تصویری روشن از هزینه چند خانه سالمندان تهران که امکانات خوبی به ساکنان خود ارائه می‌کنند.
به گزارش همشهری، سالخوردگی وقتی با تنهایی همراه شود، دردناک است. معضل اصلی این روز‌های سالمندان هم همین تنهایی است که با تغییرات بسیار سریع جامعه در تکنولوژی، تغییر سبک زندگی و قرنطینه ناشی از همه‌گیری کرونا بسیار نگران‌کننده و آسیب‌زا شد.
۸ میلیون و ۳۰۰هزار سالمند در جامعه ما حضور دارند؛ سالمندانی که در ۳دهه آینده، با استمرار شرایط فعلی و پیر شدن جمعیت، تعدادشان با خیز تندتری همراه خواهد شد؛ یعنی جمعیت سالمند ایران از ۱۰ درصد به ۳۰ درصد خواهد رسید و همین مسئله کشور ما را به یکی از ۵ کشور سالمند جهان تبدیل می‌کند.
اما فرار از تنهایی گاه همان پناه به خانه‌های سالمندان است. شکستن ترس حضور در این خانه‌ها و مبارزه با تصور غلط شایع از اوضاع بد این مجموعه‌ها، ما را بر آن داشت تا خانه‌های سالمندان مجهز و لاکچری تهران را از نظر گذرانده و تصویری روشن از هزینه این مجموعه‌ها ارائه کنیم. از سویی با این تصویر که پیری جمعیت این خانه‌ها را پررونق‌تر خواهد کرد، با چشمی بازتر رو به آینده قدم برداریم.
در یک تحقیق علمی، وضعیت زندگی ۴۶۱ سالمند بالای ۶۵ سال در دوران شیوع کرونا با عنوان «بررسی وضعیت جسمی و روانی سالمندان ایرانی در دوران پاندمی کوویدـ۱۹» در ۱۰ استان کشور بررسی شده است.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بیش از ۱۶ درصد سالمندان در دوران شیوع کوویدـ۱۹ برای انجام کار‌های روزمره کاملا وابسته به افراد دیگر و نیازمند کمک بوده‌اند. در این تحقیق بیش از ۷۰ درصد افراد، ساکن شهر و مابقی در روستا‌ها زندگی می‌کردند و ۴۸.۸ درصد آن‌ها زنان و ۵۱.۲ درصد مردان بوده‌اند. اما گاهی خانواده از توان کافی برای نگهداری از سالمند یا بیمار بهره‌مند نیست؛ از این‌رو با صرف هزینه سعی در جبران این مشکل می‌کند.
فریده باغ‌علیشاهی، سرپرست دفتر امور مراکز توانبخشی و مراقبتی بهزیستی کشور می‌گوید: «هم‌اکنون ۱۴ هزار و ۷۷۷ نفر از سالمندان کشور در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی اقامت دارند که از این تعداد حدود ۲۵ درصد مجهول‌الهویه یا فاقد سرپرست مؤثرند و با دستور قضایی برای نگهداری به سازمان بهزیستی معرفی می‌شوند. در ۲ سال اخیر تنها ۲/۷ درصد افزایش در تعداد مقیمان مراکز نگهداری از سالمندان بهزیستی مشاهده شده است.» گفته می‌شود که استان مرکزی با ۱۰.۸ درصد جمعیت سالمند رتبه دوم کشور بعد از استان گیلان را به‌خود اختصاص داده است.
اما اگر برایتان سؤال شده که هزینه‌های خانه سالمندان شامل چه چیز‌هایی است؟ از آنجایی که چند عامل مانند مکان، زمان اقامت، خدمات نگهداری موردنیاز و سایر ویژگی‌ها می‌تواند روی هزینه‌ها اثرگذار باشد، باید دقیق‌تر و با فرصت بیشتری به این سؤال جواب داد.
اول بد نیست بدانیم که هزینه نگهداری از سالمند در خانه سالمندان در مقایسه با سایر گزینه‌های نگهداری عالی است. آسایشگاه‌ها تمام خدمات مراقبتی پزشکی، اجتماعی، توانبخشی و خدمات خانه‌داری که در محیط‌هایی طراحی شده که حس راحتی خانه را دارد، برای سالمند مهیا می‌کنند.
در بعضی از خانه‌های سالمندان تمام خدمات مراقبتی و درمانی ارائه می‌شود، اما بعضی‌ها برای خدماتی مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و مراقبت از سالمندان مبتلا به بیماری‌های مرتبط به حافظه هزینه‌های اضافی دریافت می‌کنند.
