مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی و زیست‌محیطی سازمان زمین‌شناسی، پدیده ریزگرد را همانند فرونشست ناشی از تخریب سرزمینی دانست و گفت: ایران علاوه بر مواجه بودن با ۳۵ کانون ریزگرد داخلی، تحت تاثیر چشمه‌های ریزگرد کشور‌های پیرامونی نیز قرار دارد.
به گزارش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، «رضا شهبازی» موضوع گردوغبار را همانند پدیده فرونشست، یک مساله چندوجهی و مولفه‌ای از تخریب سرزمین دانست و افزود: این پدیده‌ها، پیامد‌های فرآیند‌هایی به نام تخریب سرزمینی است، زیرا وقتی مولفه‌های شکل‌گیری یک سرزمین به هم می‌ریزد، ما را با شرایط جدیدی روبه‌رو می‌کند.
وی ادامه‌داد: ذرات گرد و غبار کمتر از هفت تا هشت میکرون و بیشتر کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون است، این ذرات قابلیت انتقال بالا دارند؛ از این رو هر کاری که بخواهیم در زمینه کنترل و مهار ریزگرد‌ها اجرایی کنیم، باید به خاطر داشته باشیم که باید محیط پیرامونی خود را بشناسیم و بدانیم که کدام مناطق قابلیت گسیل ریزگرد را دارند.
شهبازی، مناطق مستعد ریزگرد را مناطقی توصیف کرد که مسطح هستند و جریان باد قابلیت جولان در این مناطق را دارند، ضمن آنکه این مناطق از رسوبات ریزدانه پوشیده شده است.
وی، نامناسب بودن پوشش گیاهی را از دیگر ویژگی‌های مناطق مستعد ریزگرد عنوان کرد و ادامه‌داد: این مجموعه زمانی که تحت تاثیر باد‌هایی با سرعت بالا قرار گیرند، ذرات گرد و غبار را پراکنده می‌کنند و این در شرایطی است که کشور ایران از حدود ۳۵ هزار کیلومترمربع چشمه‌های تولید گردوغبار داخلی برخوردار است و مرز این چشمه‌های ریزگرد بسته به فصل و این‌که چه میزان رطوبت جذب می‌کند، متغیر است.
این مقام مسوول، مرز چشمه‌های ریزگرد را در حال افزایش دانست و یادآور شد: دست‌کم ۱۰ برابر مساحتی که در ایران چشمه ریزگرد داریم در کشور‌های اطراف ایران نیز پراکنده شده است، به‌گونه‌ای که ایران تحت تأثیر ریزگرد‌های کشور‌هایی مانند عراق، سوریه، اردن، عربستان و در برخی مواقع کویت قرار می‌گیرد و این همان پدیده‌ای است که در کشور از روز جمعه تجربه شده است.
وی با بیان این‌که چشمه‌های تولید گردوغبار از منطقه مشترک در عراق، سوریه، اردن و شمال عربستان وارد جو شده است، اضافه‌کرد: علاوه بر این کشورها، ایران همچنین تحت تأثیر ریزگرد‌های کشور‌های افغانستان، ترکمنستان و حتی بخش‌هایی از روسیه و جمهوری آذربایجان نیز قرار دارد.
شهبازی تاکید کرد: هر اقدامی در داخل کشور اگر با هماهنگی کشور‌های پیرامونی خود نباشد، تنها ۱۰ درصد در کاهش آلودگی هوای ناشی از ریزگرد‌ها اثر خواهد داشت و همچنان ۹۰ درصد اقدامات بی‌اثر می‌ماند.
وی در ادامه به بیان وضعیت کشور‌های پیرامونی ایران در زمینه دسترسی به منابع آبی پرداخت و گفت: این کشورها به‌ویژه کشور‌های غرب و شرق ایران مناطقی هستند که به نظر می‌رسد از نظر شرایط اقتصادی و ثبات سیاسی در وضعیت مناسبی قرار ندارند و این مساله همکاری با آن‌ها را مشکل می‌کند.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی و زیست‌محیطی سازمان زمین‌شناسی اضافه‌کرد: اکنون ۷۰ تا ۸۰ درصد از منابع آبی عراق و سوریه وابسته به ترکیه است و از سوی دیگر ترکیه پروژه‌های سدسازی بزرگی را در دستور کار خود قرار داده است.
