فرارو- معادلات سیاست داخلی در اراضی اشغالی، بار دیگر وضعیت پیچیده‌ای به خود گرفته است. در این راستا، به تازگی شماری از اعضای تشکیل دهنده دولت ائتلافی "نفتالی بنت"، در پیِ تشدید خشونت‌ها علیه اعراب فلسطینی و آنچه در پیش گرفتنِ رویه‌های عمدتا راست گرایانه در عرصه سیاست و اجتماع اسرائیل عنوان می‌شود و به طور کلی، تشدید اختلافات داخلی (در چهارچوب دولت ائتلافی)، از ائتلاف مذکور خارج شده و عملا دولت ائتلافیِ بنت را از اکثریت در پارلمان اسرائیل، ساقط کرده اند.
از این رو، بسیاری از ناظران و تحلیلگران به طور خاص با پرسش‌های مختلفی در مورد آینده معادلات سیاسی در اراضی اشغالی رو به رو هستند. به عنوان مثال: آیا دولت ائتلافی نفتالی بنت در معرض سقوط است؟ آیا اپوزیسیون قدرتمندی جهت جایگزینی با دولت نفتالی بنت وجود دارد؟ شانس بنیامین نتانیاهو جهت بازگشت به کرسی قدرت و نخست وزیری در اراضی اشغالی چقدر است؟
دولت ائتلافی اسرائیل به نخست وزیر نفتالی بنت، در پارلمان این رژیم با یک چالش اساسی رو به رو شده و عملا اکثریت خود را در کنسِت از دست داده است. دلیل بحرانی شدن مجدد وضعیت دولت در اراضی اشغالی چیست؟
اگر بخواهیم رویداد‌های جدید در صحنه سیاسی اسرائیل را تحلیل کنیم ابتدا باید ساختار و ماهیت کابینه نفتالی بنت را مورد توجه قرار دهیم. در واقع، اساسا باید از خود بپرسیم که این کابینه از ابتدا چگونه تشکیل شده است؟ به طور کلی باید توجه داشته باشیم که در تاریخ رژیم اسرائیل ما هیچگاه شاهد به قدرت رسیدنِ یک کابینه تک حزبی و یا اینکه یک حزب به اکثریت برسد و بتواند اقدام به تشکیل دولت کند و مثلا ۶۱ کرسی از ۱۲۰ کرسی کنست (پارلمان اسرائیل) را به خود اختصاص دهد، نبوده ایم.
کابینه‌های رژیم اسرائیل همواره "ائتلافی" بوده اند. در ۳۰ سال اول این رژیم، کابینه‌های دولت‌های اسرائیلی، چپ گرا بوده اند و پس از آن نیز کابینه‌ها عمدتا دست راستی بوده اند (عمدتا با ریاست حزبِ لیکود) و به تدریج رسیده ایم به دوره بحران کنونی که پیشتر، اسرائیلی‌ها دو سال درگیر برگزاریِ چهار انتخابات بودند تا اینکه نهایتا در ژوئن ۲۰۲۱، کابینه دولت کنونی رژیم اسرائیل با محوریت نفتالی بنت و یائیر لاپید به قدرت رسید.
این کابینه، به شدت چند دسته بوده و احزابی که اکنون در کابینه دولت بنت هستند، گرایشات سیاسی متعارض و متناقضی دارند. هشت حزب در این کابینه شرکت دارند و همین زیاد بودنِ تعداد اعضای ائتلاف، در نوع خود منجر به افزایش تعداد عوامل تصمیم گیر می‌شود و خودِ این مساله اختلاف نظر را میان اعضای گوناگون ائتلاف تشدید می‌کند و می‌تواند دولتِ برآمده از ائتلاف را با چالش رو به رو کند (هر چه تعداد اعضای ائتلاف کمتر باشد مثلا سه یا چهار حزب، ائتلاف در اسرائیل وضعیت ایده آل تری دارد).
از سویی، همانطور که گفته شد، اعضای شرکت کننده در دولت ائتلافی کنونی اسرائیل، گرایشات سیاسی به شدت متناقضی دارند. به عنوان مثال، سه حزب از هشت حزبی که اکنون در قالب دولت ائتلافی نفتالی بنت حضور دارند، راست گرا هستند (راست میانه و نَه افراطی)، دو حزب گرایش میانه دارند، دو حزب گرایش چپ دارند و یک حزب هم حزبی عربی است. این نخستین بار در تاریخ رژیم اسرائیل است که یکی از احزاب عربی (با نام حزب "رعم") به ریاست "منصور عباس" در دولت حضور پیدا کرده است.
از این منظر، تفاوت‌ها و تعارضات ایدئولوژیکی که این احزاب با یکدیگر دارند، یک مجموعه بسیار عجیب و غریب را ایجاد کرده است (در چهارچوب دولت ائتلافی کنونی اسرائیل). مثلا چپ‌ها می‌گویند که اسرائیل باید شهرک سازی در کرانه باختری را متوقف کند و مذاکرات صلح با فلسطینی‌ها را از سرگیرد یا در قدس شرقی امتیازاتی به فلسطینی‌ها داده شود. در مقابل، راست‌گرا‌ها همیشه بر افزایش شهرک‌های اسرائیلی تاکید داشته اند و یا اینکه در قدس شرقی هیچ امتیازی را برای فلسطینی‌ها قائل نیستند و اساسا حق بازگشت را نیز برای آوارگان فلسطینی به رسمیت نمی‌شناسند.
