فرارو- تهدید متوجه از سوی تسلیحات هسته‌ای هرگز از بین نرفته است. با این وجود، حمله پوتین به اوکراین آن را دوباره آشکار ساخته است.
به گزارش فرارو به نقل از وُکس، آن چه که "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه در ۲۴ فوریه همزمان با حمله خود به اوکراین اعلام نمود تهدید مبهم تری را نیز مطرح کرد: "مهم نیست که چه کسی تلاش می‌کند در برابر ما بایستد و برای کشور و مردم ما تهدید ایجاد کند آنان باید بدانند که روسیه پاسخ خواهد داد. پاسخی فوری و عواقب آن چنان خواهد بود که در کل تاریخ خود ندیده اید".
بخش دیگری از سخنان او به نظر می‌رسید که برای واضح شدن پیام اش مطرح شده بود. پوتین گفت: "روسیه امروز یکی از قدرتمندترین کشور‌های هسته‌ای است. به عنوان توجیهی برای تهاجم، پوتین هم چنین ادعا‌های بی اساسی را مطرح کرد مبنی بر آن که اوکراین در مسیر ساخت زرادخانه هسته‌ای خود قرار دارد".
"هانس کریستنسن" مدیر پروژه اطلاعات هسته‌ای در فدراسیون دانشمندان آمریکایی می‌گوید: "هیچ مدرکی دال بر آن وجود ندارد".
تهاجم روسیه کاملا متکی به سلاح‌های متعارف است تانک‌ها در بزرگراه ها، پرواز بمب افکن‌ها بر فراز اوکراین و کشتی‌هایی که در شهر بندری اودسا پهلو می‌گیرند. کارشناسان به "وُکس" گفتند که در فقدان تشدید تنشی تکان دهنده و غیر منتظره احتمالا تغییر چندانی در این وضعیت ایجاد نخواهد شد.
با این حال، اظهارات پوتین یادآور این نکته بود که تسلیحات هسته‌ای نه تنها غول‌های دوران گذشته هستند بلکه بخش مهمی از نظم امنیتی‌ای را شامل می‌شوند که پس از پایان جنگ جهانی دوم پدیدار شد.
بر اساس شمارش کریستنسن، روسیه حدود ۶۰۰۰ سلاح هسته‌ای و ایالات متحده حدود ۵۵۰۰ سلاح هسته‌ای در اختیار دارند. هر یک از زرادخانه‌های هسته‌ای به اندازه‌ای بزرگ هستند که می‌توانند میلیارد‌ها نفر را به کام مرگ بفرستند.
با این وجود، به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر حمله نیز عمل می‌کنند. در دهه‌های اخیر، به اصطلاح نظم هسته‌ای نسبتا پایدار باقی مانده است. هفت کشور دیگر که دارای تسلیحات هسته‌ای هستند زرادخانه‌های بسیار کوچک تری دارند.
اکثر کشور‌های جهان معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی (NPT) را امضا کرده اند که توسعه سلاح‌های هسته‌ای را محدود می‌کند.
ما از سه کارشناس کنترل تسلیحات هسته‌ای در مورد خطراتی که اکنون جهان با آن مواجه است و اینکه چه کاری می‌توانیم در مورد آن انجام دهیم پرسش‌هایی را مطرح کردیم.
در حال حاضر تا چه میزان باید نگران تهدید سلاح‌های هسته‌ای باشیم؟
در حالی که اظهارات پوتین مطمئنا باعث نگرانی است به ویژه از آنجایی که آنجایی که حمله به اوکراین به عنوان بزرگترین عملیات نظامی در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم به این سو محسوب می‌شود کارشناسانی که با "وُکس" صحبت کردند گفتند که حمله هسته‌ای هنوز بعید به نظر می‌رسد.
" تیو بان" استاد دانشکده کندی هاروارد و مشاور سابق دفتر سیاست علم و فناوری "بیل کلینتون" رئیس جمهور اسبق امریکا می‌گوید: "من فکر می‌کنم درعمل هیچ شانسی برای استفاده از سلاح هسته‌ای در وضعیت اوکراین وجود ندارد".
