فرارو- پس از سرمایه‌گذاری سنگین ملی در عرصه نیمه هادی‌ها برای قطع وابستگی به تراشه‌های جهانی به نظر می‌رسد شی جین پینگ از نتایج ناراضی است.
به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین با پوشیدن روپوش آزمایشگاهی از یک شرکت تابعه متعلق به شرکت فناوری حافظه «یانگ تسه» یک شرکت ملی نیمه هادی مستقر در ووهان بازدید کرد. آن زمان آوریل سال ۲۰۱۸ میلادی بود اندکی پس از آن که دولت ایالات متحده شرکت مخابرات چینی ZTE را از تجارت با تامین کنندگان آمریکایی منع کرد.
این ممنوعیت به اصطلاح یک لحظه اسپوتنیک برای صنعت فناوری چین و رهبران آن بود. علیرغم موفقیت چین در ساخت گوشی‌های تلفن هوشمند، پلتفرم‌های تجارت الکترونیک و قطارها و مسیرهای ریلی پرسرعت رهبران چینی دریافتند که رونق فناوری عمدتا مبتنی بر فناوری غربی بنا شده به ویژه تراشه‌هایی که تقریبا همه چیز را تامین می‌کنند. آنان باید این وضعیت را به شکلی سریع تغییر می‌دادند.
شی به مدیران شرکت Yangtze Memory یا YMTC گفت که نیمه هادی‌ها برای تولید کشور به اندازه قلب برای انسان مهم هستند. او گفته بود: «زمانی که قلب شما قوی نیست مهم نیست چه اندازه بزرگ هستید چرا که در آن زمان واقعا قوی نیستید».
او از آنان خواست تا عجله کنند و پیشرفت‌های فناوری را برای کمک به پروژه «جوان‌سازی ملت چین» انجام دهند. شی این پیام را از آن زمان با فوریت فزاینده‌ای که ایالات متحده تلاش می‌کند دسترسی چین به فناوری‌های نیمه هادی کلیدی را محدود کند، تکرار کرده است. با این وجود، مجموعه‌ای از تحقیقات مرتبط با پرونده فساد در ماه گذشته درباره صنعت نیمه هادی چین نشان می‌دهد که شی احتمالا آن چه را که انتظار داشت (یا دست کم با سرعتی که انتظار داشت) به دست نیاورده است.
افرادی که تحت تحقیق هستند عبارتند از «ژائو ویگو» رئیس سابق YMTC که شخص شی را در بازدید سال ۲۰۱۸ میلادی همراهی کرده بود. پیش‌تر به او لقب «مرد دیوانه نیمه هادی» را پس از مجموعه سرمایه‌گذاری‌های چشمگیر‌اش در پروژه‌های بزرگ تراشه، داده بودند. پروژه‌هایی که او از طریق شرکت تحت کنترل خود با نام Tsinghua Unigroup به دست آورده بود.
هم چنین، یکی دیگر از افراد تحت تحقیق قرار گرفته رئیس یک صندوق دولتی غول پیکر به نام Big Fund بوده که در ده‌ها پروژه بزرگ تراشه چین سرمایه‌گذاری کرده است.
شرکت‌هایی که آنان هدایت می‌کنند در مرکز فشار وارد شده از سوی شی برای حرکت چین به سوی خودکفایی در زمینه ساخت نیمه هادی‌ها هستند. تکه‌های کوچک سیلیکونی که به عنوان مغز رایانه‌ها و سایر دستگاه‌ها عمل می‌کنند. سقوط این شرکت‌ها و روسای آن نشان می‌دهد که چین بسیار عجولانه در حال سرازیر کردن پول نقد به سوی پروژه‌ها بوده به این امید که برخی از آن‌ها به نتیجه برسند. پرونده‌های اخیر فساد یک عقبگرد آشکار برای تلاش کشوری قلمداد می‌شود که به دنبال خودکفایی در عرصه فناوری است.
در پس پرده این موضوع تنش میان دیدگاه شی درباره اتکا به فناوری تحت رهبری دولت و ماهیت نیمه هادی‌ها نهفته است.
صنعت تراشه بسیار پیچیده و به هم پیوسته است. این صنعت به یک زنجیره تامین جهانی یکپارچه وابسته است و از تخصص مناطق مختلف استفاده می‌کند: طراحی در ایالات متحده، تولید در تایوان و کره جنوبی، مونتاژ، بسته‌بندی و آزمایش در چین و تجهیزات از هلند. مزیت‌های نسبی هر منطقه با ده‌ها هزینه سرمایه‌ای و تحقیق و توسعه ایجاد شده است.
