چشمانداز بهای کالاهای اساسی در ماه‌های باقی‌مانده از سال2022 و دو سال‌آینده میلادی بررسی شد. آمار صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی نشان از افت قیمت کالاهای اساسی در سال‌های 2023 و 2024 می‌دهد. درحالی که در سال‌جاری میلادی به‌دنبال جنگ اوکراین، اقتصاد جهان با کسادی مواجه شد، اما آمارهای جهانی نشان می‌دهد این بحران به سال‌های آتی کشیده نخواهد شد.
به گزارش دنیای اقتصاد، بدین ترتیب بهای اکثر کالاهای اساسی به‌ویژه حاملهای انرژی نفت‌خام و گاز طبیعی که به دلیل کاهش عرضه و اعمال محدودیت‌های صادراتی افزایش یافته‌‌‌‌‌‌‌اند؛ در سال‌های آتی افت قیمتی را تجربه خواهند کرد. براساس این تحلیل که معاونت بررسی‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی اتاق تهران با استناد به داده‌های بینالمللی منتشر کرده انتظار میرود با تضعیف بحران‌‌‌‌‌‌‌ها در گام نخست با افزایش عرضه و تعدیل تقاضا، از سرعت افزایش قیمت‌ها در سال‌های 2023 و 2024 کاسته شود.
براساس گزارش‌‌‌‌‌‌‌های صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی پیش‌بینی می‌شود، نرخ تورم جهان در سال2022 به 4/ 7درصد برسد که بعد از سال1996 با نرخ تورم 3/ 9درصد، بالاترین نرخ تورم طی 25 سال‌گذشته محسوب می‌شود. نرخ تورم برای اقتصادهای پیشرفته در سال2022 کمتر از میانگین تورم جهان و حدود 7/ 5درصد و برای اقتصادهای درحال توسعه و بازارهای نوظهور بالاتر از میانگین جهان و حدود 7/ 8درصد پیش‌بینی شده است. درضمن انتظار میرود با تضعیف بحران‌‌‌‌‌‌‌ها، افزایش عرضه و تعدیل تقاضا، از سرعت افزایش قیمت‌ها در سال‌های 2023 و 2024 کاسته شده و نرخ تورم در جهان به ترتیب به 8/ 4درصد و 8/ 3درصد در سال‌های مزبور کاهش یابد که تقریبا مشابه تورم سال2019 است.
با شروع جنگ اوکراین، بازار کالاهای اساسی دچار اختلال شد و بهای انرژی نیز به‌شدت افزایش یافت. صندوق بینالمللی پول میانگین بهای نفت‌خام در بازارهای جهانی را برای سال2022 حدود 107 دلار در هر بشکه پیش‌بینی کرده که اگرچه طی دو سال2023 و 2024 روند نزولی خواهد داشت، ولی ارقام همچنان در سطحی بالاتر از سال2021 قرار خواهند گرفت. پیش‌بینی‌ها از قیمت نفت‌خام در سال2023 معادل 6/ 92دلار به ازای هر بشکه و برای سال2024 معادل 2/ 84دلار به ازای هر بشکه است. درضمن به دلیل اختلال در تامین گاز طبیعی موردنیاز اروپا از طریق کشور روسیه، پیش‌بینی شده است که بهای گاز طبیعی اروپا که در اسل 2021 به 16 دلار در هر‌میلیون BTU رسیده بود، در سال2022 با بیش از 110درصد افزایش به 34 دلار به ازای هر‌میلیون BTU برسد. همین اتفاق برای گاز طبیعی آمریکا هم البته با 33درصد افزایش، رخ خواهد داد. بهای گاز طبیعی مایع شده (LNG) نیز افزایشی حدود 76درصدی را در سال2022 خواهد داشت. با کاسته‌شدن از شدت بحران‌‌‌‌‌‌‌ها، کاهش نگرانی‌ها و یافتن منابع جایگزین برای تامین انرژی، بهای گاز طبیعی طی سال‌های 2023 و 2024 کاهش خواهد یافت، ولی همچنان بالاتر از ارقام سال2021 خواهد بود.