به گفته "بان" دلیل اصلی این است که ایالات متحده و متحدان آن کشور در ناتو به صراحت اعلام کرده اند که به اوکراین نیرو اعزام نخواهند کرد. بدون تهدید مداخله نظامی، پوتین دلیل کمی برای استفاده از تسلیحات هسته‌ای خود دارد به ویژه از آنجایی که روسیه دارای برتری حیرت انگیزی در مقایسه با ارتش اوکراین است.
"پل هار" مدرس ارشد مطالعات جهانی در دانشگاه بوستون می‌گوید:"هدف پوتین کشاندن جهان به جنگ هسته‌ای نیست. هدف او این است که به سادگی اوکراین را ببلعد و نه تنها قدرت اتحاد جماهیر شوروی، بلکه امپراتوری تزار را احیا کند".
با این وجود، کریستنسن می‌گوید: "من بیش‌تر از یک هفته پیش دچار نگرانی شده ام". او خاطرنشان کرد که ناتو در پاسخ به سخنان پوتین، سطوح آمادگی خود را برای "همه موارد احتمالی" افزایش داد و با افزایش تجهیز نظامی جو عدم اطمینان تقویت شد.
کریستنسن می‌گوید: "به اصطلاح این مه جنگ (عدم اطمینان در آگاهی موقعیتی که توسط شرکت کنندگان در عملیات نظامی تجربه شده است) قلمداد می‌شود. از آن وضعیت امکان ایجاد شرایطی وجود دارد که شما را در مسیری قرار می‌دهد که یک هفته پیش نمی‌توانستید پیش بینی کنید. "
زرادخانه هسته‌ای روسیه چگونه است؟ و چگونه با زرادخانه کشور‌های دیگر جهان مقایسه می‌شود؟
تقریبا ۶۰۰۰ کلاهک جنگی روسیه این کشور را به کشوری با بزرگترین زرادخانه هسته‌ای تبدیل کرده است. کریستنسن گفت که بیش‌تر این کلاهک‌ها در انبار‌ها هستند و تنها حدود ۱۶۰۰ کلاهک به عنوان سلاح‌های زمینی، دریایی و هوایی مستقر شده اند مانند موشک‌هایی در سیلو‌ها یا بمب‌هایی که توسط هواپیما پرتاب می‌شوند.
زمانی که اتحاد جماهیر شوروی در پایان جنگ سرد از هم فروپاشید سلاح‌های هسته‌ای در خاک اوکراین باقی مانده بود، اما اوکراین آن تسلیحات را به روسیه بازگرداند.
کشور‌هایی که دارای تسلیحات هسته‌ای هستند عبارتند از روسیه، آمریکا، چین، فرانسه، بریتانیا، پاکستان، هند، اسرائیل و کره شمالی. این شامل تمامی اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و سه عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی می‌شود که در چند دهه گذشته برای نوسازی تسلیحات هسته‌ای خود تلاش کرده اند.
تعداد کل تسلیحات از پایان جنگ سرد حدود ۸۰ درصد کاهش یافته است و از ۷۰۳۰۰ در سال ۱۹۸۶ به ۱۲۷۰۰ در اوایل سال ۲۰۲۲ میلادی رسیده است.
این میزان از تسلیحات هسته‌ای هنوز تعداد زیادی محسوب می‌شوند. کریستنسن می‌گوید: "اگر از مقام‌های روس خواسته شود دور یک میز بنشینند و به طور کامل بررسی کنند که چه تعداد تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی صرفا بر اساس منطق واقعی و استراتژیک نیاز دارند من گمان می‌کنم که این تعداد تسلیحات به سرعت به به میزانی بسیار کم‌تر از آن چه امروز وجود دارد کاهش خواهند یافت".
