معضل مزاحمان تلفنی پس از سال‌ها هنوز ادامه دارد. گرچه این معضل از طریق تلفن‌های ثابت بسیار کاهش‌یافته و حتی گفته می‌شود به صفر رسیده است، اما از طرق دیگر این مزاحمت‌ها ادامه دارد. اما مشکل زمانی بیشتر می‌شود که این مزاحمت‌های تلفنی با مراکزی همچون اورژانس و آتش‌نشانی و امثال آن صورت می‌گیرد.
به گزارش شهروند، ماجرا وقتی بدتر می‌شود که آمار‌ها حکایت از مزاحمت‌های پرتکرار برای ارگانی مانند اورژانس دارد. رئیس اورژانس تهران اعلام کرد که در هفته گذشته ۴ هزار و ۵۰۰ مزاحمت تلفنی برای اورژانس صورت گرفته است که این روند کار خدمت‌رسانی را به‌شدت مختل می‌کند.
بچه‌های دهه شصتی خاطرات مزاحمت‌های تلفنی را به‌خوبی به یاد دارند، در آن زمان تفریح خیلی‌ها این بود که تلفن دست بگیرند و به بهانه‌های مختلف و از سر شیطنت برای بستگان یا شخص خاصی مزاحمت ایجاد کنند.
در آن زمان هم تماس‌های مزاحم به مراکز و سازمان‌های امدادونجات همچون آتش‌نشانی، اورژانس و دیگر نهاد‌ها کم نبود و خیلی‌ها که کسی را نداشتند تا سر به سرش بگذارند، با ۱۱۸، ۱۱۵ و ۱۲۵ تماس می‌گرفتند. با گذشت زمان و پیشرفت نرم‌افزار‌ها کم‌کم از میزان مزاحمت‌های تلفنی از طریق تلفن‌ها کاسته شده است، اما باز هم کم‌وبیش مزاحمت‌هایی مشاهده می‌شود.
رئیس مرکز اورژانس تهران از ثبت ۴ هزار و ۸۴۰ مزاحمت تلفنی برای این مرکز در یک هفته خبر داده و توضیح می‌دهد که از روز ۲۷خرداد تا سوم تیرماه، ۱۷هزار و ۷۰۴ ماموریت در مرکز ارتباطات ۱۱۵ اورژانس تهران به ثبت رسید که درپی این ماموریت‌ها ۴ هزار و ۹۸۵ نفر به مراکز درمانی منتقل شدند و ۱۲هزار و ۷۱۹ نفر نیز در محل درمان شده و خدمات امدادی را دریافت کردند.
او با اشاره به اینکه از ۵۵هزار و ۱۲۴ تماسی که با مرکز دیسپچ اورژانس تهران گرفته شده، متاسفانه از این تعداد ۴ هزار و ۸۴۰ تماس از نوع مزاحمت تلفنی بوده است، ادامه می‌دهد: «از این آمار حدود ۳۰ درصد تماس‌های اورژانس است که روند خدمت‌رسانی به بیماران را کاهش می‌دهد.»
او توضیح می‌دهد که آمار‌های بالای مزاحمت‌های تلفنی سبب شده است که گاهی تماس‌های اضطرای پشت خط بمانند. آن سوی دیگر این مزاحمت‌های تلفنی بی‌تابی افرادی است که به کمک نیاز دارند و این کار بازی با روح و روان مردم و پرسنل اورژانس است.
البته همه افــراد با قصد مزاحمت با اورژانس تماس نمی‌گیرند، برخی از این تماس‌ها از سوی افراد سالمند، تنها و کودکانی است که برای کمک‌هایی بسیار معمولی با اورژانس تماس می‌گیرند. اما جای تاسف اینجاست که بسیاری از مزاحمان تلفنی افراد بالغی هستند که با نیت سرگرمی و تفنن با اورژانس تماس می‌گیرند.
او توضیح می‌دهد: «از ۴ هزار و ۸۰۰ مزاحم تلفنی که هفته گذشته با اورژانس تماس گرفته‌اند، اگر هر نفری تنها یک دقیقه وقت اورژانس را بگیرد، ۴ هزار و ۸۰۰ دقیقه می‌شود که یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد این میزان دقیقه تقریبا ما را سه روز و هشت ساعت از خدمات خودمان عقب می‌اندازد. در واقع باید گفت در ماه ۱۲ هزار ماموریت ما را تاخیر می‌اندازد.
مجتبی خالدی، سخنگوی سازمان اورژانس کشور با اشاره به اینکه حدود ۲۰ درصد تماس‌های اورژانس مزاحمان تلفنی هستند، معتقد است که بسیاری از این مزاحمت‌ها ناآگاهانه است.
او به‌عنوان مثال می‌گوید که در برخی موارد کودکان با تلفن بزرگسالان تماس می‌گیرند یا تلفن همراه افراد در جیب‌شان است و به اشتباه شماره اورژانس گرفته می‌شود. افراد کمی هستند که با قصد و نیت مزاحمت این کار را انجام می‌دهند.