کشورهای روسیه و اوکراین جزو عرضه‌کنندگان و صادرکنندگان مهم برخی از کالاهای کشاورزی اساسی در جهان هستند و جنگ اخیر موجب شد تا به دلیل ایجاد اختلال در سمت عرضه توام با برقراری برخی محدودیت‌های صادراتی، بهای کالاهای مزبور با افزایش قابل‌توجهی مواجه شود. پیش‌بینی می‌شود، بهای جهانی محصولات کشاورزی جو، ذرت و گندم در سال2022 به ترتیب با افزایش 40، 19 و 43درصدی مواجه شوند؛ در مقابل بهای برنج تایلندی روند کاهشی خود را ادامه داده و با افت 7درصد در سال2022 به 425 دلار در هر تن برسد. روندی که در سال2023 ادامه دارد ولی در سال2024 مجدد دنیا با رشد قیمت برنج تایلندی مواجه می‌شود. موضوعی که برای گندم، جو و ذرت دیده نشده است، زیرا پیش‌بینی می‌شود، این سه محصول در سال‌های 2023 و 2024 روند کاهشی را در قیمت تجربه خواهند کرد. در سال2021 بهای شکر با 39درصد افزایش به 390 دلار در هر تن رسید‌که پیش‌بینی می‌شود، در سال2022 درهمان سطح باقی بماند و در سال2023 با افت 5/ 2درصدی به 380 دلار درهرتن برسد که حدود 100 دلار در هر تن بالاتر از رقم مشابه در سال2020 خواهد بود.
اختلال ناشی شده از عرضه محصولات کشاورزی به‌ویژه روغن‌های خام خوراکی، موجب شده تا بهای این گروه کالاها به واسطه کاهش عرضه یا صادرات یا اثرات جایگزینی برخی روغن‌های خام، افزایش قابل‌توجهی داشته باشند. در سال2021 با مهار نسبی همه‌‌‌‌‌‌‌گیری کرونا و برگشت رونق به اقتصاد جهان، تقاضا برای برخی کالاهای اساسی کشاورزی افزایش یافت و بهای اکثر اقلام عمده از جمله دانه روغنی، روغن خام و کنجاله افزایش یافت. تهاجم روسیه به اوکراین موجب شد که عامل کاهش عرضه نقش مسلط را در رشد قیمت ایفا کند و از این منشأ شاهد افزایش مجدد بهای روغن‌های خام باشیم. انتظار میرود در سال2022 میزان افزایش قیمت برای روغن نارگیل حدود 34 درصد، برای روغن پالم حدود 46 درصد، برای روغن سویا حدود 30 درصد، برای کنجاله سویا حدود 23درصد و برای دانه سویا نیز حدود 20درصد باشد که باتوجه به افزایش قیمت‌ها در سال2021، سطوح قیمت این کالاها در سال2022 تقریبا به دوبرابر ارقام سال2020 خواهند رسید. طی سال‌های 2023 و 2024 نیز با وجود انتظار افت قیمت انواع روغن خام و محصولات دیگر زنجیره تولید آن، پیش‌بینی می‌شود همچنان سطح قیمت‌های بالاتر از سال2020 باقی بمانند.
در جریان بررسی قیمت انواع نوشیدنی‌‌‌‌‌‌‌ها نیز دیده می‌شود، مشابه سایر محصولات کشاورزی، بهای اکثر محصولات نوشیدنی به استثنای چای در سال2021 با افزایش قیمت در بازارهای جهانی مواجه شد. بیشترین افزایش قیمت در این سال‌مربوط به رشد حدود 36درصد قهوه عربی بود که به 5/ 4 دلار در هر کیلوگرم رسید. پیش‌بینی شده است که قیمت کاکائو در سال2022 افزایش جزئی داشته باشد و روند افزایشی بهای انواع قهوه نیز در سال2022 با نرخ حدود 22درصد برای قهوه عربی و 16درصد برای قهوه روبوستا ادامه یابد، در مقابل انتظار میرود، بهای چای با افت جزئی به 65/ 2دلار در هر کیلوگرم برسد. بهای محصولات منتخب مورد‌استفاده در تهیه نوشیدنی‌‌‌‌‌‌‌ها در سال2023 و 2024 کاهش خواهد یافت، با این حال قیمت‌ها به‌خصوص برای قهوه به مراتب بالاتر از سطوح قیمتی در سال2020 باقی خواهد ماند.