این مساله نشان می‌دهد که این جمعِ متعارض، هیچ هماهنگیِ ایجابی با هم ندارند و کنار هم بودنِ آن‌ها صرفا معطوف به مخالفتشان با شخصِ "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر سابق رژیم اسرائیل است (اتحاد سلبی دارند). این بدان معناست که در سال‌های اخیر به قدری مخالفت‌ها با نتانیاهو گسترش پیدا کرده که احزاب اسرائیلی در نهایت حاضر شده اند با احزاب مخالف با خود ائتلاف کنند و وی را از قدرت به زیر کشند. در طول یک سال اخیر آن‌ها توانسته بودند تا حدی با هم همکاری داشته باشند با این حال، در نهایت این اختلافات به نقطه‌ای رسید که شرایط خاص کنونی را ایجاد کرده است.
دلایل و محرک‌های اصلی فروپاشی دولت ائتلافی نفتالی بنت را چه می‌دانید؟
در رابطه با این سوال باید بگویم که اولا هنوز صحبت از فروپاشی دولت کنونی اسرائیل و ائتلافی که بر آن استوار می‌باشد، زود است. با این حال باید توجه داشته باشیم که احزاب حاضر در ائتلاف، خط قرمز‌های روشنی دارند. مثلا در جریان درگیری‌های اخیر در مسجد الاقصی که در ایام ماه مبارک رمضان به اوج رسید و اسرائیلی‌ها به سرکوب فلسطینی‌ها پرداختند، این مساله برای عرب‌ها بسیار مهم بود. به طور خاص حزب "رعم" (حزبی عربی) اعلام کرد که همکاری خود با کابینه دولت نفتالی بنت را به مدت دو الی سه هفته به حالت تعلیق در می‌آورد. حتی برخی از عدم بازگشت آن‌ها به کابینه خبر می‌دادند. مساله‌ای که محقق نشد. اما در صورتِ تحقق، موجب سقوط کابینه اسرائیل می‌شد.
از این نظر، مساله برخورد با عرب‌ها در جریان تحولات مسجد الاقصی، هم برای راست‌های اسرائیلی که همواره خواستار سرکوب قاطع اعراب هستند از اهمیت برخوردار است و هم برای حزبی نظیر رعم که در قالب آن تاکید می‌شود رژیم اسرائیل باید با اعراب، خوب و مناسب برخورد کند. از این رو، این یکی از نمونه‌هایی بود که اعضای حاضر در ائتلاف با یکدیگر اختلاف نظرِ جدی پیدا کردند.
جدای از این ها، در همین یک ماهه اخیر، یکی از اعضای حزب شخصِ نفتالی بنت یعنی حزب "یامینا"، استعفا کرد. وی فردی به نام "عیدیت صیلمن" بود و از زمان استعفای وی، تعداد حامیان کابینه دولت اسرائیل از ۶۱ به ۶۰ نفر کاهش پیدا کرد و کابینه عملا در معرض فروپاشی قرار گرفت. البته که پیشتر، یکی دیگر از اعضای حزب یامینا (که در زمان انتخابات این حزب توانست ۷ کرسی کسب کند) به نام "آمیخای شیکلی" اعلام کرد که به دلیل حضور عرب‌ها در ائتلاف، در دولت، مشارکتی نخواهد داشت و با اپوزیسیون همراهی می‌کند.
پس از استعفای عیدیت صیلمن، و پس از اوج گیری درگیری‌ها در مسجد الاقصی، "منصور عباس" رهبر حزب عربی "رعم" نیز همکاری با دولت ائتلافی نفتالی بنت را تعلیق کرد که در این چهارچوب، چهار نماینده این حزب نیز از ائتلاف، برای مدتی خارج شدند. از این منظر، تعداد حامیان کابینه اسرائیل از ۶۰ به ۵۶ نفر کاهش پیدا کرد. در این فضا، ائتلاف دولت نفتالی بنت شانسی که آورد این بود که قریب به دو هفته پارلمان اسرائیل به دلیل تعطیلات "عید پسح" یهودیان، تعطیل بود و تشکیل جلسه نمی‌داد. البته برخی اعضای گروه‌های اپوزیسیون خواستار برگزاری جلسه فوق العاده بودند، اما چون رئیس پارلمان جز نیرو‌های شریک در دولت ائتلافی بود، مانع از این مساله شد.
