کرونا توازن حمل و نقل عمومی را برهم زده است. با وجود آنکه بیش از دو سال از آمدن کرونا می‌گذرد، هنوز میزان مسافران حمل و نقل عمومی به دوران پیش از کرونا برنگشته است. هم‌اکنون ۷۵ درصد از تردد‌ها با خودروی شخصی است و حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از مترو و کمتر از همین میزان نیز از اتوبوس استفاده می‌کنند.
به گزارش ایران، جایگزین‌های دیگر حمل و نقل مثل دوچرخه هم اصلاً قابل اعتنا نیست. به نظر می‌رسد مردم به این سبک تردد عادت کرده‌اند!
شهردار تهران چند روز پیش در مراسم افتتاح بزرگ‌ترین پایانه قطار‌های شهری کشور وعده داده بود که سهم حمل و نقل عمومی در جابه‌جایی مسافر افزایش یابد. جالب اینکه همین پایانه نیز بعد از ۱۴ سال، به مرحله بهره‌برداری رسید!
این درحالی است که براساس سند جامع حمل و نقل در افق ۱۴۲۰، ۳۰ درصد جابه‌جایی‌ها باید با مترو انجام شود، اما این عدد امروز حتی به ۱۰ درصد هم نرسیده است؛ بنابراین سؤال جدی این است که آیا می‌توان با این وضعیت مردم را مجاب کرد تا از مترو بیشتر استفاده کنند؟!
علیرضا زاکانی، شهردار تهران قول افتتاح ۱۲ ایستگاه تا پایان سال را داده است، برخی معتقدند زیرساخت‌ها وجود دارد، اما از آن‌ها بهره‌برداری نمی‌شود و در مقابل عده‌ای می‌گویند هزینه‌های شهر اجازه نمی‌دهد به این شعار‌ها دل خوش کرد؛ بنابراین باید دید در این ۶ ماه باقی مانده و با این وضع اعتبارات، تا چه اندازه این وعده و وعید‌ها قابل تحقق است؟
مهدی شایسته اصل، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه می‌گوید: «تعداد مسافران ما در ایام کرونا به زیر ۸۰۰ هزار نفر رسیده بود و هم‌اکنون روزانه به بالای یک و نیم میلیون نفر رسیده است و پیش‌بینی می‌شود با شروع فصل آموزشی از اول ابتدای مهر ماه، شاهد افزایش ۳۰ درصد به تعداد مسافرین موجود باشیم و به عدد ۲ میلیون نفر در روز برسیم. البته پیش از کرونا و در روز تشییع سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، رکورد ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر را پشت سر گذاشته بودیم. اگر کیفیت خطوط موجود بویژه تکمیل خطوط ۶ و ۷ که با تأکید شهردار تهران به‌طور جدی در برنامه قرار گرفته انجام شود، می‌توانیم بگوییم که تا سال ۱۴۰۲ به استقبال حدود ۴ میلیون مسافر در روز خواهیم رفت.
تهران‌نشین‌ها دوست دارند که بدانند در این ۵ ماه چه اتفاقات مثبتی در متروی تهران رخ داده است. شایسته اصل در پاسخ به این سؤال به ۵ رام قطار شهری اشاره می‌کند که از ابتدای امسال در مسیر اورهال شدن قرار گرفته‌اند.
او می‌گوید: «در سال ۱۴۰۱، برنامه‌ریزی شده تا ۳۰ رام قطار اورهال شده و در ناوگان بهره‌برداری شود، در چند هفته گذشته ۳ رام قطار (شامل ۳ لوکوموتیو و ۲۷ واگن دو طبقه) در خط ۵ مترو اورهال و به ناوگان برگشته است. برای خطوط شهری نیز ۵ رام قطار درحال اورهال است که ۲ رام آن در هفته جاری توسط شرکت واگن‌سازی تهران اورهال شده که به ناوگان داخل شهری برگشته که ۲ رام قطار دیگر برای اورهال به شرکت واگن‌سازی تحویل گردیده است. البته به دنبال این هستیم تا در این خط ۵،۸۰ واگن اورهال و به چرخه بازگردد.»
او با بیان اینکه ۸۵ درصد ناوگان خط ۵، نیازمند اورهال است، می‌گوید: «در کل خطوط شهری حدود ۷۰۰ واگن باید اورهال بشود. این عقب‌ماندگی‌ها و معوقات اورهال است که در سال‌های گذشته به مرور و در زمان خود انجام نشده است. برای اورهال این ۷۰۰ واگن به حدود ۲ هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز است که درحال برنامه‌ریزی برای تأمین بودجه و منابع مالی هستیم تا به تدریج ناوگان را بهسازی و نوسازی نماییم. او درباره سرنوشت ۶۳۰ واگن مترو که از دوره گذشته بحث‌های زیادی را به‌دنبال داشته است هم اینطور توضیح می‌دهد: «شهرداری سهم ۱۵ درصدی خود را در دستور کار دارد و قرار است با کمک دولت محترم قرارداد مذکور در امسال جاری شود. می‌توانیم امیدوار باشیم که پس از نهایی شدن قرارداد مذکور تا دو سال آینده اولین واگن‌ها از این ۶۳۰ دستگاه، وارد ناوگان متروی پایتخت شود.
او با اشاره به آخرین وضعیت متروی تهران می‌گوید: «درحال حاضر از ۱۷۱ رام قطار در خطوط داخل شهری، ۵ رام قطار به علت مشکل کمبود قطعه بیرون از چرخه قرار دارد.»