درمیان گروه‌های کالایی غذایی، کمترین افزایش در شاخص قیمت در سال2021 مربوط به گروه گوشت بود که در این سال‌میانگین قیمت انواع گوشت حدود 8/ 12درصد افزایش یافت. در این سال، در بین اقلام گوشتی، بیشترین افزایش مربوط به بهای گوشت مرغ با 6/ 38درصد بود که انتظار میرود مجددا در سال2022 نیز حدود 6/ 41درصد افزایش یابد. در سال2020 قیمت گوشت گاو تقریبا 3 برابر قیمت گوشت مرغ بود که این رقم در سال2022 با افزایش بیشتر تقاضا برای گوشت مرغ، به دوبرابر خواهد رسید. نرخ رشد بهای گوشت گاو برای سال2022 نیز حدود 15درصد پیش‌بینی شده است. در این بین، بهای گوشت گوسفند تقریبا بین قیمت گوشت گاو و مرغ قرار دارد که بعد از رشد 5/ 26درصدی در سال2021، انتظار میرود در سال2022 هم حدود 8/ 13درصد افزایش قیمت داشته باشد. اما میگو درمیان منابع پروتئینی با منشأ دریایی، قرار دارد که با توجه به میزان کمتر تقاضا برای آن، در سال2021 فقط حدود 8درصد افزایش قیمت داشت و پیش‌بینی می‌شود، در سال2022 هم بهای آن حدود 8/ 5درصد افزایش یابد.
براساس مطالعه حاضر به استثنای کود کلریدپتاسیم، بهای انواع کود در سال2021 افزایش یافت که بیشترین افزایش در این سال‌مربوط به بهای کودهای اوره و تریپل سوپرفسفات با رشد حدود 1/ 2برابری بود. در این سال بهای کود دی‌آمونیم فسفات نیز حدود 93درصد افزایش یافت. با بروز جنگ بین روسیه و اوکراین، به علت اعمال محدودیت برای واردات توسط اروپا همچون تحریم واردات کود پتاس روسیه و اختلال در بازار اقلام نهاده‌‌‌‌‌‌‌های کشاورزی، بهای انواع کود به‌ویژه کود پتاس افزایش قابل‌توجهی در‌ماه‌های نخست سال2022 داشت و پیش‌بینی می‌شود، برای کل این سال‌شاهد افزایش 5/ 2برابری بهای کود پتاس در بازارهای جهانی باشیم. همچنین انتظار میرود، بهای کود اوره اروپا هم 76درصد و بهای کود DAP نیز حدود 50درصد افزایش یابد. برای سال‌های آینده یعنی 2023 و 2024 پیش‌بینی شده است که بهای انواع کود کاهش یابد. اگرچه این افت زیاد نیست و به سطح قیمتی در سال‌های 2021 و 2020 نخواهد رسید.
