فارغ از هزینه‌های ویزیت جلسات «مشاوره پیش از ازدواج» که بعضا به بهانه‌های مختلف از جمله اعتبار و تجربه بالای روانشناس چند برابر تعرفه‌های تصویب شده دریافت می‌شود، در شرایطی که همواره کارشناسان بر انجام مشاوره مذکور تاکید دارند، بعضا هزینه انجام یک تست روانشناسی پیش از ازدواج توسط آقا یا خانم روانشناس که از قضا فردی تحصیل‌کرده، صاحب سخن و قابل احترامی هم هست، یک میلیون تومان آب می‌خورد.
به گزارش ایسنا، منشی مطب درباره هزینه یک جلسه مشاوره با این دکتر روانشناس که بر حسب تجربه و تحصیلات می‌توان او را خبره این حوزه خطاب کرد چراکه دانشجویان متعددی از علم این استاد بهره می‌برند، اینطور می‌گوید که «هزینه‌اش می‌شود ۲۵۰ هزار تومان» و این در حالی است که تعرفه ابلاغی سال جاری از سوی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره برای روانشناس یا مشاور دارای تحصیلات دکترا ۱۸۷ هزار تومان و برای تحصیلات کارشناسی ارشد ۱۳۰ هزار تومان است.
هرچند که این تعرفه در قیاس با سایر تعرفه‌های همکاران شناخته شده این روانشناس قدری منصفانه‌تر به نظر می‌رسد، اما جملات بعدی منشی درباره شرایط ارائه مشاوره پیش از ازدواج توسط این دکتر قابل تامل‌تر است: «تا دو ماه آینده تمام وقت‌های دکتر پر هست و هفته آخر اسفند هم ممکنه ایران نباشه، اگر تصمیم به رزرو وقت دارید، تا دو روز آینده اطلاع بدید.»
«در ضمن، ممکنه جلسات مشاوره سه تا چهار ماه طول بکشه و هزینه انجام تست ازدواج نیز یک میلیون تومانه» این را می‌گوید و من می‌مانم و این فکر که یعنی یک دختر و پسر جوان با وضع اقتصادی فعلی و در ابتدای آشنایی که مشخص نیست این آشنایی به ازدواج هم ختم شود یا خیر، باید دو میلیون تومان (یک میلیون تومان برای تست ازدواج و یک میلیون تومان برای حداقل ۴ جلسه مشاوره) بپردازند؟، از سوی دیگر از کجا معلوم این جوانان تا رسیدن به فرد مناسب خود برای ازدواج با چند نفر آشنا می‌شوند که هر بار این فرآیند میلیونی را برای آشنایی با هر فرد تکرار کنند؟.
از طرفی شاید این تصور ایجاد شود که الزامی به مراجعه افراد به این روانشناسان معتبر وجود ندارد، جوانان می‌توانند به روانشناسان با تجربه کمتر و هزینه مشاوره کمتر مراجعه کنند چراکه این روانشناسان باتجربه به اصطلاح «نان علم» خود را می‌خورند، اما با این وجود به دلیل حساسیت بالای مشاوره پیش از ازدواج و اهمیت تشخیص روانشناسان، می‌توان این حق را به جوان داد که بدلیل عدم شناخت روانشناسان جوان و تازه کار علی‌رغم مهارتشان در حل مسائل، برای دریافت این خدمات، به روانشناسان با تجربه و دارای اعتبار مراجعه کنند.
از سوی دیگر در تعرفه‌های تصویب شده و ابلاغی از سوی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور تفاوتی میان میزان تجربه و اعتبار روانشناس برای دریافت هزینه مشاوره وجود ندارد و به گفته رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور حتی برای انجام تست‌های ازدواج هیچ تعرفه جداگانه‌ای تا کنون مصوب نشده و هیچ روانشناسی حق دریافت این مبالغ از مراجعین را ندارد.
بار‌ها کارشناسان به ضرورت انجام مشاوره‌های پیش از ازدواج به منظور افزایش شناخت زوجین از یکدیگر و جلوگیری از طلاق‌های احتمالی بعدی تاکید کرده‌اند، اما هزینه‌های بالای خدمات روانشناسی و مشاوره و در عین حال تحت پوشش بیمه نبودن این خدمات، دسترسی به این مشاوره‌ها را سخت کرده‌اند.