امیرحسین جلالی، روان‌پزشک و استاد دانشگاه در مورد موضوع مزاحمت‌های تلفنی می‌گوید که تحلیل علت این مزاحمت‌های تلفنی نیازمند بررسی‌های بیشتر است. پیش از این هم اورژانس آمار‌هایی از مزاحمت‌های تلفنی منتشر کرده بود که به نمونه‌های دقیق‌تری اشاره داشت. از جمله اینکه افراد به شکل تکراری با شماره و با هویت خودشان در ساعات مشخصی با اورژانس تماس می‌گرفتند.
او تاکید می‌کند که این افراد را نمی‌توان در قالب یک دسته قرار داد، به این معنا که تعدادی از این افراد ضداجتماعی هستند که در حقیقت با این کار تلاش می‌کنند یک نهاد را تمسخر کنند یا دست بیندازند. این افراد با قانون، نهاد‌های رسمی و دیسیپلین‌های اداری مشکل دارند و مدام در حال دور زدن قانون و به چالش‌کشیدن آن هستند. تعدادی از این افراد که تلاش می‌کنند علیه حقوق دیگران عمل کنند، به‌خصوص در مورد اورژانس ممکن است پیامد‌های بسیار منفی رقم بزنند.
این روان‌پزشک با تاکید بر اینکه تعدادی از این مزاحمان تلفنی افرادی هستند که بهره هوشی کمی نسبت به دیگران دارند، ادامه می‌دهد: «این افراد از نظر شخصیتی بسیار منزوی، تنها و نیازمند ارتباطات اجتماعی هستند. آنها، چون امکان برقراری ارتباط اجتماعی ندارند، از این شیوه استفاده می‌کنند. البته در کنار این‌ها افراد وسواسی هم قرار دارند که به‌صورت وسواس‌گونه با اورژانس تماس می‌گیرند. طیف متنوعی از مسائل سبب می‌شود که افراد دست به مزاحمت‌های تلفنی بزنند و نمی‌توان یک مسأله مشخص را به میان کشید.»
او توصیه کرد که از ارتباط‌دادن این موضوع با اختلالات روانی باید پرهیز شود، زیرا انگ اختلال روانی را بالا می‌برد. این در حالی است که افرادی که دست به این اقدام می‌زنند، ضداجتماعی، قانون‌گریز و قانون‌ستیز هستند و همه هم این افراد نیستند. این افراد بیشتر با نام و نشان خودشان با اورژانس تماس می‌گیرند. اگر بستر اجتماعی برای این افراد فراهم شود، آنها کمتر به مزاحمت‌های تلفنی به خط‌های آسیب‌های اجتماعی یا اورژانس می‌پردازند.
این روان‌پزشک به این موضوع اشاره می‌کند که اصولا افراد در برخورد‌های اجتماعی نیاز به بستر‌هایی دارند که بتوانند نیاز‌های اجتماعی خود را ارضا کنند. وقتی این بستر فراهم نباشد، آنها سراغ گزینه‌های در دسترس‌تر می‌روند. معمولا افراد دوری‌گزین، منزوی و افراد دچار ویژگی‌های تکاملی و شناختی، با نقص و محدودیت در هوش اجتماعی به این اقدامات دست می‌زنند، یعنی برآوردی از کاری که می‌کنند ندارند و به تلفن به‌عنوان ابزاری برای ارتباط با دنیای بیرون نگاه می‌کنند.
جلالی با اشاره به اینکه نگاهش به برخی از این افراد همدلانه است، تاکید می‌کند که تعدادی از این افراد، کسانی هستند که خودشان نیاز به کمک دارند.
به اعتقاد او میل به اقدامات تخریبگرانه زمانی زیاد می‌شود که بحران‌های اجتماعی و اقتصادی در جوامع افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند از خط کشیدن روی خودروی مردم تا نوشتن روی دیوارها، اقدام علیه ابنیه تاریخی و سوءمصرف نامناسب از امکانات عمومی مثل تلفن‌های اورژانس باشد؛ بنابراین خشم هم در این میان وجود دارد. بستر اجتماعی برای این رفتار‌های اجتماعی، بستر نامناسبی نیست و می‌تواند این زمینه را فراهم کند و راهش این است که شرایط اجتماعی بهبود پیدا کند.
فاضل الیاسی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در مورد افزایش مزاحمت‌های تلفنی برای ارگان‌های خدماتی مانند اورژانس می‌گوید: «هنوز در کشور ما فاصله بین تکنولوژی و فرهنگ زیاد است که باید از آن به‌عنوان تاخر فرهنگی یاد کرد. به این معنا که اول تکنولوژی آمده، بعد از آن فرهنگ استفاده از آن آموزش داده شده است.»