این هزینه‌ها در چند سال گذشته به‌شدت صعودی شده و احتمال دارد در سال‌های بعد بیشتر شود؛ مثلا هزینه ماهانه اتاق نیمه‌خصوصی در خانه سالمندان با اتاق‌های عمومی متفاوت است.
هزینه‌های خانه سالمندان غرب تهران با شمال تهران متفاوت خواهد بود. از سویی خدمات هم بنا بر نیاز سالمند به این هزینه اضافه خواهد شد؛ مثلا اگر سالمندی دچار زوال عقل شده باشد، نسبت به کسی که زوال عقل ندارد به سطح بالاتری از نگهداری نیازمند است.
هزینه‌های نگهداری خانه سالمندان را می‌توانید خصوصی پرداخت کنید یا با استفاده از بیمه سلامت، بیمه عمر، بیمه‌نامه‌های... تا پس‌انداز، وام مسکن معکوس، کمک‌هزینه‌ها از آژانس منطقه‌ای یا محلی پرداخت کنید. بیمه هزینه‌های خانه سالمندان معتبر را در موقعیت‌های ویژه پوشش می‌دهد، اما طوری طراحی نشده که بتواند هزینه‌های خانه سالمندان یا مراقبت و نگهداری را برای طولانی‌مدت پوشش دهد.
یکی از موقعیت‌هایی که بیمه آن را پوشش می‌دهد نگهداری و ترخیص سالمند است، اما در پرداخت خصوصی باید از پس‌انداز، پول صندوق بازنشستگی یا سایر سرمایه‌گذاری‌ها استفاده کنید. افرادی هستند که از بیمه‌نامه بیمه عمر وام می‌گیرند، خانه‌شان را می‌فروشند و وام مسکن معکوس می‌گیرند تا هزینه‌های خانه سالمندان را پرداخت کنند.
اما برای این پولی که پرداخت می‌کنند، چه امکاناتی دریافت خواهند کرد؟ ما به چند خانه سالمندان مهم شهر رفته و این مزایا و قیمت‌ها را بررسی کرده‌ایم.
مثلا خانه سالمندانی در شرق تهران با برنامه فعالیت‌های ورزشی، ویزیت روزانه، فیزیوتراپی و گفتار درمانی در مهرماه ۱۴۰۰هزینه نگهداری از سالمندانش از ۸میلیون تومان آغاز می‌شد، اما حالا با گذشت کمتر از یک‌سال این خانه برای اتاق‌های ۶تخته‌اش ۱۰میلیون تومان، برای اتاق ۴تخته ۱۲میلیون تومان و برای اتاق vip، ۲۰میلیون تومان دریافت می‌کند.
البته کارشناس این خانه در توضیح می‌گوید که فعلا پذیرش این اتاق متوقف شده است. خانه سالمندانی در منطقه یک تهران نیز با امکانات رفاهی، تفریحی، پرستاری و پزشکی از ویزیت تا فیزیوتراپی، روانشناسی و کاردرمانی برای ۶تخته ۹میلیون تومان، ۵تخته۱۰میلیون تومان، ۳تخته ۱۲تا ۱۳میلیون تومان، ۲تخته ۱۵تا ۱۸میلیون تومان و vip ۲۵تا۳۰میلیون تومان دریافت می‌کند؛ هرچند در این خانه، چشم‌انداز اتاق و اندازه آن بر قیمت‌ها اثرگذار است.
خانه سالمندانی در منطقه ۳ تهران برای اتاق‌های ۴تخته ۸میلیون و ۵۰۰هزار تومان، ۲تخته ۱۱میلیون و ۵۰۰هزار تومان، vip ۱۳میلیون و ۵۰۰هزار تومان، vip مستر ۱۶میلیون تومان و vip مستر پلاس۶۰میلیون تومان ماهانه دریافت می‌کند.
اتاق‌های vip مستر از vip معمولی بزرگ‌تر بوده و vip مستر پلاس در اصل سوییت است. خانه سالمندان دیگری در منطقه یک تهران نیز برای اتاق‌های ۵تخته ۱۰میلیون تومان، ۳تخته۱۱میلیون تومان، ۲تخته ۱۷میلیون تومان و vip ۲۵میلیون تومان دریافت می‌کند. این خانه سالمندان برای ویزیت توسط متخصص، خدمات آزمایشگاهی، آب درمانی و ورزش‌های آبی و گردشگری کمتر از یک‌سال گذشته متوسط قیمت‌هایش ۹میلیون تومان بود.