چه تعداد مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده در کشور وجود دارد؟
مریم نجابتیان، مدیر گروه برنامه‌ریزی و مشاوره معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان، با بیان اینکه وزارت ورزش و جوانان با استناد به جزء ۱۰ بند «پ» ماده ۴ قانون اهداف، وظایف و اختیارات وزارت ورزش و جوانان و در راستای تحقق سیاست‌های کلی جمعیت اقدام به صدور مجوز مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده می‌کند، گفت: از سال ۹۲ طی تفاهم نامه‌هایی با سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، مجوز مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده به صورت مشترک توسط سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور و وزارت ورزش و جوانان صادر می‌شود.
به گفته نجابتیان در حال حاضر ۴۲۰ مرکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده در کشور فعال است که سهم تهران از این بین ۱۴۵ مرکز است. همچنین برخی در استان‌ها بالای بیست مرکز فعال است و در عین حال هیچ استانی بدون مرکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده نیست.
این روانشناس درباره شرایط صدور مجوز تاسیس مراکزتخصصی مشاوره ازدواج و خانواده، توضیح داد: تاهل، داشتن حداقل ۳۰ سال سن، داشتن پروانه تخصصی فعالیت از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور از جمله شرایطی است که افراد خواهان تاسیس مرکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده باید داشته باشند. همچنین این افراد باید در مصاحبه تخصصی علمی و اخلاقی شرکت کرده و در صورت پذیرفته شدن می‌توانند فرآیند دریافت مجوز را طی کنند.
وی درباره اهمیت محل تاسیس مراکز تخصصی مشاوره و ازدواج، افزود که محل مراکز نیز باید به تایید ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها برسد.
نجابتیان درباره نحوه تایید تیم مشاوره مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده کشور، ادامه داد: تیم مشاوره مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده نیز باید به ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها معرفی شوند. تمام اعضا تیم مشاوره باید دارای پروانه تخصصی از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور باشند و در صورت نداشتن پروانه باید تحت نظر مدیر مرکز فعالیت کنند.
صدور مجوز متقاضیان تاسیس مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده در دورترین نقاط کشور
مدیر گروه برنامه‌ریزی و مشاوره معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان با بیان اینکه این معاونت در تلاش است مشاوره را تا دورترین استان‌ها گسترش دهد، این خبر را هم داد که برنامه‌ریزی معاونت امور جوانان برای سال جاری صدور مجوز برای افراد خواهان تاسیس مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده در دورترین نقاط کشور است.
وی درباره ارائه خدمات روانشناسی و مشاوره به زوجین کم برخوردار، ادامه داد: از طریق ادارات کل ورزش و جوانان افراد کم بضاعت شناسایی شده خدمات مشاوره رایگان به آن‌ها عرضه می‌شود.
این روانشناس افزود: در صفحه نخست پرتال وزارت ورزش و جوانان لیست تمام مراکز تخصصی مشاوره ازدواج کشور درج شده و افراد می‌توانند با مراجعه به پرتال از آدرس این مراکز با خبر شوند.
دریافت هزینه‌های گزاف برای انجام تست‌های ازدواج، غیر قانونی است
وی با تاکید بر اینکه دریافت هزینه‌های گزاف برای انجام تست‌های روانشناسی پیش از ازدواج غیر قانونی است، تصرح کرد: همواره اعلا م کرده‌ایم که مخالف دریافت هزینه‌های گزاف برای تست‌های ازدواج هستیم. اعتقادمان این است که در ابتدا باید زوجین مورد مصاحبه روانشناس قرار گیرند و در نهایت اگر ابهامی باقی ماند مشاور می‌تواند از تست‌های ازدواج هم استفاده کند. متاسفانه برخی مراکز هستند که در همان ابتدای کار شروع به گرفتن تست از زوجین کرده و در این راستا مبالغ بالا نظیر یک میلیون تومان و بیشتر هم دریافت می‌کنند. از این رو گرفتن تست‌های ازدواج پیش از انجام مشاوره دقیق غیر قانونی است. از سوی دیگر هزینه‌های تست هم بسیار پایین‌تر از یک میلیون تومان است.
مدیر گروه برنامه ریزی و مشاوره معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان نرخ هزینه‌های ارائه خدمات روانشناسی و مشاوره در مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده را همانند تعرفه ابلاغی از سوی سازمان نظم روانشناسی و مشاوره عنوان کرد و این را هم گفت که وزارت ورزش و جوانان بر روی این مراکز نظارت عام دارد و نظارت تخصصی به منظور عدم دریافت هزینه‌های گزاف از مراجعین بر عهده سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور است تا این مراکز تعرفه‌های خارج از عرف از مراجعین دریافت نکنند.