با این همه، در روز‌های اخیر، با بازگشت حزب رعم و منصور عباس به ساختار دولت ائتلافی، بار دیگر حمایت از این دولت به ۶۰ کرسی افزایش پیدا کرده است. در این فضا، اپوزیسیون نیز قصد داشت تا طرحی را به پارلمان ارائه کند که موجب انحلال دولت ائتلافی نفتالی بنت شود. با این حال وقتی مشاهده کرد که منصور عباس و حزب رعم بار دیگر به ساختار ائتلاف بازگشته اند و با در نظر گرفتنِ اینکه اگر در طرح خود شکست بخورد، بر اساس قوانین داخلی پارلمان اسرائیل، تا شش ماه نمی‌تواند مجددا چنین درخواستی (انحلال دولت) را داشته باشد، عقب‌نشینی را در دستورکار قرار داد.
به تازگی در رویدادی ناگهانی گفته شده که یک نماینده از حزب "مرتص" اسرائیل که در ائتلافِ تشکیل دهنده دولت نفتالی بنت حضور داشته نیز از ساختار ائتلاف خارج شده است. دلیل این مساله چه بوده؟
بله به تازگی "غیدا زعبی" از حزب چپ گرای "مرتص" استعفا کرده است. وی اصالت عربی دارد و اعلام کرده که "بعد از استعفای عیدیت صیلمن، کابینه‌ای که قدرت را در اسرائیل در اختیار دارد، برای اینکه از استعفای دیگر اعضای راست گرای خود جلوگیری کند، به شدت راست گرا شده و مواضعِ دست راستی می‌گیرد و جامعه عرب‌های اسرائیل را اذیت می‌کند". درست به همین دلیل است که وی از پایان همکاری با کابینه نفتالی بنت سخن گفته است. البته که او هنوز به صورت رسمی همکاری خود با کابینه اسرائیل را قطع نکرده است و استعفایش نیز ماهیتی رسمی نیافته است. وی فقط نامه‌ای به نفتالی بنت نوشته و گفته که می‌خواهد از دولت و ائتلاف خارج شود. تحلیل من با بررسی شرایط این است که فعلا اینطور به نظر می‌رسد که تصمیم او نهایی نیست و اگر ما بخواهیم مجددا شمارش کنیم، تعداد حامیان کابینه بنِت به ۵۹ نفر کاهش پیدا کرده است. مساله‌ای که شرایط فعلی اسرائیل را به وضعیتی حساس رسانده است.
آیا از دست رفتن اکثریت برای دولت ائتلافی نفتالی بنت در پارلمان اسرائیل به معنای فروپاشی دولت وی است؟
در پاسخ به این سوال شما باید بگویم که در شرایط کنونی، این موضوع لزوما به معنای فروپاشی کابینه و ائتلاف تشکیل دهنده دولت فعلی اسرائیل نیست. چرا؟ زیرا امکان دارد این تصور ایجاد شود که در شرایط فعلی که ائتلاف ۵۹ کرسی را در اختیار دارد، این یعنی طرف مقابل یا همان جبهه اپوزیسیون، ۶۱ نماینده را زیر چتر خود دارد و اکنون این اپوزیسیون است که اکثریت محسوب می‌شود.
با این حال، در عمل چنین وضعیتی ایجاد نشده است. اپوزیسیون کنونی به شدت چند دسته هستند و اختلاف نظر دارند و همین موجب می‌شود که ضعف ائتلاف دولت کنونی اسرائیل به معنای وجود یک آلترناتیو قدرتمند برای آن نباشد. مساله‌ای که در نوع خود می‌تواند نمودی از ایجاد یک چالش سیاسی قابل توجهِ دیگر برای رژیم اسرائیل باشد.
آیا در صورت فروپاشی ائتلاف حاکم بر دولت نفتالی بنت، بنیامین نتانیاهو بار دیگر شانسی جهت بازگشت به قدرت دارد؟
بله. تنها آلترناتیو کابینه فعلی رژیم اسرائیل، بنیامنی نتانیاهو است. البته اخیرا یک آلترناتیو جدید نیز به وجود آمده که احتمال به واقعیت پیوستن آن (به دست گرفتن قدرت توسط آن) زیاد نیست. در این راستا، صحبت‌هایی شده مبنی بر اینکه احزاب مذهبی به ویژه حزب "یهودیت متحد توراه" با بنی گانتس صحبت و رایزنی کنند و شرایط جدیدی را در عرصه معادلات سیاسی اسرائیل ایجاد کنند.
بنی گانتس وزیر دفاع کنونی اسرائیل به دلیل اینکه پیشتر نیز در ارتش اسرائیل فرمانده بوده، در میان بیشتر اقشار اسرائیلی از اعتبار خوبی برخوردار است و در دوره قبلی نیز که وی با نتانیاهو رقابت می‌کرد، به دلیل حضور یائیر لاپید در ائتلاف گانتس بود که مذهبی‌ها روی خوشی به گانتس نشان نمی‌دانند. دلیل اصلی این مساله نیز این بود که لاپید یک حزب سکولار دارد و خانواده اش نیز به صورت سنتی به شدت سکولار هستند. به همین دلیل آن‌ها با مذهبی‌ها به خوبی نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند. با این همه، همانطورکه پیشتر گفتم، آلترناتیو اصلی در صورت فروپاشی ائتلاف کنونی در اسرائیل، با محوریت بنیامین نتانیاهو خواهد بود.