در خانه سالمندانی در منطقه ۳ نیز اتاق ۳تخته ۱۳میلیون تومان، ۲تخته ۱۵میلیون تومان و vip ۲۵تا ۳۰میلیون تومان است. در پارسیان خدمات توانبخشی، پزشکی و دندانپزشکی، فیزیوتراپی و خدمات رفاهی و تفریحی در مهرماه گذشته با میانگین ۶میلیون تومان ارائه می‌شد و در همین مدت قیمت‌هایش ۱۰۰درصد افزایش داشته است.
اتاق vip با دیزاین مخصوص خانواده است؛ یعنی اگر خانواده قابی یا مبلمانی را دوست داشته باشند، می‌توانند با آن وسایل اتاق را تزیین کنند. در این خانه سالمندان بخش متفاوتی از بخش عادی به نام بخش بازتوانی وجود دارد که جدا از بخش عادی اداره می‌شود و هزینه‌ها در آن بسته به شرایط وخیم سالمند ارائه خواهد شد و بی‌شک بالاتر از قیمت‌های ارائه شده خواهد بود.
تخت‌های خانه سالمندانی در منطقه ۶ تهران نیز با ۸میلیون و ۵۰۰هزار تومان ودیعه، برای اتاق ۲تخته ۱۶میلیون تومان و برای ۳تا۴تخته۹میلیون تومان خواهد بود. اما خانه سالمندانی در منطقه ۳ تهران برای ارائه خدماتی، چون فیزیوتراپی، آب‌درمانی و کلینیک تخصصی مغز و اعصاب، تور‌های تفریحی و مراقبت‌های ویژه ICU – CCU برای اتاق‌های ۶تخته ۱۴میلیون تومان و برای ۴تخته‌اش ۱۶میلیون و برای ۳تخته ۱۸میلیون دریافت می‌کند.
۲هفته اول ورود، سالمند باید در اتاق vip سالمند قرنطینه شود و پس از آن وارد اتاق خودش می‌شود که هزینه این ۲هفته ۱۱میلیون تومان است. خانه سالمندانی در منطقه ۲ تهران نیز از مهرماه سال گذشته حداقل یک میلیون تومان با افزایش قیمت روبه‌رو بوده است. این خانه اتاق vip ندارد و قیمت‌هایش از ۱۳میلیون تومان شروع می‌شود.
برای بسیاری از افراد گذار از جوانی به سالمندی، در تغییر توجه فرد، از جست‌وجوی ثروت به حفظ سلامتی است. دلیل این امر نیز کاهش طبیعی کارکرد، تغییر وضعیت جسمانی و بیماری است.
ساناز فلاح‌زاده، روانشناس سلامت معتقد است: «اواخر بزرگسالی یا سالمندی از ۶۵ سالگی آغاز می‌شود. درواقع پیری‌شناسان سالمندان را به ۲دسته تقسیم کرده‌اند: پیران جوان که شامل ۶۵ تا ۷۴سالگی می‌شود و پیران سالمند که سنین۷۵ به بالا را دربرمی‌گیرد. همچنین می‌توان سالمندان را به ۲گروه سالمندان بیمار و غیربیمار تقسیم‌بندی کرد.»
او می‌گوید که سالمندان بیمار ممکن است دچار نواقصی در عملکرد جسمی و ذهنی باشند که این مستلزم توجه خاص طبی و روانشناختی است، اما سالمندان سالم معمولا سطح فعالیت فیزیکی و اجتماعی خود را حفظ کرده و در بعضی موارد، بیماری جسمانی و از دست دادن دوستان و بستگان همسال از تداوم فعالیت مستقل در آن‌ها می‌شود.
فلاح‌زاده می‌گوید: «بعضی سالخوردگان علاوه بر ضعف جسمانی دچار ضعف در کارکرد‌های ذهنی یا شناختی نیز می‌شوند که همین امر سبب ناتوانی در خودمراقبتی خواهد بود، اما این امر به‌معنای کاهش تمام کارکرد‌ها و نیاز‌های روانشناختی فرد مسن نیست. تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده که همگی نشانگر وجود علاقه به تعاملات اجتماعی و حفظ روابط خانوادگی و دوستانه در این دوره سنی است. مشکل از جایی آغاز می‌شود که سیستم‌های خانوادگی امروزه تغییرات فراوانی کرده؛ ازجمله کاهش تعداد فرزندان که منتج به کاهش تعداد بستگانی می‌شود که می‌توانند از فرد سالمند مراقبت کنند. همین امر ارائه بسیاری از کمک‌های طبی و اقدامات فوری در خانه را غیرممکن می‌کند.»