«کریستوفر اِی. توماس» کارشناس اندیشکده بروکینگز و مدیر کل سابق اینتل در چین در گفتگویی گفته بود: «هر دولتی که تلاش برای خودکفایی در نیمه هادی‌ها را مدنظر دارد، باید با واقعیت تلخی روبرو شود. نیمه هادی‌ها بالاترین شکل از دستاوردهای مهندسی انسانی را نشان می‌دهند. نیمه هادی دشوارترین چیزی هستند که ما به عنوان یک گونه خلق می‌کنیم. چگونه یک کشور می‌تواند به تنهایی «برنده همه چیز» شود؟»
«چارلز کائو» فردی باسابقه در عرصه تولید نیمه هادی‌های تایوانی که در دو طرف تنگه تایوان کار کرده به «نیویورک تایمز» می‌گوید بارها سعی کرده به مدیران فناوری در سرزمین اصلی چین بگوید که ممکن است ۳۰ یا حتی ۵۰ سال به طول انجامد تا چین بتواند به جایگاه رهبری در عرصه صنعت نیمه هادی دست یابد.
چنین اظهاراتی احتمالا آن چیزی نیست که شی دوست دارد بشنود. او که انتظار می‌رود امسال در کنگره مهم حزب کمونیست برای سومین دوره انتخاب شود به طور فزاینده‌ای در مورد «نقاط خفه کننده» فناوری که چین را در بحبوحه جنگ تجاری با ایالات متحده آسیب‌پذیر کرده وسواس بیشتری دارد؛ از جمله ممنوعیت شرکت‌هایی مانند ZTE، جنگ احتمالی بر سر تنگه تایوان و حمله روسیه به اوکراین.
در ماه جاری بایدن رئیس جمهوری امریکا لایحه ۲۸۰ میلیارد دلاری را با هدف تقویت ساخت، طراحی و تحقیقات درباره نیمه هادی‌های داخلی برای رقابت با چین امضا کرد. شی برای رویارویی با این چالش‌ها به طور فزاینده‌ای به دستور بازی «مائوتسه تونگ» رهبر اسبق چین باز می‌گردد. زمانی که چین یک اقتصاد برنامه ریزی شده را اداره می‌کرد و از دوستان اندکی برخوردار بود و خوداتکایی و خودکفایی یک ضرورت قلمداد می‌شد. او علاقه خود را به رویکرد دوران مائو و مدیریت از بالا به پایین برای مقابله با موانع بزرگ پنهان نمی‌کند: بسیج منابع ملی که به ادعای او مزیت بزرگی برای نظام سیاسی حاکم بر دولت چین محسوب می‌شود.
چنین دیدگاهی نشان می‌دهد که شی در مورد پیشرفت چین برای خودکفایی در فناوری و تعیین سرعت آن چگونه فکر می‌کند. او تکنوکرات‌هایی از صنایع فضایی و دفاعی را ارتقا داده افرادی که پروژه‌های چالش‌برانگیز فناوری را انجام داده‌اند که به عقیده او گواه بر قدرت سیستم چین است.
مرد دیگری که تحت تحقیق است و تاثیرگذار بوده «دینگ وِن وو» رئیس Big Fund می‌باشد که ابزار تامین مالی پکن برای تخصیص سرمایه به سازندگان تراشه محسوب می‌شد. دست کم پنج مدیر اجرایی دیگر که با این دو مرد کار می‌کردند نیز به اتهام فساد تحت بازجویی قرار دارند. «شیائو یاکینگ» وزیر صنعت و اطلاعات چین که بر این بخش نظارت داشت نیز با وضعیت مشابهی مواجه شده اگرچه مشخص نیست که آیا این سه مجموعه تحقیقات مرتبط با یکدیگر هستند یا خیر.
نتایج فعالیت Big Fund و Tsinghua Unigroup که دولت چین از آن شرکت‌ها برای هدایت توسعه ساخت تراشه استفاده کرد؛ مختلط و درهم بوده است.
به گفته افراد حاضر در صنعت نیمه هادی، سازندگان تراشه چینی در پنج سال گذشته پیشرفت بیشتری نسبت به یک دهه گذشته داشته‌اند. بر اساس تحلیل انجمن صنعت نیمه هادی یک سازمان تجاری و گروه لابی در واشنگتن در سال ۲۰۲۰ میلادی فروش تراشه‌های چین ۳۰.۶ درصد رشد کرد و به ۳۹.۸ میلیارد دلار رسید اما بخش عمده‌ای از پیشرفت‌ها در بخش پایینی زنجیره از فهرست محصولات بلندبالا در عرصه نیمه رساناها بوده و شکاف‌ها در بخش‌های پیشرفته‌تر بازار هم چنان زیاد است و ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها به طول انجامد تا این شکاف‌ها برطرف شوند. چین هم چنان بیش از هر کالای وارداتی دیگری برای واردات تراشه هزینه می‌کند.
علیرغم صرف هزینه مالی و یارانه‌های هنگفت دولتی، چین دچار شکست در عرصه تولید تراشه و صنعت نیمه هادی‌ها شده است. بر اساس ارزیابی هفته نامه اقتصادی China Economic Weekly نشریه‌ای وابسته به روزنامه خلق ارگان رسمی حزب کمونیست چین در ده ماه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی بیش از ۵۸۰۰۰ شرکت به عنوان شرکت‌های مرتبط با تراشه ثبت نام کردند.
