تعدادی از دارو‌های خارجی اخیرا با موجی از افزایش قابل توجه قیمت مواجه شده‌اند؛ این اتفاق نه‌تن‌ها برای دارو‌های خاص که برای دارو‌های پرمصرف هم رخ داده است. نمونه آن، داروی اسپری سروتاید برای بیماران تنفسی است که مصرف بالایی از سوی افراد دارد و حالا چندین‌برابر افزایش قیمت را تجربه می‌کند.
به گزارش همشهری، خبر‌هایی که از سوی سازمان غذا و دارو می‌رسد نشان می‌دهد که این افزایش قیمت سال گذشته به‌دلیل حذف ارز ترجیحی از دارو‌هایی صورت گرفت که تولید داروی مشابه داخلی داشتند و از فهرست بیمه خارج شدند. اما بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که تعدادی از دارو‌های داخلی هم با کمبود و افزایش قیمت مواجه شده‌اند.
بحران اصلی هم گریبان‌گیر بیماران خاص است که برای تهیه داروهایشان، در نبود دارو‌های داخلی، ناچار به پرداخت هزینه‌های بالا برای خرید دارو‌های خارجی‌اند. پیش‌بینی فعالان این حوزه تداوم گرانی‌ها و گران‌تر شدن دیگر اقلام دارویی خارجی در روز‌های آینده است، چرا که پس از حذف ارز ترجیحی از برخی از این داروها در سفارش‌های ۶ماه گذشته تامین دارو با ارز نیمایی صورت گرفته و این مسئله می‌تواند منجر به گرانی دارو‌هایی شود که پیش از این با ارز دولتی در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گرفت.
براساس اعلام حمیدرضا اینانلو، مدیرکل امور داروی سازمان غذا و دارو، هم‌اکنون اگر دارویی با نرخ بیشتر وارد بازار شده، مجوز افزایش قیمت آن در سال۱۴۰۰ صادر و حالا توزیع شده. تعداد این داروها انگشت‌شمار است. او بر اصلاح قیمت دارو تأکید می‌کند نه افزایش قیمت: «افزایش هزینه‌های تولید، منجر به افزایش قیمت تمام‌شده دارو می‌شود.»
حالا، اما تنها دغدغه، گرانی دارو‌های خارجی نیست، بلکه محدودیت در واردات این داروها با هدف حمایت از تولید داخل است که مدت‌هاست به چالشی جدی برای برخی از بیماران تبدیل شده است. البته فعالان صنعت دارو هم محدود کردن بازار واردات دارو‌های خارجی را سیاست درستی نمی‌دانند و معتقدند با توجه به تجربه‌های مقطعی پیشین که منجر به محدودیت یا توقف تولید و کمبود دارو در بازار شد، سهولت در واردات دارو، از آشفتگی بازار دارویی جلوگیری می‌کند و رقابت برای تولید باکیفیت را بالا می‌برد.
مجتبی بوربور، نایب‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو درباره گرانی دارو‌های خارجی در روز‌های اخیر می‌گوید: «طبق رویه متعارف سازمان غذا و دارو اگر دارویی تولید داخل باشد، واردات آن فارغ از نرخ ارز و… از سوی خود دولت محدود یا حتی به صفر می‌رسد. در برخی موارد هم برای تعداد محدودی از مصرف‌کنندگان با ارز نیمایی اجازه ورود داروی مشابه خارجی داده می‌شود که طبعا این داروها مشمول پوشش بیمه نیستند.»
به‌گفته بوربور، تصمیم‌گیری برای گرانی دارویی که قرار است به‌صورت وارداتی تامین شود، چند ماه قبل از توزیع در بازار و رسیدن به‌دست مصرف‌کننده صورت می‌گیرد، چرا که چرخه تامین آن‌ها به جز دارو‌های فوریتی یک پروسه ۶ماهه دارد؛ ۴تا ۵ماه زمان سفارش و واردات و یک تا ۲ماه همزمان برای ورود داروی خارجی به بازار مصرف.
