فرارو- زمانی که هفته گذشته بیانیه یک روحانی در ایران، عراق را به آستانه جنگ داخلی سوق داد تنها یک مرد بود که می‌توانست جلوی آن را بگیرد: یک روحانی ۹۲ساله شیعه عراقی که بار دیگر ثابت کرد او قدرتمندترین مرد کشورش است.
به گزارش فرارو به نقل از رویترز، آیت الله «علی سیستانی» در انظار عمومی درباره ناآرامی‌هایی که در خیابان‌های عراق به راه افتاده چیزی نگفته است. اما مقام‌های دولتی و شیعیان نزدیک به او می‌گوید تنها موضع آیت‌الله سیستانی در پشت صحنه بود که یک فروپاشی را متوقف کرد.
داستان خونین روز‌های گذشته عراق محدودیت‌های سیاست سنتی را در کشوری نشان می‌دهد که قدرت آغاز و توقف جنگ‌ها در اختیار روحانیون است؛ بسیاری از آنان با ایران، حکومت دینی شیعه در کشور همسایه، پیوند‌های مبهمی دارند.
در جریان شورش‌های اخیر، پیروان صدر سعی کردند به ساختمان‌های دولتی یورش ببرند. تا غروب آنان در بغداد با وانت در حال رانندگی با مسلسل و بازوکا بودند. در مقابل، مردان مسلح مخالف آنان به سوی تظاهرکنندگان طرفدار صدر که سنگ پرتاب می‌کردند تیراندازی نمودند. دست کم ۳۰ نفر در جریان درگیری‌های کشته شدند.
سپس ظرف مدت ۲۴ ساعت همه چیز به همان سرعتی که آغاز شده بود پایان یافت. حامیان مسلح و پیروان غیرمسلح او شروع به ترک خیابان کردند ارتش مقررات منع رفت و آمد شبانه را لغو کرد و آرامش شکننده‌ای بر پایتخت حاکم شد.
«رویترز» برای درک چگونگی آغاز ناآرامی‌ها و سرکوب آن با نزدیک به ۲۰ مقام از دولت عراق، جنبش صدر و جناح‌های رقیب شیعه نزدیک به ایران صحبت کرده است. بیش‌تر آنان به شرط ناشناس ماندن هویت‌شان حاضر به صحبت شدند.
در جریان گفتگو‌ها همگی این افراد به نقش پررنگ پشت پرده آیت‌الله سیستانی اشاره داشتند که هرگز صاحب مقام سیاسی رسمی در عراق نبوده، اما به عنوان تاثیرگذارترین روحانی در قطب مذهبی شیعه عراق یعنی بر نجف ریاست می‌کند.
به گفته مقام‌های عراقی دفتر آیت‌الله سیستانی اطمینان داد که صدر متوجه شده که اگر خشونت رخ داده از سوی پیروان‌اش را متوقف نکند، آیت الله سیستانی ناآرامی‌ها را محکوم خواهد کرد.
یک مقام دولت عراق به «رویترز» می‌گوید: «آیت الله سیستانی برای صدر پیام ارسال کرد که اگر خشونت‌ها را متوقف نکند او مجبور می‌شود بیانیه‌ای منتشر کند که در آن خواستار توقف جنگ شود. این امر باعث می‌شد صدر ضعیف به نظر برسد و گویی باعث خونریزی در عراق شده است».
سه شخصیت شیعه مستقر در نجف و نزدیک به آیت‌الله سیستانی ارسال پیام صریح دفتر ایشان به صدر را تایید نمی‌کنند، اما آنان گفتند که برای صدر روشن بود که آقای سیستانی به زودی سخن خواهد گفت، مگر آن که صدر ناآرامی‌ها را متوقف کند. یک مقام وابسته به ایران در منطقه گفت که اگر دفتر آیت الله سیستانی نبود «مقتدی صدر کنفرانس مطبوعاتی خود را برگزار نمی‌کرد» تا نزاع را متوقف نماید.
مداخله آیت الله سیستانی ممکن است فعلا از خونریزی گسترده‌تری جلوگیری کرده باشد، اما مشکل حفظ آرامش در کشوری که قدرت زیادی در خارج از نظام سیاسی در میان روحانیون شیعه وجود دارد، را حل نمی‌کند.
آیت الله سیستانی که از زمان حمله آمریکا به عراق که منجر به سرنگونی صدام حسین شد در مقاطع حساس تاریخ عراق مداخله قاطع کرده جانشین آشکاری ندارد. علیرغم سن بالای او اطلاعات کمی در مورد وضعیت سلامتی‌اش در دسترس عموم قرار دارد.