وی عنوان کرد: سال گذشته و امسال خشک بوده و خواهد بود و به نظر می‌رسد که چشم‌انداز خوبی برای تابستان امسال از نظر منابع آبی و پیامد‌های خشکسالی و طوفان‌های ریزگرد، وجود ندارد و چشمه‌های ریزگرد خارجی نیز کشور را تحت تأثیر قرار خواهند داد.
شهبازی به وقوع طوفان ریزگرد در تهران اشاره کرد و افزود: وقوع این طوفان‌ها در تهران کم‌نظیر نیست و در گذشته نیز آن را تجربه کرده بودیم، اما این‌که تهران به این اندازه از آلودگی رسیده، پدیده بی‌نظیری است.
وی ادامه‌داد: در این پدیده، حجم آلودگی ریزگرد‌ها و غبار، آن‌قدر زیاد بوده که حجم آن حتی در مسیر طولانی که جریان‌های بادی طی کردند و به پایتخت رسیدند، نیز کاسته نشد.
این محقق، علت اصلی ریزگرد در تهران را سوء مدیریت منابع آبی نه در کشور، بلکه در منطقه دانست و گفت: مدیریت نامتوازن منابع آبی و مسائلی مانند دیپلماسی آب در منطقه و همچنین خشکسالی‌های رو به فزونی و مکرری که داشتیم، در این زمینه مؤثر بوده است.
وی با بیان این‌که در آینده نیز با این نوع رخداد‌ها مواجه خواهیم بود، از این پدیده‌ها با عنوان «پدیده حدی» یاد کرد و گفت: پدیده‌های حدی مانند خشکسالی‌های شدید، آلودگی هوا و طوفان‌های ریزگرد و حتی سیلاب‌ها، رخداد‌های مخرب بوده و به‌دائم در حال افزایش هستند و به‌عبارت‌دیگر هرسال بیشتر از سال قبل این پدیده‌ها را تجربه خواهیم کرد.
شهبازی اضافه‌کرد: مشکل اصلی ما در مواجهه با این پدیده‌ها آن است که دیر به آن‌ها فکر می‌کنیم و هر زمان که کار از کار گذشته است، به فکر رفع‌شان می‌افتیم.
وی افزود: ما با روش‌های سنتی و تکراری نمی‌توانیم جلوی زیان‌های ناشی از تغییر اقلیم را بگیریم و گام نخست این است که در محدوده سرزمینی هم‌سو با ظرفیت‌های آن زندگی کنیم؛ به این معنی که نمی‌توانیم هرقدر خواستیم از سرزمین بهره‌برداری کنیم
این مقام مسوول، بهره‌برداری از سرزمین بر اساس میل و خواسته انسان‌ها را «بهره‌کشی از طبیعت» نامید و گفت: بهره‌کشی از طبیعت یعنی مصرف آب، خاک و ذخایر زیرزمینی و این به معنی مصرف سرزمین است.
وی با انتقاد از استفاده نکردن از فناوری در مواجهه با رخداد‌های حدی، توضیح‌داد: ما در زمینه پایش و پدیده‌شناسی از فناوری استفاده کرده‌ایم، اما در آن‌جا‌هایی که نیاز به برنامه‌ریزی عملی و اقدام است، فناوری فراموش می‌شود.
شهبازی، عامل اصلی این تخریب سرزمینی را انسان دانست و افزود: اکوسیستم ما این توان را ندارد که خود را با سرعتی که ما به آن تحمیل کرده‌ایم، سازگار کند و ما چاره‌ای نداریم جز این‌که از فناوری استفاده کرده و برای بازسازی طبیعت اقدام کنیم.