وبسایت خبری-تحلیلی «عربی۲۱» در مطلبی به بررسی موضوع گفتگو‌های میان ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک و فرصت‌های پیشرفت این مذاکرات پرداخت.
به گزارش شفقنا، در این تحلیل تحت عنوان «اظهارات مثبت؛ فرصت‌های پیشرفت مذاکرات بین تهران و ریاض چقدر است؟»، آمده است:
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران گفت که قرار شده جلسات جدیدی با عربستان سعودی در یک کشور ثالث برگزار شود، اما به نام این کشور اشاره‌ای نکرد.
عبداللهیان در جریان شرکت در جلسات اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس گفت: «ما همیشه در‌ها را برای ریاض بازگذاشته ایم تا هر زمان که می‌خواهد از آن برای عادی سازی روابط استفاده کند. تهران به طور کامل روابط دیپلماتیک خود را با ریاض قطع نکرده است».
در مقابل، «فیصل بن فرحان» همتای او در همین اجلاس گفت که کشورش در گفتگو‌ها با ایران برای از سرگیری روابط دوجانبه پیشرفت‌هایی داشته است «اما کافی نیست».
این وزیر سعودی افزود: «ایران باید برای همکاری‌های آتی اعتماد سازی کند».
این اظهارات و پیام‌های مثبت دو طرف، پس از برگزاری چندین دور مذاکرات میان آنها در عراق و سلطنت عمان مطرح شده است و این سوال را ایجاد می‌کند که آیا پیشرفت بیشتری در گفتگو‌ها وجود خواهد داشت یاخیر؟
«مبارک آل عاتی» نویسنده و تحلیلگر سیاسی عربستانی در این باره می‌گوید: «عربستان و ایران بیش از یک سال را صرف برگزاری پنج دور گفتگو در سطح امنیتی کرده اند که با میانجی گری عرق در بغداد برگزار شده و نشان می‌دهد که دو کشور واقعا رو به جلو حرکت می‌کنند، اما به دلیل بی اعتمادی بین آنها بسیار کند است».
آل عاتی در گفتگو با عربی ۲۱ اظهار داشت: «اما دستاورد‌های دور پنجم این گفتگو‌ها که در دستیابی به یک سند و نقشه راه ۱۰ ماده‌ای نمایان گشت، این تصور را ایجاد کرده که احتمال پیشرفت واقعی و نزدیکی دیدار میان وزارای امور خارجه دو کشور در بغداد یا مسقط وجود دارد».
وی با اشاره به اینکه دیدار میان وزرای امور خارجه دو کشور ممکن است به گشودن صفحه جدیدی در روابط دو جانبه منجر شود که از سال ۲۰۱۶ میلادی قطع شده است، بیان کرد: «اظهارات اخیر دو طرف، از رضایت متقابل از رایزنی‌ها و آمادگی برای برگزاری مذاکرات جدید حکایت دارد، اما این بار رایزنی‌های دیپلماتیک، این قابلیت را دارد که به دیداری در سطح وزرای امور خارجه منجر شود».
این تحلیلگر عربستانی تصریح کرد: «اظهارات وزرای خارجه دو کشور نشان می‌دهد که پایبندی به تداوم این رایزنی‌ها وجود دارد، اما تنها مانع، عدم اطمینان به اجرای عینی هر نتیجه‌ای است که ممکن است روی آن توفق حاصل شود».
وی با این عقیده که «ریاض و تهران به زمان بیشتر، تداوم رایزنی‌های جدی و همچنین یک میانجی گر بین المللی نیاز دارند که بتواند بر واقعیت بخشیدن به نتایج گفتگو‌ها تاثیر مثبت بگذارد»، در پایان گفت: «نشانه‌های روزافزونی مبنی بر نزدیکی دیدار وزرای خارجه دو کشور وجود دارد و این به معنای بازگشت همگرایی دیپلماتیک است علی الخصوص اینکه موسم حج که صحنه نوعی توافق بین آنهاست، نزدیک است».
