جنگ قره‌باغ «فرصت‌های تازه‌ای برای سراسر منطقه» به وجود آورده است. جمله‌ای از الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان، در دیدار با رستم قاسمی وزیر راه ایران که البته عجیب‌ترین اتفاق این سفر نیست و سؤالات دیگری جز اینکه جنگ میان دو کشور کوچک بر سر چند روستا چگونه برای «سراسر» منطقه فرصت ایجاد کرده، هم در آن به میان آمد.
به گزارش شرق، این نکته عجیب‌تر آن است که رئیس‌جمهور این کشور کوچک در این سفر به شکل ویدئویی با قاسمی سخن گفت و از دیدار مستقیم با او خودداری کرد. موضوعی که چنان که قابل پیش‌بینی بود موجی از طنز گزنده و انتقاد در میان کاربران فضای مجازی به راه انداخت. پرسشی که شاید درست مطرح نشد. اینکه علی‌اف چرا چنان کرد به دولت جمهوری آذربایجان مرتبط است؛ اما اینکه چرا وزیر راه ایران به این دیدار تن داد شاید پرسش درست باشد.
مطابق تشریفات دیپلماتیک معمولا مقام‌های سیاسی با همتای خود دیدار می‌کنند و معلوم نیست چه اصراری به دیدار وزیر راه کشور با رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان بوده است. به هر حال آقای علی‌اف در این دیدار گفت که مشارکت ایران در بازسازی مناطق جنگ‌زده قره‌باغ بسیار اهمیت دارد و ابراز امیدواری کرد که شرکت‌های ایرانی به‌زودی نقشی فعال در این کار برعهده بگیرند.
الهام علی‌اف خطاب به قاسمی گفت: «شما خودتان میزان ویرانی را در سرزمین‌های آزاد‌شده دیدید. ارمنستان در دوران اشغال، همه روستا‌های ما را نابود کرد. صد‌ها شهر و روستا به کلی نابود شده‌اند».
قاسمی در این سفر به بازدید مناطق جنگ‌زده رفت. به گفته رئیس‌جمهوری آذربایجان، بازسازی این مناطق آغاز شده است و وسعت این مناطق «حدود ۱۰ هزار کیلومتر مربع است و این کار بسیار بزرگی است». وسعتی که به آن اشاره می‌شود کمتر از ۱۰ درصد وسعت استان اصفهان و در حد یکی از شهر‌های حاشیه آن است.
در هر صورت هم این کشور و همچنین و به‌ویژه ارمنستان به دلیل همسایگی و نیز پیوند‌های تاریخی ناگسستنی، از اهمیتی فوق‌العاده برای ایران برخوردارند و مشارکت اقتصادی با این دو کشور هم در جهت صلح میان آن دو خواهد بود و هم پیوند‌های دیرینه آنان با ایران را محکم‌تر خواهد کرد.
در همین راستا وزیر راه و شهرسازی ایران در گفت‌وگویش با الهام علی‌اف، به نمایندگی از کشور و ملت ایران بازگرداندن این مناطق به خاک جمهوری آذربایجان و پیروزی در جنگ را به رئیس‌جمهور آذربایجان تبریک گفت؛ اما در بعد اقتصادی نیز سخنانی مطرح شد. همراه آقای قاسمی در این سفر بیشتر معاون نخست‌وزیر این کشور بود.
اما خبر مهم‌تر آنکه وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه روابط ایران و جمهوری آذربایجان همواره برادرانه بوده و خواهد بود، از مذاکره با این کشور برای تأسیس کریدور خلیج فارس-دریای سیاه خبر داد.
این ابتکار از سوی ایران به‌عنوان امین موافقت‌نامه در سال ۱۳۹۵ مطرح شد و پس از برگزاری چهار دور مذاکرات کارشناسی به ترتیب در تهران، صوفیا، تفلیس و تهران، دور پنجم مذاکرات به صورت ترکیبی حضوری-مجازی با مشارکت هیئت‌هایی از ایران و ارمنستان به صورت حضوری و کشور‌های گرجستان، بلغارستان و یونان به صورت مجازی در روز دوشنبه ۳۰ فروردین ماه سال جاری در ایروان پایتخت ارمنستان برگزار و عنوان شد که گام نهایی آن مانده.
این گام نهایی هنوز معلق است هرچند در ماه آذر سید‌عباس موسوی، سفیر جمهوری اسلامی ایران، اعلام کرد ایران، جمهوری آذربایجان و گرجستان کریدور حملونقل جدید را راه‌اندازی می‌کنند.
وزیر راه ایران پیش از این نیز علاقه خود به کریدور‌ها را بار‌ها نشان داده بود و چندین جا در سخنان خود به کریدور جهانی شمال – جنوب اشاره کرده بود و از راه‌اندازی آزمایشی آن هم سخن به میان آمد؛ اما درباره کریدور خلیج فارس-دریای سیاه نیز در ماه آذر گفته شد که در یک هفته راه‌اندازی می‌شود؛ اما هنوز خبری از اجرائی‌شدن آن نیست؛ اما در این سفر قاسمی با اشاره به برگزاری نشست‌های خصوصی میان دو طرف گفت: «در این نشست‌ها برای حل مشکلات حملونقل از‌جمله عوارض مذاکره خواهد شد. جریان ترانزیت بین دو کشور در گذشته روان و ساده بوده و ان‌شاءالله در آینده نیز به همین شکل خواهد بود».