آیا پوتین دلیلی برای استفاده از سلاح هسته‌ای دارد؟
به گفته کارشناسان، از نقطه نظر استراتژیک هیچ دلیلی برای استفاده روسیه از سلاح‌های هسته‌ای وجود ندارد. کارشناسان، اما می‌گویند که پوتین خود بزرگترین منبع عدم اطمینان است.
هار می‌گوید: "عنصر احساسات و خشم که به ویژه در اظهارات پوتین دیده می‌شود برجستگی قابل توجهی دارد. به طور معمول ما سبک دیپلماتیک روسیه را با نوعی روش تقریبا کنایه آمیز مرتبط می‌سازیم".
کریستنسن افزود: "باید اشاره کرد که پوتین اغلب به عنوان نمایش قدرت به زرادخانه هسته‌ای روسیه اشاره می‌کند. در سال ۲۰۱۵ میلادی، او در یک مستند تلویزیون دولتی روسیه گفته بود که در نظر داشت نیرو‌های هسته‌ای روسیه را در زمان الحاق کریمه به روسیه در حالت آماده باش قرار دهد".
این اظهارات می‌تواند نشانه‌ای از آن باشد که لفاظی‌های هسته‌ای پوتین فراتر از صرف نیش و کنایه زدن به غرب هستند. با این وجود، کریستنسن با این استدلال موافق نیست.
کریستنسن می‌گوید: "او در یک حباب بسیار کوچک زندگی می‌کند و به شدت پارانوئید است. او مایل است کار‌های نه چندان منطقی انجام دهد".
آیا ترس از جنگ هسته‌ای برای جلوگیری از استفاده کشور‌ها از سلاح هسته‌ای کافی است؟
بان می‌گوید: "واقعیت فیزیکی قدرت مخرب یک سلاح هسته‌ای خود باعث ایجاد ترس می‌شود. بازدارندگی هسته‌ای مبتنی بر این ایده که یک کشور از ترس حمله هسته‌ای جرات حمله به کشور دیگر را نداشته باشد سیاست امنیتی اصلی دوران جنگ سرد بود و کارشناسان می‌گویند که امروز زنده و در جریان است. تهدید ناشی از وجود تسلیحات هسته‌ای دلیل اصلی عدم اعزام نیرو از سوی ایالات متحده به اوکراین است".
با این وجود، بازدارندگی هسته‌ای به تمام جنگ‌ها پایان نداد. بان می‌گوید: "وجود سلاح‌های هسته‌ای به ما در ویتنام کمک نکردند. این تسلیحات در عراق به ما کمک نکردند و در افغانستان نیز یاری رسان نبودند. سلاح هسته‌ای برای اکثر چالش‌های امنیتی و رفاهی که ایالات متحده با آن مواجه است مفید نیست".
از زمان جنگ سرد، این ایده به طور گسترده مورد پذیرش قرار گرفته بود که بازدارندگی هسته‌ای به تضمین عدم به چالش کشیدن مرز‌های اروپا کمک می‌کند.
هار می‌گوید بحران اوکراین این ایده را مورد تردید قرار داده است. او می‌افزاید:"اعتبار بازدارندگی برای چندین دهه مورد آزمایش قرار نگرفته است.
آیا حمله اوکراین مقدمه‌ای برای حمله به کشور‌های بالتیک است که آسیب پذیرتر هستند یا پوتین با در اختیار گرفتن کنترل اوکراین راضی خواهد شد"؟
هار می‌گوید که پاسخ این پرسش تصمیم ایالات متحده و متحدان آن کشور در ناتو را برای استقرار نیرو‌های متعارف و هسته‌ای در سراسر جهان شکل می‌دهد.
کریستنسن می‌گوید: "ما می‌بینیم که سناریو‌های محدود استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی ذهن قدرت‌های بزرگ را به خود مشغول کرده است به نحوی که یک دهه سال پیش زمان زیادی را صرف فکر کردن درباره آن نمی‌کردند. این تفکرات و گمانه زنی‌ها سناریو‌های غیر محتملی هستند که از زمان جنگ سرد در بازی‌های جنگی به عنوان موارد احتمالی مطرح شده اند و می‌توانند برای مثال، حملاتی به اهداف نظامی منزوی که از مراکز جمعیتی دور هستند را نیز در بر گیرند".