اسپری «سروتاید» برای بیماران تنفسی، تنها یکی از نمونه‌های قابل توجه در افزایش قیمت دارو‌های پرمصرف است که بیماران را سردرگم کرده است؛ اتفاقی که برای سایر دارو‌های پرمصرف هم رخ داده است. بوربور درباره این داروها هم توضیح می‌دهد و می‌گوید: «اسپری سروتاید، تا اواسط۱۴۰۰ شامل ارز دولتی می‌شد و قیمت وارداتی آن برای مصرف‌کننده ۸۲هزار تومان بود.
طی این مدت و قبل از گرانی هم همان محصول در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گرفت که با ارز ترجیحی تامین شده بود، اما با توجه به اینکه ارز دولتی این محصول از مدت‌ها قبل حذف شده، حالا طبیعی است که در توزیع جدید با قیمت ارز نیمایی و گرانی چندین برابر در اختیار داروخانه‌ها قرار بگیرد. برای این افزایش قیمت از مهر سال گذشته یا کمی قبل‌تر تصمیم‌گیری شده بود.»
او می‌گوید: «مشابه ایرانی اسپری سروتاید، ۶۷هزار تومان است. بیمه قیمت پایه تعیین شده برای داروی ایرانی را پرداخت می‌کند و کسی که بخواهد برند خارجی بخرد باید مابه‌التفاوت آن را از جیب خود پرداخت کند.»
این فعال حوزه دارو درباره احتمال گرانی دوباره دارو‌های خارجی که سال گذشته افزایش چند برابری قیمت را تجربه کردند هم توضیح می‌دهد و می‌گوید: «چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد مگر اینکه متغیر‌های مربوط به تخصیص ارز و نوع ارز تخصیصی نرخ ارز نیمایی تغییر کند. عمده دارو‌هایی که در روز‌های اخیر شاهد گرانی آن‌ها هستیم، همان داروهایی‌اند که در تابستان و اوایل پاییز سال گذشته از فهرست ارز ترجیحی حذف شده‌اند.»
پیش‌بینی این فعال حوزه دارو درباره آینده دارو‌های خارجی در کشور تداوم گرانی آن‌هاست: «علاوه بر گرانی‌ها که درباره تمام دارو‌هایی که مشابه آن‌ها در کشور تولید می‌شود، رقم می‌خورد احتمالا محدودیت تامین هم با هدف جلوگیری از ارزبری‌ها را هم خواهیم داشت. سیاست‌های کلی دولت، محدودیت واردات دارو با هدف حمایت از تولید داخل است. در این میان ۲گروه داروها در اولویت تامین خواهند بود؛ آن‌هایی که مشابه تولید داخلی ندارد و داروی گروه‌های خاص‌تر که در آخرین مرحله حذف هستند.
البته با توجه به مصوبه اخیر مجلس و تخصیص بودجه برای حمایت از بیماران به‌نظر می‌رسد که افزایش قیمت این قبیل داروها برای بیماران ملموس نباشد و بیماران دارو‌های خود را با قیمت قبلی در اختیار داشته باشد. مابه‌التفاوت آن‌ها هم از سوی بیمه‌ها و سایر ابزار حمایتی دولت پوشش داده شود. این امر به‌ویژه درباره داروی بیماران خاص و دارو‌های حیاتی مدنظر است.»
علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران، اما گرانی داروها را ناشی از ۲عامل می‌داند و می‌گوید: «گرانی دارو از سال۹۹ و نیمه اول سال۱۴۰۰ آغاز شد و تنها محدود به دارو‌های خارجی نبود. دارو‌های اوتی‌سی یا بدون نسخه هم با حذف ارز ترجیحی گران‌تر شدند. در نیمه دوم سال گذشته گرانی چندانی در حوزه دارو نداشتیم، اما اخیرا موارد جدیدی از گرانی‌ها گزارش می‌شود.»