این نشریه اشاره کرده که برخی از شرکت‌ها پیش‌تر در بخش‌های دیگری چون مُد، املاک و ساخت و ساز ملکی و سایر بخش‌ها فعالیت کرده بودند و اطلاعات کاربری ثبت شده خود را تنها برای دسترسی آسان به پول و زمین ارزان قیمت تغییر دادند. دست کم شش پروژه نیمه هادی که سرمایه‌ای ۱ میلیارد دلاری برای آن تخصیص یافته بود از کار افتادند.
در این میان شرکت Tsinghua Unigroup تحت ریاست ژائو در اواخر سال ۲۰۲۰ میلادی زیر کوهی از بدهی آغاز به کار کرد. مالکیت آن شرکت در سال جاری توسط یک شرکت مستقر در پکن که توسط کنسرسیومی تحت رهبری شرکت‌های سرمایه‌گذاری تشکیل شده بود در یک معامله به ارزش نزدیک به ۹ میلیارد دلار تصاحب شد.
در میان هرج و مرج رخ داده به نظر می‌رسد فعالیت Big Fund که از زمان تاسیس خود در سال ۲۰۱۴ میلادی نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار جمع آوری کرده به خوبی پیش می‌رود و عملکرد مالی موفقی داشته است. دینگ رئیس آن شرکت در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۷ میلادی گفته بود که شرکت هم باید در خدمت اهداف استراتژیک کشور باشد و هم سود کسب کند. با این وجود، منتقدان او را متهم کردند که به جای اجرای پروژه‌های با ریسک بالا که ممکن است برای مدتی باعث از دست رفتن سرمایه‌اش شود در نهایت تغییرات فنی ایجاد کرده و روی شرط بندی‌های مطمئن سرمایه گذاری می‌کند.
تصور این که حکومت چین به این نتایج نگاه کرده و عملکرد ضعیف را مشاهده نموده باشد دشوار نیست. به نظر می‌رسد برخلاف تصویری که شی مایل است ببیند آن چه در عملکرد شرکت‌ها و مدیران آن دیده شده فقدان فداکاری میهن پرستانه کافی و وجود طمع بیش از حد بوده است.
شی بارها گفته که مایل است شاهد دستاوردهای بیشتری مشابه «دو بمب و یک ماهواره» در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی باشد زمانی که چین علیرغم شرایط بد اقتصادی و محیط متخاصم بین المللی بمب‌های هسته‌ای و هیدروژنی و اولین ماهواره خود را ساخت.
از سال ۲۰۱۹ میلادی عبارت «نظام کل ملت جدید» نیز در سخنرانی‌های شی و اسناد حزبی در چارچوب غلبه بر چالش‌های کلیدی فناوری ظاهر شده است. این سیستم، یادگاری از دوره اقتصادی برنامه‌ریزی شده چین در فاصله دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۷۰ میلادی است که طی آن دولت به تخصیص منابع از طریق فرماندهی اداری و بسیج‌گری پرداخت. بسیاری از نظریه پردازان حزبی استدلال کرده‌اند که سیستم کل ملت جدید مزایای فرماندهی دولت و نیروهای بازار را ترکیب خواهد کرد.
موفقیت‌های اخیر چین در پروژه‌های فضایی و دفاعی احتمالا نمونه‌هایی از آن چیزی است که شی باور دارد چین می‌تواند با سیستم ملت کل جدید و روحیه «دو بمب و یک ماهواره» به انجام برساند. در سال ۲۰۲۱ میلادی چین یک مریخ نورد را روی مریخ فرود آورد و فضانوردان را به ایستگاه فضایی جدید فرستاد.
در اقدامی که برخی معتقدند اشاره‌ای به تفکر شی در مورد نیمه هادی‌ها دارد او در ماه ژوئیه مقامی را که هدایت توسعه اولین هواپیمای مسافربری ساخت چین را بر عهده داشت به جای وزیر صنعت و فناوری اطلاعات منصوب کرد که اکنون تحت تحقیق قرار دارد.
برخی از منتقدان به دلیل پیچیدگی جهانی، نسبت به رویکرد از بالا به پایین در نیمه هادی‌ها به مقام‌های چینی برای پیگیری اهداف مدنظر شی هشدار داده‌اند. «لیو یادونگ» روزنامه چینی در عرصه فناوری در مصاحبه‌ای در ماه مه گفته بود که سیستم ملت کل جدید به چین کمک کرد تا مدال‌های طلای المپیک و ساخت بمب‌های اتمی را به دست آورد «اما برای ساخت تراشه‌های نیمه هادی مناسب نیست».
با این وجود، شی کماکان به پیشروی خود ادامه می‌دهد. در ماه ژوئن، او از یک شرکت نیمه هادی دیگر در ووهان بازدید کرد. او تاکید کرد که خودکفایی در عرصه فناوری پایه و اساس شکوفایی چین و کلید تامین امنیت ملی است.
او گفته بود: «ما باید راه نجات فناوری را در دستان خود بگیریم. اگر هر شهر هر منطقه توسعه فناوری پیشرفته هر شرکت فناوری و هر پژوهشگری بتواند از راهنمایی‌های دولت در زمینه نوآوری فناوری پیروی کند قطعا می‌توانیم به هدف دست یابیم».