران قائل است؛ چه مخالفان ایران و آذربایجان عزیز ما بخواهند و چه نخواهند.»
ولایتی در بخش دیگری از این یادداشت به فرمول سه به علاوه سه، یعنی روسیه، ایران و ترکیه از یک سو و آذربایجان، ارمنستان و گرجستان از سوی دیگر برای حفظ امنیت این منطقه حساس اشاره کرد و گفت: «مداخله‌‌گرها باید بدانند که جمهوری اسلامی ایران و اکثر کشورهای منطقه اجازه نخواهند داد که دیگران به این بهانه در اینجا لانه کرده، ایجاد فساد کنند.» وی افزود: «تاکید می‌کنیم امنیت اینجا ربطی به کشورهای خارج از منطقه ندارد و بی‌‌جهت اتحادیه اروپا و ناتو احساس تکلیف نکنند، زیرا ملت‌های این منطقه از رشد کافی برخوردار هستند.»
درباره این سخنان اخیر مشاور مقام معظم رهبری درباره روابط ایران و آذربایجان، جعفر خاشع، رئیس بنیاد مطالعات قفقاز به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: «آقای ولایتی نکات قابل توجهی را در این یادداشت بیان کردند؛ از جمله ایشان گفتند هر ایرانی خود را آذری می‌‌داند و هر آذری خود را ایرانی. بیان این نکته خیلی مثبت است. همچنین آقای ولایتی بر موضع پیشین ایران مبنی بر اینکه هر مشکلی در منطقه قفقاز جنوبی هست باید از طریق خود کشورهای منطقه حل و فصل و از دخالت کنشگران خارج از منطقه جلوگیری شود تاکید کردند.» خاشع با اشاره به این بخش از صحبت‌های ولایتی که گفت ما قصد حمله به جمهوری آذربایجان را نداریم تاکید کرد این موضع قبلا هم جزو مواضع اصولی ما بود اما با توجه به جایگاه آقای ولایتی اکنون این صحبت، پیام مهمی برای باکو است.
این کارشناس همچنین با بیان اینکه بحث‌های اخیر بین ایران و آذربایجان به حمایت ایران از تمامیت ارضی ارمنستان بازمی‌‌گردد، ادامه داد: «ما هیچ‌گاه قصد حمله به جمهوری آذربایجان را نداشتیم و تنش‌‌های ما بیشتر به دلیل مداخله کنشگرهایی چون رژیم صهیونیستی و حمله جمهوری آذربایجان به جنوب ارمنستان و تضعیف عمق ژئوپلیتیک ما در منطقه قفقاز بود.» رئیس بنیاد مطالعات قفقاز در ادامه با اشاره به تاکید و حمایت‌‌های ایران از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان در دیدارهای دوجانبه و در مجامع و سازمان‌های مختلف منطقه‌‌ای و بین‌المللی از جمله سازمان ملل گفت: «جمهوری اسلامی بعد از استقلال جمهوری آذربایجان نهتنها طمعی به خاک این کشور نداشته بلکه همواره از تمامیت ارضی این کشور حمایت کرده است.»وی افزود: «بنابراین دکتر ولایتی به درستی بیان کردند که ما چشم طمع به جمهوری آذربایجان نداشتیم و الان هم قصد حمله نداریم. اما هر کشوری حتی آذربایجان بخواهد مرزهای بین‌المللی را جابه‌جا کند با واکنش ایران مواجه می‌شود.»
به گفته خاشع، این یادداشت در عین حال که بر خطوط قرمز سابق ایران تاکید دارد حس مثبتی را به مردم آذربایجان و مسوولان آذری منتقل می‌کند که ما فراتر از منطق روابط بین‌الملل اقدام نمی‌کنیم. این کارشناس همچنین تاکید کرد که اگر طرف مقابل قصد تشدید تنش نداشته باشد، این موضع‌‌گیری تاثیر مثبت بر روابط دوجانبه و چشم‌‌انداز تنشها برجای خواهد گذاشت. خاشع در نهایت گفت که آنچه در این یادداشت بیان شده، به معنی تغییری در سیاست خارجی ما در این منطقه نیست بلکه آقای ولایتی بر یکسری مواضع اصولی تاکید کردند که پیش از این هم بر آنها تاکید داشتیم.