از سوی دیگر عماد الجبوری تحلیلگر سیاسی عرب با اشاره به اینکه طرف عربی و سعودی خواهان استقرار منطقه هستند و این موضوع جنبه‌های اقتصادی و تجاری را هم شامل می‌شود، تاکید کرد: «پس از گفتگو‌هایی که بین دو طرف برگزار شد، معضل اصلی این است که عربستان نمی‌خواهد این مذاکرات و نتایج آن صرفا دوجانبه باشد به این معنا که نمی‌خواهد صرفا بین عربستان و ایران باشد بلکه خواهان حل تمامی مشکلات بین تهران و همه کشور‌های منطقه به یکباره است».
از سوی دیگر «طلال عتریسی» نویسنده و تحلیلگر سیاسی عرب معتقد است: «علی رغم اینکه مذاکرات به کندی پیش می‌رود و دیدار‌ها با فاصله نسبتا زیادی از یکدیگر برگزار می‌شود- که البته دلیل آن قطعی روابط، تنش و بی اعتمادیی میان دو طرف است-، اما روابط بین دو کشور در مسیر مثبتی قرار دارد».
وی تصریح کرد: «معادلات جدیدی در منطقه وجود دارد که خود را به دو طرف تحمیل می‌کند و این به معنای پیشرفت در مذاکرت است».
عتریسی در گفتگو با عربی ۲۱ به تشریح این معادلات می‌پردازد و می‌گوید: «از یک طرف ایران همواره تاکید می‌کند که آماده روابط مثبت با کشور‌های همسایه است و همه طرف‌های سیاسی ایران چه در نهاد ریاست جمهوری و چه در وزارت امور خارجه، بر اولویت رابطه با کشور‌های همسایه و امنیت مشترک با کشور‌های حاشیه خلیج فارس به دور از دخالت‌های خارجی تاکید می‌کنند و از سوی دیگر عربستان سعودی امروز تحولات جهان را ردیابی می‌کند و به نظر می‌رسد که اعتمادش به آمریکایی که در سال‌های سابق روی عدم بازگشت روابط دیپلماتییک با تهران پافشاری می‌کرد، از بین رفته است و دل خوش کردن‌های عربستان به آمریکا علیه ایران و محاصره و تحریم آن، دیگر وارد نیست».
تحلیلگر سیاسی عربی ادامه داد: «عربستان همچنین فکر می‌کند که آمریکا مانند افغانستان، از دوستان و متحدان خود محافظت نمی‌کند و ممکن است این تغییر و تحولات، عربستان را به این فکر بیندازد که روابط مثبت با ایران در منطقه، می‌تواند بیشتر از آمریکا، امنیت و ثبات را به ارمغان بیاورد به ویژه اینکه جهان امروز نمی‌داند به کدام سو می‌رود».
وی اظهار داشت: «به خاطر همه این دلایل، این گمان می‌رود که اوضاع در مسیر مطلوبی پیش برود خصوصا اینکه اظهارات عربستان، چه اظهارات گذشته آنها و چه اظهارات محمد بن سلمان مثبت است. جایی که گفت: «ایران یک کشور همسایه است و باید با آن تعامل و همزیستی کرد» یا مثلا اظهارات بن فرحان وزیر خارجه این کشور که گفت: «اوضاع مثبت است و ما خواهان توسعه روابط هستیم».
هم زمان با این مذاکرات، تهران مذاکراتی را با کشور‌های پنج بعلاوه یک برای احیای برجام برگزار کرده است.
«تئودور کاراسیک» مشاور ارشد شرکت تحلیل و تجزیه کشور‌های حاشیه خلیج (فارس) در واشنگتن می‌گوید: «همه طرف‌ها در حال حاضر به دنبال آرامش هستند».
وی در گفتگو با عربی ۲۱ ادامه می‌دهد: «طبق معمول، تنش‌هایی با درجات مختلف در منطقه خلیج (فارس) وجود دارد، اما براساس نتیجه روند برجام، همه در منطقه یا به سمت آرام کردن اوضاع و همکاری‌های بیشتر پیش می‌روند و یا به سمت دامن زدن بر تنش‌های بیشتر».
وی افزود: «روشن است که اهداف و نیاتی برای صاف نگه داشتن روابط وجود دارد که صرفا برای تداوم بهبودی از مشکلات اقتصادی- حداقل در مورد ایران- نیست بلکه شامل تداوم عملیات جاری در یمن به هدف جلوگیری از ازسرگیری حملات موشکی و پهپادی حوثی‌ها نیز می‌شود.».