آیا عقب‌ماندگی‌های مشهور متروی تهران در این دوره برطرف خواهد شد؟ عقب‌ماندگی‌هایی که بویژه در دوره‌های گذشته، سروصدای زیادی به‌پا کرد و موجب شد تا صدای مخالفان بلند شود. برخی منتقدان معتقد بودند که مترو از برنامه عقب است و اعتباراتی که باید صرف کیلومتر‌ها مترو درتهران می‌شد، صرف ساخت اتوبان‌ها و تونل‌ها و پل‌های چند طبقه‌ای شده است که حالا جز افزایش ترافیک و هجوم خودرو‌ها دستاورد دیگری برای تهران نداشته است.
مسعود درستی، مدیرعامل شرکت مترو تهران با رد این عقب‌ماندگی‌ها، به جایگاه صنعت متروی تهران در دنیا اشاره کرده و به «ایران» می‌گوید: متروی تهران درحال حاضر در کلاس جهانی صاحب رتبه و جایگاه است و حتی دربعضی موارد رتبه بالایی هم کسب کرده است؛ بنابراین نمی‌توان منکر اقدامات و خدماتی شد که در چهار دهه گذشته در این حوزه رخ داده است، با این‌همه، توقع مردم بالاست و ما باید برنامه را به‌درستی جلو ببریم چراکه این توقع کاملاً بحق است. تأکید می‌کنم درحال حاضر متروی تهران دارای اسم و رسم است و اغلب کلانشهر‌های دنیا هم با متروی تهران آشنایی دارند و فعالیت ما را رصد می‌کنند.
با این همه می‌توانستیم بهتر از این هم ظاهر شده و عمل کنیم. اما هم‌اکنون وقت اجرای برنامه است و ما نیز بر رفع نواقصی متمرکز شده‌ایم که می‌تواند راندمان کار را بالا ببرد.
او می‌گوید: «رویکرد مدیریت شهری در این دوره به حمل و نقل جدی است و هم‌اکنون تمرکز ما بر تکمیل نواقص موجود است. برای مثال تکمیل قسمت میانی خط ۶ را که باعث پایین آمدن راندمان در این خط شده است در اولویت قرار داده‌ایم. این خط در دو فاز افتتاح شده است که حد فاصل دولت آباد تا میدان امام حسین می‌شود، بعد از میدان امام حسین حدود ۷ ایستگاه تکمیل نشده است درصورتی که اگر این پازل میانی را تکمیل کنیم یعنی پیوستگی بین بالا و پایین را ایجاد کنیم، می‌توانیم بهره‌وری را بالا ببریم. ما به‌هرحال هزینه‌ای را در سال‌های گذشته متحمل شده‌ایم، اما راندمان به مطلوبیت کامل نرسیده است، اگر در این حوزه سرعت عمل بیشتری به خرج دهیم، می‌توانیم از داشته‌هایمان بیشتر استفاده کنیم.
وی با بیان اینکه غرب تهران از نظر مترو نسبت به شرق فقیر‌تر است می‌گوید: «بر این اساس توسعه غرب تهران را در دستور کار قرار دهیم. اگر بتوانیم در پروژه توسعه غربی خط ۴، ایستگاه‌ها را ظرف امسال و سال آینده به‌تدریج وارد مدار کنیم، می‌توانیم امیدوار باشیم که غرب تهران نیز وضعیت بهتری پیدا کند.»
اما آیا این وعده‌ها قابل تحقق است؟ ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه حمل و نقل در اولویت اول برنامه‌های شهری است تا حدی که شهرداری تهران برای این حوزه یک قرارگاه تشکیل داده است به «ایران» می‌گوید: «علاوه بر این شهردار تهران قول داده تا پایان امسال ۱۲ ایستگاه جدید افتتاح شود. در واقع خبر‌ها و آرزو‌های خوبی در راه است، اما اینکه آیا شرایط اقتصادی شهر و شهرداری اجازه برآورده شدن این وعده را می‌دهد یا نه، مهم است.»
او با اشاره به گزارش خزانه‌داری شورا در بحث هزینه‌های عمرانی و توسعه‌ای در ۴ ماه گذشته می‌گوید: «ما هیچ گزارشی از شهرداری نداریم که نشان دهد، چه میزان از اعتبارات عمرانی شهرداری تهران محقق و چه میزان برای واحد‌ها تأمین نقدینگی شده است. براساس گزارشات غیر رسمی از مناطق شهرداری، وضعیت اصلاً مناسب نیست و اکثر پروژه‌ها غیر فعال است و مشکل تأمین نقدینگی جدی است. البته در هفته گذشته در سطح شورا این موضوع را مطرح کردم که مدیرعامل شرکت بهره‌برداری تا حدودی این وضعیت را تأیید کرد و گفت که فقط برای چرخ‌های مترو ۱۱ میلیارد تومان هزینه شده است.
معاون مالی و اقتصادی هم در این جلسه گفت که ما حدود ۵۰۰ میلیارد تومان از اول امسال به شرکت بهره‌برداری به‌صورت غیر نقدی اعتبار پرداختیم. این آخرین اطلاعات ماست. اگرچه امروز کمیسیون حمل و نقل گزارش مفصلی در این زمینه می‌دهد، امیدواریم آقای زاکانی فکر تأمین اعتبار این وعده‌ها را هم کرده باشد.»