فرارو- اغلب ما تجربه معطل شدن در صف‌های شلوغ فروشگاه‌ها را داریم و احتمالاً متوجه این موضوع نشده ایم که در بیشتر مواقع قادر نیستیم در یک خط بمانیم و دائم جابجا شده و حتی گاه خودمان را به صف دیگری منتقل می‌کنیم که تعداد کمتری از افراد در آن هستند. دانشمندان می‌گویند این موضوع گونه‌ای سندرم به نام «سوگیری عمل» است که ما را انجام عمل‌هایی اغلب بیهوده وا می‌دارد.
به گزارش فرارو، این بار که در صف شلوغ یک فروشگاه قرار می‌گیرید به حرکات خود و یا افراد دیگری که در صف‌های متعدد ایستاده اند، دقت کند. شاید شما و اغلب افراد مدام در حال جابجا شدن و تغییر حالت خود هستند و با وجود اینکه اغلب فروشگاه‌ها دالان‌های باریکی برای در مسیر قرار گرفتن افراد در صف تعبیه می‌کنند، باز بیشتر افراد در یک خط نمی‌مانند. برای اغلب ما این موضوع امری طبیعی است که واکنشی به خستگی ایستادن در یک موقعیت ثابت تعبیر می‌شود حتی اگر تنها چند دقیقه در آن حالت مانده باشید. با این حال دانشمندان تفسیر متفاوتی از این شرایط دارند که حتی از دید ان‌ها می‌تواند هشدار دهنده نیز باشد.
سوگیری عمل یا Action Bias که همچنین به عنوان سندروم انجام چیزی نیز شناخته می‌شود، سوگیری کنشی و تمایل ذاتی ما را برای پاسخ به موقعیت‌ها با انجام نوعی عمل، حتی زمانی که هیچ مدرکی مبنی بر اینکه منجر به نتیجه بهتری می‌شود و حتی ممکن است اوضاع را بدتر کند، را توصیف می‌کند. در واقع، ما به طور ناخودآگاه وقتی در موقعیتی خاص قرار می‌گیریم، تمایل داریم تا عملی را انجام دهیم حتی اگر این عمل تأثیری در موقعیت ما ایجاد نکند. در این شرایط صرف انجام عمل است که حس پاسخ به موقعیت را در ما ایجاد می‌کند و به نوعی به ما یادآور می‌شود که به هرحال کاری کردیم و به اصطلاح دست روی دست نگذاشتیم.
آنتونی پت، دانشمند محیط زیست و ریچارد زکهاوزر، اقتصاددان، اولین کسانی بودند که جنبه‌های منفی احتمالی سوگیری ما نسبت به اقدام را توصیف کردند. آن‌ها در مطالعات قبلی خود به اقدامات سیاستمداران اشاره می‌کردند که برای نشان دادن قابلیت‌های خود به اقداماتی روی می‌آورند که اغلب نمایشی است و نتیجه‌ای از آن‌ها حاصل نمی‌شود. اما چون این اقدامات در نظر رای دهندگان بیشتر نمود عملی دارد تا احیاناً تصمیمات کاربردی‌تر در زمینه‌های مختلف، باز این سیاستمداران ترجیح می‌دهند از این اقدامات نمایشی بیشتر استفاده کنند.
هفت سال بعد یک روانشناس دیگر به نام مایکل بار-الی و تیمش، مطالعه جالب توجه دیگری را بر روی دروازه بانان ورزش فوتبال انجام دادند. در فوتبال، آمار نشان می‌دهد که حدود یک سوم ضربات پنالتی به سمت چپ، یک سوم به راست و یک سوم به وسط دروازه زده می‌شود. بنابراین، اگر دروازه‌بان در هنگام ضربه در مرکز دروازه بماند، احتمال جلوگیری از رسیدن به گل بسیار زیاد است. با این حال، هنگامی که محققان ۲۸۶ ضربه پنالتی را در بازی‌های مختلف فوتبال در لیگ‌های برتر و مسابقات قهرمانی در سراسر جهان مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند، دریافتند که در ۹۳.۷ درصد موارد، دروازه‌بان‌ها شیرجه زدن به سمت چپ یا راست خود را انتخاب کردند، اما چرا؟
پاسخ ساده است؛ سوگیری عمل! دروازه بان می‌پرد، چون این توجیه پذیرترین کاری است که می‌تواند انجام دهد. فکرش را بکنید که دروازه بان سرجای خود بماند و توپ به گوشه دروازه برود و گل شود. قطعاً همه او را به باد انتقاد می‌گیرند که چرا هیچ واکنشی انجام نداده است. در واقع همین واکنش، حتی اگر نتیجه بخش نباشد، می‌تواند توجیه کننده تلاش دروازه بان برای ممانعت از گل شدن توپ است. به زبان ساده مهم نیست که توپ گل شود یا نه، مهم این است که دروازه بان کاری (تلاش عملی برای گل نشدن توپ) بکند. پس از آنجایی که هنجار این است که دروازه بان‌ها به سمت یکی از دو طرف دروازه بپرند، شیرجه رفتن به کنار و تماشای رفتن توپ به گوشه مقابل دروازه، کمتر از اینکه در محل بایستید و تماشا کنید، خجالت آور خواهد بود.