او افزود: «بیایید واضح سخن بگوییم. مشکلاتی وجود خواهد داشت، اما به نظر می‌رسد در شرایط پر خطر فعلی، همه تدابیر در یک محیط جهانی دیگر نسبتا مثبت است که مهمترین آنها کمبود مواد غذایی است».
«جورجیو کاویرو» مدیر اجرایی شرکت تجزیه و تحلیل کشور‌های خلیج (فارس) در واشنگتن نیز به نوبه خود می‌گوید: «کمرنگ شدن اعتماد عربستان به تعهد آمریکا در قبال امنیت خلیج (فارس) و در حالی که به نظر می‌رسد به این زودی‌ها جایگزینی برای آمریکا در این زمینه پیدا نشود، ریاض را متقاعد کرده است که تعامل دیپلماتیک بیشتر با ایران به نفع منافع این کشور است و برای آن بهتر است».
کاویرو در گفتگو با عربی ۲۱ معتقد است: «اوضاع در یمن معضلی برای آینده روابط عربستان و ایران خواهد بود. همچنین، برقراری آتش بس در یمن، علیرغم اینکه بسیار شکننده است، نویدبخش دیپلماسی بین ریاض و تهران است.».
وی با اشاره به انکه از سرگیری حملات موشکی و پهپادی حوثی‌ها علیه عربستان، چشم انداز ۲۰۳۰ این کشور را که برای محمد بن سلمان و مردم عربستان بسیار مهم است، دچار مشکل می‌کند»، می‌گوید: «در صوریی که مذاکرات هسته‌ای در وین برای احیای توافق هسته‌ای شکست بخورد، ایران می‌تواند از یمن به عنوان میدانی برای ایجاد مشکلات بیشتر برای دشمنانش استفاده کند در حالی که عربستان سعودی چنین چیزی را نمی‌خواهد. در عین حال، دولت رئیسی می‌خواهد نشان دهد که کشورش واقعا خواهان بهبود روابط ایران با همسایگان خود از جمله عربستان سعودی بدون توجه به سرنوشت نامعلوم برجام است».
این تحلیلگر سیاسی با اشاره به اینکه «اگر ایران بتواند از نفوذ خود بر حوثی‌ها برای تمدید آتش بس و حمله نکردن به عربستان استفاده کند، این موضوع به ریاض دلیلی برای موثر دانستن دیپلماسی در قبال ایران را می‌دهد»، ادامه داد: «با این وجود، حوثی‌ها نمایندگان ایران نیستند. آنها مدیریت خاص خود را دارند بنابراین مشخص نیست که آیا تهران در موقعیتی است که بتواند در خصوص عدم حمله به عربستان سعودی در آینده تضمین دهد یا خیر؟».
خبرگزاری رویترز هفته گذشته از قول یک منبع سعودی اعلام کرده بود که انتقال قدرت در عربستان نزدیک است، اما سوال این است که آیا انتقال قدرت در عربستان روی پیشرفت مذاکرات با ایران تاثیری خواهد داشت یا خیر؟
«عماد الجبوری» تحلیلگر سیاسی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «همانطور که در آداب و رسوم خاندان‌های حاکم در خلیج (فارس) مشهود است و با توجه به منشورهاو امور داخلی آنها، هیچ مشکلی برای انتقال قدرت وجود ندارد و بدون شک رهبری جوان به دنبال پایان دادن به هرگونه مشکل با کشور‌های همسایه به ویژه ایران هستند، دقیقاً همانطور که به مشکلات با ترکیه پایان داد».
اما در مقابل، تئودور کاراسیک معتقد است که «ضرورتی نداردکه بن سلمان قبل از به دست گرفتن قدرت به دنبال حل و فصل اختلافات با سایر کشور‌ها باشد به ویژه اینکه عوامل دیگری نیز در رابطه با فضای امنیتی منطقه وجود دارد. با این حال، این احتمال هم وجود دارد که محمد بن سلمان زمانش که برسد، به عرش رنگ و بوی خاص خود را بدهد و با افزایش انسجام شرکای امنیتی عرب، این موضوع به آینده‌ای نزدیک و متوسط مربوط می‌شود».