به‌گفته او، تامین نشدن به موقع ارز برای خرید مواداولیه یکی از عوامل کاهش تولید داروست که خود عامل گرانی‌ها و پررنگ شدن بازار سیاه می‌شود. از سوی دیگر ۶۵تا ۷۰درصد عناصر سازنده دارو در کشور شامل ارز دولتی نیست و به‌صورت آزاد تهیه می‌شود که ازجمله آن‌ها می‌توان به تامین پلاستیک بسته‌بندی و شیشه و جعبه به‌صورت آزاد، اشاره کرد که در بازار به‌صورت مداوم نوسان قیمت دارند
براساس اعلام فاطمی، با حذف ارز دولتی داروها، قیمت دارو‌های تولید داخل حداکثر ۲برابر و قیمت دارو‌های وارداتی حداکثر ۵تا ۶برابر افزایش خواهد یافت، اما این افزایش قیمت، به‌معنای افزایش پرداخت از جیب مردم نیست: «مسئله‌ای که وجود دارد این است که حدود ۵تا ۸میلیون نفر از مردم تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند و درصورتی که بیمه نشوند، متحمل افزایش هزینه و قیمت داروها خواهند شد.
البته دولت سالانه حدود ۶۰هزار میلیارد تومان برای گران نشدن دارو یارانه می‌دهد تا گران نشود. البته داروسازان هم به هیچ عنوان حق افزایش قیمت دارو را ندارند و این مسئله تنها از سوی کمیسیون قیمت‌گذاری صورت می‌گیرد که باید به موقع انجام شود، در غیراینصورت منجر به بروز مشکلاتی برای کارخانه‌های تولیدکننده و حتی توقف تولید می‌شود.»
یونس عرب، دبیر انجمن حمایت از بیماران تالاسمی نیز از مشکلات این بیماران برای تهیه داروهایشان انتقاد می‌کند و می‌گوید: «تعداد دارو‌های بیماران تالاسمی که دیگر تحت پوشش بیمه نیست بالا رفته و دارو‌های داخلی هم به میزان کافی تولید نمی‌شود. قیمت داروها به‌طور مرتب افزایش پیدا می‌کند و مابه‌تفاوت دارو‌های گران شده، از سوی بیمه‌ها پرداخت نمی‌شود. کمبود و نبود دارو و همچنین گرانی آن، منجر به افزایش موارد مرگ این بیماران شده است.»
با اینکه گفته می‌شود داروی این بیماران رایگان است، اما عرب ماجرای دیگری را روایت می‌کند: «گفته می‌شود داروی این بیماران رایگان است، اما برخلاف آن چیزی که گفته می‌شود، هم‌اکنون بیماران تالاسمی برای تهیه داروهایشان هزینه‌های زیادی از جیب پرداخت می‌کنند.
براساس بند «د» ماده ۷۴برنامه ششم توسعه، برای حمایت از داروی تولید داخل، پوشش بیمه‌ای داروی خارجی قطع شده است؛ یعنی اگر دارویی مشابه داخلی داشته باشد، دیگر داروی خارجی آن بیمه نیست، اما این مسئله زمانی قابل اجراست که داروی داخلی به اندازه کافی وجود داشته باشد؛ درحالی‌که اینطور نیست.»
به‌گفته او، داروی داخلی برای بیماران تالاسمی به اندازه کافی تولید نمی‌شود و عملا بیمار ناچار است از داروی خارجی استفاده کند. داروی خارجی هم تحت پوشش بیمه نیست و بیمار ناچار است هر بار هزینه زیادی برای تهیه داروهایش پرداخت کند. عرب از این وضعیت انتقاد می‌کند و آن را مغایر با عدالت در سلامت می‌داند. براساس اعلام دبیر انجمن حمایت از بیماران تالاسمی، ۲داروی دسفرال (تزریقی) و جیدنیو (قرص) که تولید خارج هستند، پوشش بیمه‌ای ندارند.
در یک‌سال گذشته تنها یک محموله ۳۰۰هزار ویالی از داروی دسفرال وارد کشور شد و دیگر وارداتی صورت نگرفت. قرار بود برای این داروها مشابه داخلی تولید شود و نانوجید به جای جیدنیو، در داخل تولید شد. اما مسئله اینجاست که داروی داخلی به اندازه تولید نمی‌شود و در نهایت بیمار ناچار است همان داروی خارجی را بخرد.
