فرآیند آزادسازی قیمت‌ها در آخرین مرحله شامل حال دارو شد و بسیاری بر این گمان هستند که بنزین نیز دیر یا زود آزاد خواهد شد و به احتمال زیاد از اوایل سال آینده این تصمیم دولت نیز اجرایی خواهد شد.
به گزارش انتخاب، میزان تولید روزانه بنزین حدود 100 میلیون لیتر در روز است و این در حالیست که میانگین مصرف سوخت در سال جاری 96 میلیون لیتر روز است. البته در ماه‌های اسفند سال گذشته و فروردین امسال میانگین مصرف بنزین حتی تا 130 میلیون لیتر در روز نیز پیش رفت.
آبان ماه سال 1398 بود که دولت قیمت بنزین را افزایش داد یعنی قیمت هر لیتر یارانه‌ای به 1500 تومان و هر لیتر آزاد به 3000 تومان افزایش یافت. اجرای این طرح برای مدتی میزان مصرف بنزین در کشور را کاهش داد و از روزانه 90 میلیون لیتر در سال 1398 به روزانه 75 میلیون لیتر در سال 1399 رسید. اما روند صعودی مصرف بنزین دوباره از همین سال آغاز شد و اکنون مصرف روزانه به نزدیکی 100 میلیون لیتر در روز رسیده است و کارشناسان می‌گویند اگر همین روند ادامه پیدا کند ایران سال آینده واردکننده بنزین خواهد بود.
طبق آمار میانگین مصرف سوخت خودروهای داخلی سه برابر میانگین استاندارد جهانی است. خودروهای داخلی روزانه 25 میلیون لیتر بیش از میانگین مصرف جهانی می‌سوزانند و اگر قیمت لیتر بنزین را معادل میانگین نرخ جهانی یک دلار در نظر بگیریم خودروهای داخلی سالانه 11 میلیارد دلار مازاد بر میانگین مصرف جهانی سوخت مصرف می‌کنند.
از طرفی گفته می‌شود روزانه 15 میلیون لیتر بنزین از کشور قاچاق می‌شود. به این ترتیب میزان هدر رفت بنزین حدود 40 میلیون لیتر در روز است و اگر قیمت بنزین در ایران را 20 هزار تومان در نظر بگیریم روزانه 800 میلیارد تومان معادل ماهانه 24 هزار میلیارد تومان از منابع کشور دود می‌شود و به هوا می‌رود. اگر بنزین را با نرخ جهانی حدود 1 دلار و 30 سنت در نظر بگیریم این رقم به حدود 50 هزار میلیارد تومان می‌رسد. این یعنی معادل پرداخت 25 میلیون تومان یارانه در سال به یک خانوار چهار نفره.
مصرف بنزین در سال 1370 روزانه حدود 25 میلیون لیتر بود و 15 سال بعد یعنی در سال 1385 به 75 میلیون لیتر رسید یعنی رشد 200 درصدی.
دولت مصارفی دارد تحت عنوان یارانه پنهان، یعنی یارانه‌ای که برای فروش ارزان سوخت در نظر می‌گیرد که در بودجه عمومی دولت قرار ندارد. رقم این یارانه برای سال 1400 رقم حیرت انگیز 1300 هزار میلیارد تومان بوده است!! بلکه درست شنیدید: 1300 هزار میلیارد تومان. فقط این یارانه از کل مصارف مربوط به بودجه عمومی و تبصره 14 نیز بیشتر است. کل مصارف بودجه عمومی که شامل پرداخت‌های جاری، هزینه‌های عمرانی و بازپرداخت‌ها وام‌ها و قرض‌هاست رقمی حدود 950 هزار میلیارد تومان است. رقم بودجه تبصره 14 که شامل پرداختی دولت برای رفع محرومیت‌هاست حدود 255 هزار میلیارد تومان می‌شود که جمع این دو معادل 1200 هزار میلیارد تومان است که باز هم از یارانه پنهان سوخت کمتر است.
از این 1300 هزار میلیارد تومان بیش از 200 هزار میلیارد تومان فقط سهم بنزین است تا بنزین با قیمت ارزان به مصرف‌کنندگان برسد. اگر قیمت حامل‌های انرژی واقعی شود و جمعیت ایران را مثلا 80 میلیون نفر در نظر بگیریم سالانه رقمی بالغ بر 16 میلیون و 250 هزار تومان (1300 هزار میلیارد تومان یارانه پینهان سوخت، تقسیم بر 80 میلیون نفر) فقط از بخش سوخت به هر نفر می‌توان یارانه داد. یعنی یک خانوار چهار نفره می‌تواند سالی 65 میلیون تومان دریافت کند.
حال پرسش این است که قیمت بنزین بعد از آزادسازی چقدر خواهد بود؟
طبق آمار در حال حاضر قیمت هر لیتر بنزین در کشورهای حوزه خلیج فارس بین 14 هزار تومان تا 17 هزار تومان متفاوت است که تقریبا اطراف 50 سنت نوسان می‌کند. هر لیتر بنزین در کشور کویت حدود 10 هزار تومان، در عراق حدود 14 هزار تومان، در قطر حدود 16 هزار تومان و در عربستان حدود 17 هزار تومان است.
اگر نرخ 1500 تومان یارانه‌ای و 3000 تومان آزاد را در نظر بگیریم تنها دو کشور ونزوئلا و لیبی قیمت بنزین کمتری از ایران دارند و این در حالیسیت که قیمت هر لیتر بنزین صادراتی ایران تقریبا نزدیک به نرخ کشور کویت است.
طبق آمار گمرک ایران، ایران در یک ماهه اول سال 1401 حدود 86 هزار تن بنزین به ارزش 32 میلیون دلار صادر کرده که این رقم به معنای هر لیتر 27.5 سنت است یعنی حول و حوش 8 هزار تومان که در واقع کمترین رقم بنزین در بین کشورهای حوزه خلیج فارس است. اگر ما نرخ پایه 8 هزار تومان را برای هر لیتر در نظر بگیریم دولت به ازای هر لیتر بنزین آزاد حدود 5 هزار تومان و به ازای هر لیتر بنزین یارانه‌های حدود 6500 تومان یارانه می‌دهد.
بنابراین اگر دولت بخواهد واقعا قیمت بنزین را آزاد کند باید هر لیتر به حول و حوش 8 هزار تومان افزایش یابد در حالی که میانگین حداقل درآمد هر فرد زیر 200 دلار است. در اروپا قیمت هر لیتر بنزین حدود 1 یورو و 30 سنت است اما میانگین حداقل درآمد هر فرد آلمانی به عنوان مثال حدود 1800 تا 2000 یورو در ماه است.
اخباری در رسانه‌ها منتشر شده که روی بنزین لیتری حول و حوش 20 هزار تومان گمانه‌زنی می‌کنند. در حالی که ایران هر لیتر بنزین صادراتی خود را به قیمت 8 هزار تومان به فروش می‌رساند چگونه ممکن است که بخواهد هر لیتر بنزین را با نرخ حدود 90 سنت در بازار داخل تعیین کند. هنوز معلوم نیست که نحوه محاسبه هر لیتر بنزین بعد از آزادسازی قیمت آن چقدر است؟ آیا قیمت فوب خلیج فارس محاسبه می‌شود؟ یا قیمت بنزین صادراتی ایران؟ یا اینکه افزایش قیمت بنزین بر اساس بهای تمام شده تولید در داخل کشور است؟ به همین دلیل باید منتظر تصمیم‌گیری دولت در این باره بود.