او معتقد است همین دلایل باعث خواهد شد که لاجرم خانه سالمندان از الزامات زندگی امروز باشد: «گرچه امکان معاشرت بالقوه در این خانه‌ها فراوان است، ولی تعامل در آن کمتر دیده می‌شود. ساکنان خانه سالمندان برای انتخاب شریکان اجتماعی خود از امکان کمی بهره‌مند هستند و زمانبندی ارتباط عموما توسط کارکنان نه ترجیحات سالخوردگان تعیین می‌شود. انزوای اجتماعی پاسخ انطباقی بیشتر تازه‌واردان به محیط‌های اینچنینی است. محدودیت استقلال مخصوصا برای آن دسته از سالمندانی که فاقد ضعف‌های شناختی هستند، وجود دارد. به بیان ساده‌تر سالمندانی که ضعف بدنی دارند، اما از لحاظ ذهنی آسیب ندیده‌اند و کارکرد‌های مغزی مانند حافظه‌شان سالم است، در محیط‌های آسایشگاهی رنج بیشتری را متحمل می‌شوند؛ زیرا نیازشان به رفتار‌های اجتماعی و نیاز‌های هیجانی برآورده نمی‌شود.»
به‌گفته این روانشناس سلامت، پیوند‌های خانوادگی موجب رنج فرزندان نیز خواهد بود. جدای از فشار‌های فرهنگی و تقبیح فرستادن والدین به خانه سالمندان، بار روانی زیادی بر خانواده‌هایی که سالمندان خود را به آسایشگاه و مراکز نگهداری می‌سپارند، تحمیل می‌شود. معمولا طراحی شبه‌خانه، خانه‌های سالمندان می‌تواند به احساس امنیت و کنترل بیشتر ساکنان بر تجربیات اجتماعی آن‌ها کمک کند. آسایشگاه‌های خصوصی که ساکنان آن در سوئیت‌های خصوصی یا آپارتمان‌های کوچکی زندگی می‌کنند، تا اندازه‌ای با متعلقات خودشان تزیین شده‌اند. پارک‌ها و باغ‌هایی که برای پیاده‌روی و دور شدن از تفریحات ساکنی، چون تماشای تلویزیون طراحی شده‌اند، سالمند را به سمت فضا‌های اجتماعی بیرون و فعالیت هدایت می‌کند. با ایجاد حس تعلق مکانی و توسعه روابط اجتماعی، سالمند از حس سرخوردگی و افسردگی ناشی از جدایی خانواده و عزیزان دور خواهد شد.
فلاح‌زاده می‌گوید: «درست است که مسئله انتخاب و تمایل فرد مسن و خانواده مهم است، اما بی‌شک زندگی در میان بستگان و عزیزان بر زندگی در خانه سالمندان ارجحیت دارد. موانع زندگی پرهزینه و ماشینی و کاهش تعداد افراد خانواده و امکان‌پذیر نبودن تامین نیاز‌های طبی فرد در منزل و... همگی از دلایل انتخاب خانه سالمندان برای اقامت افراد در سنین بالاست که البته آن را از حالت انتخاب به نوعی اجبار بدل کرده است. پذیرش این امر در فرهنگ‌های سنتی شاید سخت باشد، اما گریزی از آن نیست. بهتر است که برای بهینه‌سازی و ایجاد خانه‌های نگهداری از سالمندان به‌صورتی که نیاز‌های روانشناختی این گروه سنی را به بهترین وجه ممکن برآورده کند، اهتمام بیشتری کنیم.»
در رویکرد مراقبت، گاهی سالمند و خانواده‌اش به‌عنوان واحد مراقبتی درنظر گرفته می‌شوند. امکان تماس تلفنی و حضوری آزاد و خارج از چارچوب مشخص، امکان پوشیدن لباس شخصی و داشتن وعده‌های غذایی متناسب با ذائقه فرد، می‌تواند محیط گرم و آشناتری نزدیک به محیط خانوادگی برای فرد مهیا کند تا در کنار مراقبت‌های طبی و تخصصی، بهداشت روانی و اجتماعی نیز برقرار باشد.
فلاح‌زاده معتقد است: «دوران سالمندی دوران خردمندی و پختگی هیجانی است و می‌توان با انعطاف‌پذیری فکری، خانه سالمندان را از مکانی غم‌انگیز برای سالمند و شرم‌آور برای خانواده، به مکانی خوش و تأمین‌کننده نیاز‌های واقعی فرد بدل کند.»