بانک مرکزی گزارش «تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات این بانک در شهریورماه ۱۴۰۱» را منتشر کرد. این بانک در سال‌های اخیر و در راستای اجرای رویکرد جدید سیاستگذاری پولی و مدیریت انتظارات، ارائه اطلاعات و گزارش بهنگام از مجموعه تحولات اقتصاد کلان و اقدامات انجام‌شده را در دستور کار قرار داده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، این امر برای شکل گیری صحیح انتظارات در فعالان اقتصادی و ایجاد شرایط بهتر برای بانک مرکزی در جهت نیل به اهداف حفظ ارزش پول ملی و مساعدت به رشد اقتصادی انجام می‌شود. بر این اساس، روابط عمومی بانک مرکزی خلاصه‌ای از مجموعه تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در راستای دستیابی به اهداف و ماموریت‌های این بانک در شهریورماه ۱۴۰۱ را منتشر ساخته است.
بانک مرکزی در آخرین گزارش خود از وضعیت متغیر‌های پولی اعلام کرد سطح نقدینگی در پایان شهریورماه با عبور از سطح ۵۵۰۰ هزار میلیارد تومانی به رقم ۵۵۹۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. این عدد نشان می‌دهد که سطح نقدینگی نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۵/ ۳۷ درصدی را تجربه کرده است.
این در حالی است که رشد نقدینگی در اوج خود در مهرماه ۱۴۰۰ در سطح ۸/ ۴۲ درصدی قرار داشت که آمار جدید از کاهش قابل توجه سرعت رشد نقدینگی در یک سال اخیر حکایت دارد. از سوی دیگر حجم نقدینگی در پایان شهریور ماه نسبت به پایان اسفند ۱۴۰۰ رشدی معادل ۸/ ۱۵ درصد را تجربه کرده است.
از مقایسه آمار رشد ۶ ماهه نقدینگی در سال ۱۴۰۱ با رشد این متغیر در مدت مشابه سال گذشته می‌توان دریافت که ۲/ ۱ واحد درصد کاهش را تجربه کرده است.
رشد نقدینگی در ۶ ماه ابتدایی ۱۴۰۰، ۱۷ درصد به ثبت رسیده بود. بانک مرکزی در توضیحات خود درباره رشد نقدینگی این نکته را گنجانده است که حدود ۵/ ۲ درصد از رشد ۵/ ۳۷ درصدی نقدینگی به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک سپه مربوط است و آثار پولی بر جای نخواهد گذاشت. با کسر کردن این میزان رشد می‌توان گفت که افزایش سطح نقدینگی در دوازده‌ماه منتهی به شهریور ۱۴۰۱، ۳۵ درصد بوده است.
مهم‌ترین نکته موجود در گزارش جدید تحولات کلان اقتصاد کشور، افزایش شتاب رشد پایه پولی است. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی پایه پولی در پایان تابستان سال جاری به ۱/ ۳۳ درصد رسید. آمار منتشرشده نشان می‌دهد سطح پایه پولی در شهریور ۱۴۰۱ به بیش از ۶۹۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که رشد از بهمن ماه سال ۱۴۰۰ بی سابقه به شمار می‌رود. از سوی دیگر سطح پایه پولی از ابتدای سال ۱۴۰۱ رشدی معادل ۴/ ۱۴ درصد را تجربه کرده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۳/ ۱ واحد درصد افزایش یافته است.
روند تغییرات پایه پولی در یک سال اخیر از فراز و فرود این متغیر مهم حکایت دارد. بر این اساس درحالی‌که از مردادماه سال ۱۴۰۰ نرخ رشد نقطه به نقطه پایه پولی به اوج ۴۲ درصدی رسید، روند رو به کاهش آن از شهریور ۱۴۰۰ آغاز شد و در پاییز و زمستان همان سال ادامه یافت. این کاهش در سال جدید ادامه داشت و در تیرماه ۱۴۰۱ به کف ۲/ ۲۶ درصدی رسید. در سال جدید نیز تغییر فاز رشد پایه پولی در شهریورماه رقم خود و با ثبت عدد ۱/ ۳۳ درصد در فاز صعودی قرار گرفت.
بخش دیگری از گزارش بانک مرکزی از تحولات اقتصاد کلان کشور در شهریورماه به بازار بین بانکی اختصاص یافته است. تغییرات این بازار در شهریورماه حاکی از کاهش نسبی در حجم معالات و کاهش وجوه در دسترس بانک‌ها است. این موضوع در افزایش ملایم نرخ بازار بین بانکی مشاهده کرد.
از جمله دلایل این افزایش نرخ می‌توان به افزایش قابل توجه حراج اوراق دولتی اشاره کرد که منابع نقد بانک‌ها را به سمت خود جذب کرد. بر این اساس درحالی‌که در مردادماه حدود ۵/ ۷ هزار میلیارد تومان حراج اوراق صورت گرفت، این عدد در شهریور ماه به ۲۰ هزار میلیارد تومان رسید. در نهایت نرخ بهره بازار بین بانکی در محدوده دالان نرخ سود باقی ماند و عدد ۹/ ۲۰ درصد را به ثبت رساند.
در شهریور ۱۴۰۱، نرخ بازده اسناد خزانه اسلامی با سررسید‌های مختلف، شاهد کاهش بود. بر این اساس، متوسط ماهانه نرخ بازده اسناد خزانه اسلامی با سررسید یک، دو و سه ساله به ترتیب با ۰۵/ ۰، ۴۵/ ۰ و ۸۱/ ۰ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل به ۵۶/ ۲۱، ۵۰/ ۲۲ و ۳۷/ ۲۲ درصد رسیده است.
کاهش نرخ‌های بازده در شهریورماه به دلایلی نظیر ثبات نرخ ارز و ثبات قیمتی در بازار‌های موازی، رکود حاکم بر بازار سهام و تداوم روند نزولی شاخص کل، عدم عرضه اوراق اسناد خزانه اسلامی و سررسید شدن برخی از نماد‌های این اوراق مربوط است که موجب تقویت تقاضا و کاهش نرخ‌های بازده در سررسید‌های مختلف شده است.
بانک مرکزی با هدف مدیریت نقدینگی بازار بین بانکی و در جهت تعامل با بانک‌ها اقداماتی را انجام داد که در گزارش شهریور ماه تشریح شده است. بر این اساس در این ماه، بانک مرکزی در چهارمرحله حراج، عملیات بازار باز انجام داده است. در این حراج‌ها به ترتیب ۶۷، ۴/ ۶۸، ۵/ ۶۸ و ۲/ ۶۸ هزار میلیارد تومان در مجموع به ارزش ۲۷۲ هزار میلیارد تومان در قالب توافق بازخرید در اختیار بانک‌ها قرار گرفت.
از سوی دیگر، در شهریور ماه سال جاری، طی برگزاری پنج مرحله حراج و دو مرحله پذیره نویسی اوراق مالی اسلامی دولتی، جمعا مبلغ ۲۰ هزار میلیارد تومان اوراق توسط ایستگاه معاملاتی بانک مرکزی به فروش رسید که از این مبلغ، ۱۲ هزار میلیارد تومان طی پنج مرحله حراج توسط بانک‌ها و سایر سرمایه گذاران و مبلغ ۸ هزار میلیارد تومان در دو مرحله پذیره‌نویسی توسط سایر سرمایه گذاران خریداری شد.