خشونت‌های هفته گذشته پس از آن آغاز شد که آیت‌الله «کاظم الحائری» روحانی ارشد شیعه عراقی الاصل که دهه‌ها در ایران زندگی می‌کند اعلام کرد که از زندگی عمومی بازنشسته شده و دفتر خود را به دلیل کهولت سن تعطیل کرده است.
چنین حرکتی عملا در تاریخ ۱۳۰۰ساله اسلام شیعی ناشناخته است. جایی که مراجع تقلید معمولاً تا زمان فوت مورد احترام هستند. آیت‌الله حائری توسط پدر صدر به عنوان مشاور معنوی جنبش صدر منصوب شده بود که خود روحانی محترمی بود که در سال ۱۹۹۹ میلادی توسط رژیم صدام ترور شد. حائری در اعلام استعفای خود، صدر را به دلیل ایجاد شکاف در میان شیعیان متهم کرد.
پس از آن، صدر در انظار عمومی اعلام کرد که کشوری بیگانه باعث صدور چنین بیانیه‌ای از سوی آیت‌الله حائری علیه او شده است. او در این باره گفت: «من باور نمی‌کنم که او این کار را با میل خودش انجام داده باشد».
یکی از اعضای ارشد جنبش صدر، مستقر در بغداد گفت که صدر خشمگین است. آیت‌الله حائری راهنمای معنوی صدر بود. صدر بیانیه آیت‌الله حائری را خیانتی قلمداد کرد که هدف از آن از بین بردن مشروعیت مذهبی وی به عنوان یک رهبر شیعه بود به خصوص در زمانی که با گروه‌های شیعه دیگر مخالف خود برای قدرت در حال نزاع بود.
منابع نزدیک به صدر در نجف می‌گویند که این اقدام بدان معناست که صدر باید بین اطاعت از پیشوای معنوی خود آیت‌الله حائری یا طرد او یکی را انتخاب کند که انتخاب گزینه دوم به احتمال زیاد باعث ناراحتی شخصیت‌های قدیمی جنبش شخص صدر می‌شد که به پدر وی نزدیک بودند. در عوض، صدر اعلام کرد که به طور کلی از سیاست کناره‌گیری می‌کند اقدامی که پیروان‌اش را به خیابان‌ها کشاند.
«مارسین الشمری» پژوهشگر مدرسه کندی دانشگاه هاروارد به «رویترز» می‌گوید: «دلایل محکمی وجود دارند که باور کنیم بیانیه حائری تحت تاثیر فشار از سوی قدرتی خارجی بوده است، اما فراموش نکنیم که حائری در گذشته نیز با صدر اختلافاتی داشته است».
در حالی که درگیری‌های مسلحانه در مرکز بغداد ادامه داشت، صدر نزدیک به ۲۴ ساعت سکوت کرد.
در آن زمان، شخصیت‌های مذهبی شیعه در سراسر عراق سعی کردند صدر را متقاعد کنند که خشونت‌ها را متوقف کند. به گفته مقام‌های عراق شخصیت‌های شیعه در ایران و لبنان نیز همصدا با آیت الله سیستانی بر صدر فشار آوردند تا خشونت‌ها را متوقف سازد. یکی از مقام‌های دولتی عراق می‌گوید: «ایران به طور مستقیم در عراق مداخله نمی‌کند. اکنون ایران سعی می‌کند از راه دور بر رویداد‌های عراق تاثیر بگذارد».
بغداد روز جمعه آرام بود، اما بن بست همچنان پابرجاست. صدر بر روی برگزاری انتخابات جدید اصرار دارد در حالی که برخی از گروه‌های مورد حمایت ایران می‌خواهند برای تشکیل دولت تلاش کنند. درگیری‌ها اواخر هفته در جنوب نفت‌خیز عراق آغاز شد. دولت تا حد زیادی سکوت کرده است. «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر روز سه شنبه در بیانیه‌ای که ساعاتی پس از توقف درگیری‌ها صادر شد گفت در صورت ادامه خشونت از سمت خود کناره گیری خواهد کرد.
«رناد منصور» از اندیشکده چتم هاوس مستقر در لندن می‌گوید: «در اینجا نخست وزیر که طبق قانون فرمانده کل محسوب می‌شود کجاست؟ با تداوم چنین وضعیتی خشونت بیش‌تر ممکن است».
تمرکز اصلی صدر تبدیل شدن به بازیگر اصلی شیعه در عراق است. در عراق، خشونت یکی از ابزار‌هایی است که برای رقابت استفاده می‌شود.