فوتبال مدرن میدان باشکوهی است که بعضی وقت‌ها آدم از اینکه سهمی در آن داشته باشد احساس شرم می‌کند. چرا؟ چون فوتبال هم مثل خیلی چیز‌های دیگر، بیشتر از اینکه مربوط به شادی و لذت باشد، دربارۀ پول درآوردن است؛ و از سال ۱۹۷۴ به این طرف، هر روزی که می‌گذرد، این وابستگی به پول بیشتر هم می‌شود.
به گزارش فرادید؛ فیفا به عنوان هیات حاکمۀ فوتبال، در ابتدا یک دفتر و دستک محدود داشت و کلا چند نفر آدم بودند که کت شلوار می‌پوشیدند و برای برگزاری جام‌های جهانی برنامه‌ریزی می‌کردند؛ جام‌های جهانی هم فقط تورنمت‌های سادۀ فوتبال بودند و نه چیزی بیشتر. اما وقتی ژائو هاولانژ در سال ۱۹۷۴ رئیس فیفا شد، پول‌های کلان از جانب اسپانسر‌های مختلف برای توسعۀ جهانی فوتبال به سمت این ورزش سرازیر شد.
فوتبال دیگر فقط ورزش کردن نبود؛ حالا دیگر کوکاکولا و آدیداس هم در کنار فوتبال بودند. «فیفا بدون نقاب» یک سریال مستند چهار قسمتی است که داستانش را از زمان ریاست هاولانژ بر فیفا و تغییراتی که او در این نهاد ایجاد کرد آغاز می‌کند. اما نقطۀ اوج داستان جایی است که چند دهه بعد، اف‌بی‌آی تعداد زیادی از اعضای این نهاد را به خاطر فساد و اخاذی دستگیر می‌کند.
هاولانژ کسی بود که خیلی سریع جام جهانی ۱۹۷۸ را تایید کرد و اجازه داد که آرژانتین میزبان آن جام شود. در حالی که آرژانتین در آن زمان در اختیار یک دیکتاتوری نظامی جنایتکار بود. در این مورد یک آدم کت و شلواری دیگر هم نقش داشت که جام جهانی را فرصتی برای توسعۀ بازار ورزش و کسب بهره می‌دید. این فرد هورست داسلر رئیس وقت آدیداس بود که شرکتی به نام «ورزش و تفریح بین‌المللی» تاسیس کرده بود که مدیریت همۀ حقوق فیفا را به دست داشت. نه خود فیفا و نه کشور‌های عضو آن، هیچکدام سهم منصفانه‌ای از پولی که در جریان بود دریافت نمی‌کردند، اما خود هاولانژ بهرۀ کافی را از این وضعیت می‌برد.
اما شخصیت اصلی مستند «فیفا بدون نقاب» سپ بلاتر است؛ او یک جور‌هایی نوچۀ هاولانژ بود که بعد از او وارد گود شد و تا سال ۲۰۱۵ رئیس این خانۀ پوشالی باقی ماند. مستند «فیفا بدون نقاب» با استفادۀ خیلی خوب از اخبار آرشیوی و مصاحبه‌هایی که با ناظران بیرونی و افراد درون فیفا انجام داده است، به روشنی نشان می‌دهد که چگونه در زمان ریاست بلاتر، فیفا به نهادی جذاب برای آدم‌های فاسد تبدیل شد.
پول بی حد و حسابی که در کار بود، باعث شد که فیفا به شدت درگیر منافع شخصی افراد بشود؛ موقع انتخاب روسای فیفا یا محل‌های برگزاری جام جهانی، کشور‌های کوچکی که نظارت‌های درستی بر مسائل فوتبالی نداشتند، همان حق رایی را داشتند که کشور‌های صاحب فوتبال داشتند. این موضوعی بود که آدم‌هایی مثل جک وارنر (رئیس کونکاکاف) و رفیقش چاک بلیزر (مدیر ورزش‌های آمریکایی) از آن نهایت استفاده را برای کسب منافع شخصی کردند.
شاید این مستند یک کمی زیادی مفصل باشد و بیش از اندازه درگیر جزئیات شده باشد، اما با اینحال نهایتا یک جور تاریخ‌نگاری هیجان‌انگیز و تکان‌دهنده است که اتهامات و تردید‌های زیادی را دربارۀ فیفا مطرح می‌کند. این مستند نشان می‌دهد که در رای‌گیری‌های مختلف چقدر پول جا به جا می‌شود و همین پول وقتی قرار است صرف پروژه‌های توسعه شود ناگهان ناپدید می‌شود. «فیفا بدون نقاب» واقعا شبیه به یک مستند جنایی است.
یکی از ضعف‌های مستند شاید این باشد که از بعضی از مصاحبه‌شونده‌هایش به درستی حرف نمی‌کشد. مثلا در مصاحبه با سپ پلاتر جا داشت که موضوع سپردن میزبانی جام جهانی به یک دولت سرکوبگر مثل امارات خیلی داغ‌تر از این‌ها مطرح شود، اما انگار مصاحبه‌کننده وقتی به موضوعات مهم می‌رسد تپق می‌زند. بلاتر می‌گوید که این انتخاب اشتباه بوده، اما از خودش سلب مسئولیت می‌کند و می‌گوید این انتخاب به عهدۀ هیات ۲۲ نفره بوده است. این در حالی است که از آن ۲۲ نفر امروز فقط یک نفر در مسئولیت خودش باقی مانده و بقیه به خاطر مسائل مختلف برکنار شده‌اند؛ آیا مسئولیت تشکیل چنین هیات فاسدی به عهدۀ بلاتر نیست؟
بهترین جنبۀ این مستند این است که نشان می‌دهد چطور نهادی مثل فیفا دچار فساد می‌شود؛ وقتی آدم‌های قدرتمندی باشند که پول هم دم دستشان باشد و قوانین و نظام‌هایی هم وجود داشته باشد که آن‌ها را از هر گونه شفافیت و مسئولیت‌پذیری معاف کند، طبیعی است که فساد اتفاق بیافتد.
این مستند تصویری ناخوشایند از فیفا ارائه می‌دهد و پایان‌بخشِ آن هم جملۀ یکی از خبرنگارانی است که در افشای فساد فیفا نقش داشته‌اند: «اگر بخواهید بپرسید که آیا فیفا می‌تواند هیچ‌وقت از فساد پاک شود یا نه، قبلش باید بپرسید که آیا جهان می‌تواند از فساد پاک شود؟ نه؛ نمی‌تواند. با این ساختاری که الان وجود داد، نه. اصلا ممکن نیست».
منبع: theguardian.com