کریستنسن می‌افزاید: "این نظریه بسیار شبیه به دوران جنگ سرد است. شما به نوعی سلاح‌های هسته‌ای کوچک تری در اختیار دارید که می‌توانید آن را از نقاط مختلف پرتاب کنید تا دشمن را مجبور سازید در طول درگیری عقب نشینی کند".
آیا جهان با تحت کنترل نگه داشتن سلاح‌های هسته‌ای کار درستی انجام می‌دهد؟
در بیش‌تر موارد، تلاش‌های جهانی برای جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته‌ای مانند معاهده منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی به طرز چشمگیری موفق بوده اند. با این وجود، این تلاش‌ها نیاز به توجه و نگهداری مداوم دارند.
بان می‌افزاید: "در سطح جهانی، نظم هسته‌ای در وضعیت بسیار بدی قرار دارد. کره شمالی به ساخت زرادخانه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد. به نظر می‌رسد هند و پاکستان در یک مسابقه تسلیحاتی برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی کوتاه برد شرکت می‌کنند و خصومت بین ایالات متحده، روسیه و چین در حال افزایش است".
کریستنسن می‌افزاید: "مردم باید توجه کنند. آن‌ها باید در مورد پاسخگو نگه داشتن دولت‌های شان هوشیار باشند و مطمئن شوند که سیاست‌های موجود و نحوه اجرای آن سازنده است و در واقع به جای بدتر کردن وضعیت منجر به بهبود آن می‌خواهد شد".
توافق نامه کلیدی آمریکا و روسیه برای کاهش تسلیحات هسته‌ای دو جانبه میان ایالات متحده آمریکا و فدراسیون روسیه معروف به "استارت نو" در فوریه ۲۰۲۶ میلادی منقضی خواهد شد و روابط ضعیف فعلی بین ایالات متحده و روسیه و مذاکره برای تجدید آن را بسیار دشوارتر خواهد ساخت.
بان می‌افزاید: "افزایش عظیم خصومت آمریکا و روسیه به افزایش مخاطرات ناشی از درگیری منجر می‌شود و کار با روسیه را دشوارتر می‌سازد".
او اشاره می‌کند که برای جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته‌ای به سایر کشور‌ها یا بهبود امنیت تسلیحات، مواد و تاسیسات هسته‌ای اگر ایالات متحده و روسیه با یکدیگر همکاری کنند وضعیت بهبود خواهد یافت. با این وجود، آنان برای مدت زمانی دیگر این کار را انجام نخواهند داد.
" بان" می‌افزاید: "خبر‌های خوبی وجود دارد. نشانه‌های امیدوار کننده‌ای برای احیای توافق هسته‌ای ایران وجود دارد که اصول معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را مورد تایید قرار می‌دهد".
"بان" می‌افزاید:"به یاد داشته باشید که تنها ۵ درصد از کشور‌های جهان دارای تسلیحات هسته‌ای هستند. هر کشور دیگری متعهد شده است که هرگز سلاح هسته‌ای تولید نکند".
بان اشاره می‌کند که برای چندین دهه تقریبا از هر ۱۰ لامپ امریکا یک لامپ با اورانیوم گرفته شده از کلاهک‌های از کار افتاده روسیه کار می‌کرد اورانیومی که به نیروگاه‌های هسته‌ای آمریکا انتقال می‌یافتند.
او می‌افزاید: "چنین همکاری‌ای یادآور این موضوع است که کشور‌های جهان به طور فعال با یکدیگر کار کردند تا ابزار تخریب را به نیرویی برای خیر و منفعت عمومی تبدیل کنند. این تجربه‌ای قابل توجه بوده است. پیش از این هرگز در تاریخ بشر چنین رویداد مشابهی رخ نداده بود که در آن قوی‌ترین سلاح موجود به وسیله‌ای صلح آمیز و برای مصرف شهروندان عادی تبدیل شود".