پت و زکهاوزر می‌گویند چنین واکنش‌هایی احتمالاً برای بقای اجداد باستانی ما مفید بوده است، بنابراین این عادت در طول هزاران سال در ما ایجاد شده است. با این حال، اگرچه زمانی این انگیزه به طرز باورنکردنی برای سازگاری ما لازم بود، اما محیط و سبک زندگی ما به گونه‌ای تکامل یافته است که دیگر سوگیری کنشی برای بقای ما ضروری نیست. با این همه هنوز این استدلال وجود دارد که «کسانی که عمل می‌کنند همچنان بیشتر از کسانی که عملی انجام نمی‌دهند، پاداش می‌گیرند». این امر آن‌ها را به این نتیجه می‌رساند که ما نیز تمایل به انجام عمل داریم تا به دیگران نشان دهیم که چه توانایی‌هایی داریم، به این امید که شناخت یا پاداشی دریافت کنیم. در واقع، جامعه تمایل دارد که عمل را بر انفعال ترجیح دهد.
حتی زمانی که تصمیم به عمل آنطور که انتظار داشتیم نتیجه نمی‌دهد، می‌توانیم منطقی بدانیم که اگر کاری انجام نمی‌دادیم بدتر می‌شد. در چنین شرایطی است که ما با جملات بسیار آشنایی همچون «حداقل کاری انجام دادم» یا «من تمام تلاشم را کردم، نمی‌توانستم بیشتر از این انجام دهم» مواجه می‌شویم که مورد تأیید همگان است. با انجام عمل و سپس گفتن چنین جملاتی، شما کمتر با واکنش منفی مواجه می‌شوید که مثلا به شما بگوید؛ «بهتر بود هیچ کاری انجام نمی‌دادی!». افرادی که فکر را به عمل ارج می‌نهند، تحسین و تمجید نمی‌شوند، زیرا فکر نمی‌تواند دیده شود و نتیجه انجام هیچ کاری در این حالت قابل اندازه گیری نیست.
کسانی که نیاز بیشتری به کنترل دارند، وقتی اقدامی انجام می‌دهند احساس بهتری دارند، زیرا احساس می‌کنند توانایی بهبود شرایط خود را دارند، در حالی که انجام هیچ کاری باعث می‌شود که احساس کنند تسلیم شده اند. همچنین افرادی که کنشگرتر هستند و کنش را واکنشی عادی به رویداد‌های نامطلوب می‌دانند، نسبت به سایرین، کمتر احساس پشیمانی می‌کنند. کسانی که به دلیل انفعال از تجربیات منفی گذشته رنج برده‌اند، به احتمال زیاد احساس می‌کنند که دفعه بعد که خود را با مشکلی مواجه ببینند، باید اقدامی انجام دهند تا از شکست احتمالی دیگری جلوگیری کنند.
به هر روی، دلایل نیاز ریشه‌ای ما به عمل هرچه که باشد، ناراحتی عمومی بشر از بی‌عملی در همه جا مشهود است، از خریدار سوپرمارکتی که بی‌صبرانه از یک صف به صف دیگر می‌پرد تا دکتری که تصمیم می‌گیرد مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را بر روی یک بیمار که علائم جزئی و تشخیص داده نشده دارد انجام دهد. سوگیری عمل عمیقا ریشه دوانده است و بنابراین اجتناب از آن دشوار است. این همان چیزی است که ما از ماندن در صف یک فروشگاه باز می‌دارد. ما در صف فروشگاه نمی‌مانیم، به همان دلیلی که در یک لاین جاده نمی‌مانیم. ما حرکت می‌کنیم، زیرا به صورت ناخودآگاه تصور می‌کنیم که انجام کاری بهتر از ماندن در صف است.
دانشمندان می‌گویند اگرچه این سندرم عوارض قابل مشاهده‌ای در زندگی ما ندارد، اما در صورتی که بتوانیم نتایج عدم واکنش را نیز اندازه گیری کرد به احتمال زیاد مشاهده خواهیم کرد عوارض سوگیری عمل در زندگی ما بسیار زیاد است. شاید هیچگاه نتوانیم در یک صف فروشگاه شلوغ بمانیم و دائم به این ور و آن ور حرکت کنیم، اما تلاش برای عدم کنش می‌تواند مقدمه‌ای برای کنترل پیشامد‌های ناخوشایند آینده باشد. اگر دفعه بعد که فروشگاه رفتند، نشانه‌های سوگیری عمل را در خود دیدید، چندان نگران نشوید. تلاش برای رفع آن می‌تواند تأثیری مثبت در زندگی شما داشته باشد، اما کماکان می‌توانید با آن زندگی بکنید و حتی تحسین دیگران را برای خود به همراه بیاورید.
منبع: scitechdaily
ترجمه: مصطفی جرفی-فرارو