با بهبود شرایط اقتصادی جهان و رونق تولیدات صنعتی در اکثر کشورها در سال2021، تقاضا برای فلزات افزایش یافت و بهای آنها نیز رشد کرد. در این سال، بیشترین افزایش قیمت مربوط به بهای فلز قلع با رشد 89درصدی بود که پس از آن فلز مس با رشد 51درصد و آلومینیوم با رشد 45درصدی قرارگرفتند. بهای فلزات سرب و روی نیز در سال2021 به ترتیب حدود 5/ 20درصد و 5/ 32درصد افزایش یافت و بهای هر تن سنگ‌آهن با افزایش 48درصدی به 162 دلار در هر تن نزدیک شد. با مختل‌شدن زنجیره تامین کالاهای حد واسط در جهان ناشی از جنگ اوکراین در اوایل سال2022، بهای اکثر فلزات نیز با افزایش مواجه شد. به‌استثنای سنگ‌آهن، پیش‌بینی می‌شود افزایش بهای فلزات در سال2022 نیز ادامه یابد و در این سال‌شاهد افزایش 5/ 4درصدی فلز سرب تا 6/ 51درصدی فلز نیکل باشیم. پیش‌بینی شده است که در این سال‌بهای فلزات مس، آلومینیوم و روی نیز به ترتیب حدود 4/ 8درصد، 4/ 37درصد و 2/ 23درصد افزایش خواهند داشت، ولی درمقابل بهای سنگ‌آهن با افت 4/ 13درصدی به 140 دلار در هر تن خواهد رسید. با احتمال رفع نگرانی‌ها از جنگ اوکراین و برقراری ثبات نسبی، انتظار میرود، بهای اکثر فلزات اساسی در سال2023 و 2024 کاهش یابند؛ اگرچه سطوح قیمتی برای اکثر اقلام به‌استثنای سنگ‌آهن همچنان بالاتر از ارقام سال2020 خواهد بود.
معمولا ارتباط مستقیمی میان تغییرات بهای فلزات گرانبها به‌خصوص بهای طلا با وضعیت رونق با رکود اقتصاد جهانی، تغییر عرضه، نرخ بهره در بانک‌های مرکزی بزرگ از جمله فدرال‌رزرو، تغییرات شاخص دلار و همچنین وضعیت تغییرات بهای سایر دارایی‌ها در بازارهای مالی جهان وجود دارد. برحسب برتری هریک از این عوامل، روند بهای طلا می‌‌‌‌‌‌‌تواند نزولی یا صعودی باشد. افزایش شاخص بهای دلار و انتظار افزایش نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو موجب کاهش بهای طلا و در مقابل تقویت احتمال رکود اقتصادی یا بروز بحران‌‌‌‌‌‌‌ها و کاهش سیاست‌های حمایتی باعث افزایش بهای طلا می‌شود. طبق پیش‌بینی بانک جهانی انتظار میرود، میزان افزایش بهای طلا در بازار جهانی در سال2022 بعد از رشد 6/ 1درصدی در سال2021، حدود 4/ 4درصد باشد و طی سال‌های 2023 و 2024 روند قیمت نزولی شده و به 1650 دلار در هر اونس در سال2024 برسد.
برمبنای این گزارش، قیمت طلا تقریبا 71برابر قیمت نقره است و عوامل اثرگذار بر افزایش یا کاهش قیمت نقره تقریبا مشابه طلاست. بهای هر اونس نقره در سال2021 با حدود 23درصد افزایش به 2/ 25دلار رسید که انتظار میرود برخلاف طلا و به دلیل افزایش عرضه در منطقه آمریکای‌شمالی و جنوبی و اثرگذاری افزایش نرخ بهره فدرال رزرو، در سال2022 شاهد افت حدود 4درصد بهای آن باشیم. همچنین پیش‌بینی می‌شود، این روند کاهشی تا سال2024 ادامه یافته و در این سال‌بهای نقره به سطح قیمتی سال2020 نیز نزدیک شود. پلاتین همراه با فلزات پالادیوم و رودیوم برای خنثی کردن گازهای خروجی اگزوز در خودروها و همچنین در صنایعی مانند شیشه‌سازی، جواهرات و همچنین به‌عنوان دارایی استفاده می‌شود. اختلال ایجاد شده در تامین پالادیوم و پلاتین از سمت روسیه (به ترتیب با سهم 40 و 10درصدی از عرضه جهانی) موجب شده که با وجود افزایش عرضه پلاتین، شاهد افزایش قیمت به دلیل افزایش تقاضا برای این فلز باشیم. این اتفاق موجب شده تا پیش‌بینی قیمت آن در سال2022 با افزایش تقریبا 2درصدی و استمرار آن تا سال2024 و رسیدن به سطح هزار و 200 دلار در هر اونس همراه شود.