در شهر غاریان در شمال غربی لیبی، گود‌هایی وجود دارد که به روشی بدوی در داخل دامنه کوه حفر شده اند که به آن‌ها خانه‌های حفاری یا داموس می‌گویند و بیشتر آن‌ها شاهکار‌های معماری تاریخی متروکه هستند که ساکنان امیدوارند به احیای گردشگری کمک کند.
به گزارش فرارو، العربی بلحاج (۵۵ ساله) که صاحب یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های شهر است، گفت که ۳۵۵ سال پیش یکی از اجدادش این زمین را حفر کرده است.
در این سایت هشت اتاق، یک حیاط بزرگ و یک سیستم آب و زهکشی وجود دارد. بازدیدکننده ممکن است فکر کند که این مکان مانند یک قصر سلطنتی است که توسط صد‌ها مهندس و کارگر ساخته شده است و نه ساختمانی که توسط چند نفر با ابزار ساده کنده شده است.
عملیات خاکبرداری در مرحله اول با انتخاب یک سازه سنگی که به عنوان سقف عمل می‌کند، انجام می‌شود، سپس عملیات خاکبرداری در قسمت پایین نصب سنگ انجام می‌شود، سپس دیوار و سقف با گچ یا گل پوشش داده می‌شود تا از متلاشی شدن یا ریزش سنگ‌ها جلوگیری شود.
در مورد آخرین مرحله، مربوط به طراحی و نصب لوازم جانبی است که در‌ها به شکل قوس‌های دایره‌ای از تنه‌های نخل بسته شده با شاخه‌های زیتون ساخته می‌شوند. برای این کار از میخ‌های چوبی از تنه‌های زیتون سبز استفاده می‌شود. در دیوار‌های اتاق ها، گودال‌هایی به اشکال مختلف تعبیه شده که ملزومات خانه صخره‌ای در آن‌ها ذخیره شده است.
یوسف الختالی، محقق تاریخ می‌گوید که این حفاری خانه‌ها چهار کاربرد دارند، بنابراین به گونه‌ای طراحی شده اند که چند کاره و مناسب برای تمام دوره‌های تاریخی متوالی باشند و نشان دهنده اهمیت معماری در تاریخ لیبی است.
وی به خبرگزاری فرانسه گفت: اینگونه خانه‌ها برای سکونت انسان، محل عبادت و کاربری نظامی بوده اند. همچنین محلی برای دفن مردگان که شواهد باستان شناسی قدمت آن‌ها را به زمان حکومت فنیقی‌ها نشان می‌دهد.
این پژوهشگر خاطرنشان می‌کند: این تاسیسات کوهستانی که در ارتفاع نزدیک به ۷۰۰ متری قرار دارند، در زمان استعمار ایتالیا به یک مقصد گردشگری تبدیل شد. ایتالیا در سال ۱۹۳۶ با انتشار اولین راهنمای توریستی این تأسیسات بدوی را به یک مقصد گردشگری برجسته تبدیل کرد.
این تاسیسات در تابستان سرد و در زمستان گرم هستند. تاریخچه برخی از این تاسیسات به بیش از ۲۳۰۰ سال می‌رسد و تنها ده خانه باقی مانده است. خانه‌ها عمدتاً خالی از سکنه هستند، اما برخی از آن‌ها که عملیات مرمتی را پشت سر گذاشته اند، به یک نماد گردشگری تبدیل شده اند. آن‌ها با پرداخت دو دلار می‌توانند در این خانه‌ها پرسه بزنند و با ۲۰ دلار می‌توانند یک روز کامل را بگذرانند و از یکی از اتاق‌ها استفاده کنند و در آن غذا بخورند.