اگر برای یک ارگان خدماتی مثل اورژانس مزاحمت‌هایی به وجود می‌آید نشان‌دهنده این است که ما هنوز نتوانسته‌ایم فرهنگ استفاده از آن وسیله و مراکز خدماتی را به شکل مناسبی برای مردم توجیه کنیم. در بسیاری از نقاط دنیا وقتی می‌خواهند تکنولوژی را وارد زندگی مردم کنند و به‌عنوان بخشی از سبک زندگی مطرح شود، اول فرهنگ و شیوه برخورد با آن ابزار را آرام‌آرام به مردم آموزش می‌دهند، بعد آن وسیله را در دسترس آنها قرار می‌دهند. اما متاسفانه ما در برخی از موارد تولیدکننده تکنولوژی نیستیم و تنها واردکننده به شمار می‌رویم.
الیاسی با اشاره به اینکه بیشتر مزاحمت‌های تلفنی را نوجوانان و جوانان انجام می‌دهند، خاطرنشان می‌کند: «خیلی‌ها از مزاحمت‌های تلفنی برای تفنن و گذران اوقات استفاده می‌کنند. در واقع ما اوقات فراغت را درست به نوجوان خود آموزش نداده‌ایم.»
جامعه‌شناسی اوقات فراغت به این موضوع اشاره می‌کند که افراد وقت‌شان را با توجه به پول، موقعیت، شرایط و … چگونه بگذرانند. ما این آموزش را نمی‌دهیم و امکانات هم به اندازه کافی وجود ندارد، درنتیجه گاهی اوقات نوجوانان و جوانان برای گذران اوقات فراغت به تفریحی‌هایی روی می‌آورند که یقینا برای جامعه دشواری‌هایی را ایجاد می‌کند.
این پژوهشگر و جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه میزان جرم‌انگاری پدیده‌های اجتماعی در جامعه ما نسبت به نرم جهانی خیلی بالاتر است، تاکید می‌کند که بسیاری از مواردی که در دنیا جرم محسوب نمی‌شود، در کشور ما جرم است، مثل نگهداری از حیوانات خانگی و …. واقعیت این است که جرم‌انگاری شاید در کوتاه‌مدت بتواند کارایی داشته باشد، اما در بلندمدت اثرگذار نخواهد بود و بیشتر باید بر بحث فرهنگ‌سازی و توجیه تمرکز شود و فاصله استفاده از تکنولوژی و فرهنگ آن کاهش پیدا کند.
علی شاه‌صاحبی، وکیل پایه یک دادگستری درباره مجازات افراد مزاحم تلفنی می‌گوید: «برای مجازات مزاحمت‌های پیامکی و تلفنی، مجرمان به مجازات تعزیری محکوم می‌شوند. این مجازات ممکن است شامل شلاق، جریمه مالی و حبس باشد. نوع مجازات نیز به شخصیت متهم، دفعات و نوع مزاحمت بستگی دارد. همچنین مزاحمت تلفنی موضوعی است که علاوه بر امکان پیگیری از سوی شرکت مخابرات، از طریق دادسرا و در قالب شکایت کیفری نیز قابل پیگیری است.»
مزاحمت‌های تلفنی به سازمان‌های امدادونجات و ایجاد مزاحمت برای اورژانس، امدادرسانی پرسنل این نهاد خدمت‌رسان را در بسیاری از مواقع با مشکل مواجه کرده است.
او ادامه می‌دهد: «کیفر مرتکب جرم مزاحمت تلفنی علاوه‌بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، در صورت شکایت شاکی حبس از یک تا ۶ ماه خواهد بود (موضوع ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی) و در صورت گذشت شاکی تعقیب کیفری و اجرای مجازات متوقف نخواهد شد، به دلیل اینکه این جرم از جرایم عمومی است و ماده ۷۲۷ قانون مجازات اسلامی این جرم را در اعداد جرایم قابل گذشت احصا نکرده است. منظور از مقررات خاص که در ماده اشاره شده، ماده واحده قانون اصلاح تبصره ۲ ماده ۱۴ قانون تاسیس شرکت مخابرات است که مقرر می‌دارد: «هر کس وسیله مخابراتی در اختیار خود را وسیله مزاحمت دیگری قرار دهد یا با عمد و سوءنیت ارتباط دیگری را مختل کند برای بار اول پس از کشف، ارتباط تلفنی او به مدت یک هفته همراه با اخطار کتبی قطع و تجدید ارتباط مستلزم پرداخت هزینه‌های مربوطه خواهد بود برای بار دوم ارتباط تلفنی او به مدت سه ماه همراه با اخطار کتبی قطع و تجدید ارتباط مستلزم پرداخت هزینه‌های مربوطه و تقاضای مشترک خواهد بود و برای بار سوم، شرکت، ارتباط تلفنی وی را به‌طور دائم قطع و اقدام به جمع‌آوری منصوبات تلفن نموده و ودیعه مشتری را پس از تسویه حساب مسترد خواهد نمود.»