به‌گفته عرب، داروی خارجی دسفرال که تزریقی است، هر یک عدد ۱۷هزار تومان قیمت دارد و جالب اینجاست که قیمت مشابه داخلی آن ۲۷هزار تومان است؛ یعنی نمونه داخلی از خارجی آن گران‌تر است.
او درباره دلیل تولید نشدن یا کمبود این داروها در کشور هم می‌گوید: «باید سالانه ۲میلیون قرص و ۲میلیون ویال داروی تزریقی برای بیماران تالاسمی توزیع و به‌دست آن‌ها برسد؛ درحالی‌که در سال ۱۴۰۰، هیچ قرصی به‌دست ما نرسید و داروی دسفرال هم تنها ۳۰۰هزار ویال آن هم خارجی‌اش توزیع شد. در تمام این مدت بیماران به سختی دارو‌های خارجی را تهیه می‌کردند.»
او یکی از دلایل افزایش مرگ بیماران تالاسمی را نرسیدن دارو به آن‌ها اعلام می‌کند: «هرچه به مسئولان اعلام می‌کنیم که این موضوع را حل کنند، تنها وعده می‌دهند. نگرانی بیشتر ما از حذف ارز ترجیحی است و مشخص نیست آن زمان قرار است قیمت و موجودی دارو چه تغییراتی داشته باشد.»
او درباره دلیل تولید نشدن این داروها از سوی تولیدکنندگان داخلی هم می‌گوید: «در داخل، حدود ۴شرکت تولیدکننده باید دارو‌های تالاسمی را تولید کنند، یک تولیدکننده خارجی هم وجود دارد که به‌دلیل اختصاص نیافتن ارز، دیگر این داروها را تولید نمی‌کند. سایر تولیدکنندگان هم ظاهرا به‌دلیل به‌صرفه نبودن تولید این داروها و سوددهی کم آن، تولیدی ندارند.»
براساس اعلام عرب، در طول سال قیمت این داروها چندین بار افزایش پیدا می‌کند، بیشترین چالش قیمتی و کمیابی این داروها هم از ابتدای سال ۱۴۰۰ایجاد شد: «تولیدکننده‌ها برای بازاریابی در ابتدا این داروها را به قیمت پایین عرضه می‌کنند، پس از ۵.۶ماه به‌تدریج قیمت‌ها را بالا می‌برند و این اتفاق به‌طور مداوم رخ می‌دهد. از آن سو هم بیمه‌ها یک‌شبه تفاوت قیمتی را تحت پوشش قرار نمی‌دهند و در نهایت این بیمار است که باید اختلاف قیمت را پرداخت کند.»
به‌گفته او، هم‌اکنون بیماران تالاسمی هر یک عدد قرص نانوجید را ۲۱۰۰تومان می‌خرند؛ درحالی‌که مصرف ماهانه‌شان ۱۵۰قرص است؛ بنابراین در ماه حدود ۳۱۵هزار تومان تنها برای یک قرص باید هزینه کنند که فقط بخشی از آن را بیمه متقبل می‌شود. همه این‌ها در شرایطی است که بیماران تالاسمی تنها دارو‌های اصلی‌شان را مصرف نمی‌کنند، آن‌ها دارو‌های جانبی دارند که برایشان بسیار حیاتی است.
او می‌گوید: «یکی از این داروها، مکمل «ال‌وان» جوشان است که آهن رسوب شده در قلب بیمار را از بین می‌برد؛ بنابراین مصرف آن برای این بیماران بسیار ضرروی است. قیمت این مکمل هم از ۱۷هزار تومان به ۴۳هزار تومان رسیده است. جالب اینجاست که سازمان غذا و دارو هم این افزایش قیمت را تأیید می‌کند؛ درحالی‌که هنوز افزایش قیمت آن با گذشت یک ماه، تحت پوشش بیمه نرفته است.
مسئله دیگر اینکه، ویتامین‌ها و مکمل‌ها برای بیماران تالاسمی بسیار ضروری هستند؛ چراکه آن‌ها به‌دلیل خونگیری و دارو‌های مصرفی، نیاز فراوانی به برخی از ویتامین‌ها دارند که برایشان مثل دارو عمل می‌کند، اما آن‌ها هم تحت پوشش بیمه نیست.»