رستم قاسمی که در روز‌های نخستین کار خود در وزارت راه دو بار به اشتباه خود را وزیر نفت خواند، در نشست با معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان هم سخنان نفتی گفت.
به گفته قاسمی «ایران و جمهوری آذربایجان در گذشته همکاری‌های نفتی داشته و این همکاری ادامه پیدا خواهد کرد»؛ اما گذشته از این به بخش نیرو هم اشاره کرد و گفت «درمورد مسئله نیرو نیز برای گسترش همکاری‌ها مذاکره خواهد شد»؛ اما قضیه به ورود به حوزه دو وزارتخانه دیگر ختم نشد و رستم قاسمی در قامت وزیر صنعت از لزوم همکاری میان باکو و تهران در بخش خودرو داد سخن داد.
وزیر راه ایران در این زمینه گفت «خوشبختانه تجارت بین دو کشور در این زمینه افزایش درخور‌توجهی داشته و صادرات محصولات ایران‌خودرو به جمهوری آذربایجان از ۴۰۰ دستگاه به ۱۴۰۰ دستگاه در روز رسیده است.
ایران‌خودرو آمادگی دارد که ۳۰ درصد از قطعات خودرو‌های صادر‌شده به آذربایجان را در این کشور تولید کرده و تولید خودرو به صورت مشترک بین دو کشور انجام شود».
او با اشاره به تمایل ایران برای توسعه بخش خودروسازی با کمک آذربایجان افزود: «ایران و آذربایجان می‌توانند با تولید مشترک خودرو، این محصول را به کشور‌های همسایه صادر کنند. همچنین با توجه به صنایع توانمند ایران، ایران‌خودرو آمادگی دارد مدل‌های متنوع‌تری از خودرو از‌جمله کامیون و اتوبوس را به آذربایجان صادر کند».
اما پایان سفر وزیر راه ایران آغاز سفر معاون نخست‌وزیر آذربایجان به ایران بود که به همراه یکدیگر با عبور از مرز آستارا به ایران وارد شدند. به گزارش ایسنا رستم قاسمی، که جهت پیگیری، تسهیل و تسریع در ترانزیت و تردد ناوگان تجاری بین دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان به این کشور همسایه شمالی سفر کرده بود، پس از پایان سفر خود، به همراه شاهین مصطفی‌اف، معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان، از مرز زمینی آستارا وارد کشور شد.
مقامات ارشد دو کشور در بدو ورود به کشور در روی پل ریلی آستارا - آستارا مورد استقبال مسئولان محلی استان گیلان و شهرستان مرزی بندر آستارا قرار گرفتند. بازدید از پل بین‌المللی ریلی آستارا - آستارا نخستین برنامه سفر قاسمی و هیئت آذربایجانی به این شهرستان بود که علاوه بر بازدید از این محل، میزان پیشرفت پل جدید جاده‌ای آستاراچای به‌عنوان سومین پل بر روی این رودخانه مرزی را از نزدیک بررسی کردند. وزیر راه و شهرسازی، در پایان هیئت آذربایجانی را از پل ترانزیتی تاریخی بین دو کشور در مرز زمینی آستارا بدرقه کرد.
روابط میان آذربایجان و ایران در یکی، دو سال گذشته همراه با افت‌و‌خیز‌های فراوان بوده است. نخست در جریان جنگ آذربایجان و ارمنستان، ایران نخست بی‌طرف ماند، اما اندکی که گذشت به طرق مختلف حمایت خود را از آذربایجان اعلام کرد؛ هرچند رفاقت و قرابت میان ایران و ارمنستان تاریخی چند‌سده‌ای دارد. سپس در ماه‌های گذشته روابط با باکو اندکی متشنج شد. نیرو‌های نظامی ایران به مرز دو کشور گسیل شدند و در تبلیغات رسمی به شکل علنی از ارتباط باکو با رژیم اسرائیل انتقاد شد.
به گفته برخی منابع پیروزی در جنگی که رستم قاسمی آن را در ملاقات آنلاین با علی‌اف تبریک گفت، با استفاده از سلاح‌های رژیم اسرائیل به دست آمده است. دو کشور روابط خود را پنهان نمی‌کنند و نزدیکی باکو-تل‌آویو پوشیده بر جهان نیست. آذربایجان از معدود کشور‌های این منطقه است که به اسرائیل نفت می‌فروشد. از این سو ایران همواره نگران احداث پایگاه نظامی از سوی اسرائیل در خاک آذربایجان بوده است؛ مسئله‌ای که باکو رد میکند.
نظر به این پیچیدگی و برخی دیگر از حساسیت‌ها، ایجاد روابط متعادل میان دو کشور بسیار مهم و البته راهی دشوار است. با همه انتقاد‌ها از نحوه سفر وزیر راه به آذربایجان، گشودن در همکاری اقتصادی در مقیاس بزرگ در نظر ناظران یکی از راه‌های برقراری این تعادل خواهد بود.