نظارت بر مراکز تخصصی مشاوره ازدواج چطور انجام می‌شود؟
نجابتیان افزود: تمام مراکز مشاوره ما به صورت فصلی و هر سه ماه یک بار مورد بازدید قرار می‌گیرند. فرم‌های ارزیابی در این راستا طراحی شده که طی آن اطلاعات مربوط به نتایج مشاوره‌ها استخراج می‌شود و از این طریق مراکز مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. همچنین در نظر داریم این نظارت را حرفه‌ای‌تر کرده و به سمتی رویم که بتوانیم نظرات مراجعین نسبت به جلسات مشاوره را نیز احصاء کنیم.
وی به دوره‌های دانش افزایی مدیران مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده نیز اشاره کرد و افزود: این دوره‌های دانش افزایی و بازآموزی از سال ۹۸ برای مدیران مراکز، مشاوران و روانشناسان حداقل ماهی یک الی دو بار به صورت حضوری و مجازی برگزار می‌شوند و تمدید مجوز مراکز را منوط به شرکت در این دوره‌ها است.
مدیر گروه برنامه ریزی و مشاوره معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان درباره مشکلات مربوط به تحت پوشش بیمه قرار گرفتن خدمات روانشناسی و مشاوره افزود: در این راستا تلاش‌هایی شده و هرچند تعدادی از مراکز ما از طریق بیمه‌های تکمیلی این کار را انجام می‌دهند، اما همچنان این خدمات تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار نگرفته‌اند.
علت بسیاری از طلاق‌ها ازدواج‌هایی است که نباید رخ می‌داد
این روانشناس در پایان سخنان خود درباره اهمیت مشاوره پیش از ازدواج تاکید کرد: تلاش می‌کنیم در حوزه مشاوره پیش از ازدواج فرهنگ سازی کنیم چراکه شاید علت بسیاری از طلاق‌ها، ازدواج‌هایی است که نباید اصلا انجام می‌شد. اگر که جوانان می‌توانستد قبل از انتخاب زوج مورد نظر از طریق مشاوره توانمندی و اطلاعات خود را بالا می‌بردند و با تدبیر مناسب فرد مناسب را انتخاب کنند، کار به طلاق کشیده نمی‌شد.
دریافت هزینه‌هایی بیشتر از تعرفه‌های ابلاغی جایز نیست
دکتر محمد حاتمی رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با بیان اینکه مطابق با تصویب هیات دولت تعرفه ۴۵ دقیقه خدمات روانشناسی و مشاوره در سال ۱۴۰۰ برای مشاوران و روانشناسان دارای مدرک کارشناسی ارشد ۱۳۰ هزار تومان و دکتری ۱۸۷ هزار تومان است، گفت: تفاوتی میان هزینه ارائه خدمات روانشناسی در زمینه‌های مختلف وجود ندارد و این تعرفه عام است. از این رو تمام روانشناسان و مشاوران در ارائه خدمات مشاوره چه در زمینه ازدواج و چه در زمینه‌های دیگر باید از این تعرفه‌ها پیروی کنند و گرفتن نرخی بیشتر از نرخ مصوب جایز نیست.
وی در عین حال تاکید کرد که نرخ مصوب برای ارائه ۴۵ دقیقه خدمات مشاوره است و از این رو اگر جلسه مشاوره بیشتر از ۴۵ دقیقه به طول انجامد مشاوران و روانشناسان می‌توانند دقایق مازاد بر این ۴۵ دقیقه را محاسبه کنند.
برای گرفتن آزمون‌های روانی نرخ جداگانه‌ای مصوب نشده است
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه بعضا هزینه تست‌های مشاوره پیش از ازدواج تا یک میلیون تومان عنوان می‌شود، آیا هزینه این تست‌ها جدای از هزینه درمان است و مشاوران و روانشناسان مجاز به دریافت این مبالغ برای تست‌های مشاوره پیش از ازدواج هستند؟، تصریح کرد: برای گرفتن آزمون‌های روانی نرخ جداگانه‌ای مصوب نشده است و هزینه تست‌های مشاوره جزء همان هزینه درمان محسوب می‌شود. اگر گرفتن این آزمون‌های روانی وقتی بیشتر از ۴۵ دقیقه صرف شود نیز روانشناسان و مشاوران می‌توانند دقایق مازاد را محاسبه کرده و از مراجعه کننده دریافت کنند.
حاتمی با تاکید بر اینکه هزینه هیچ آزمون روانی به جز برخی آزمون‌های خاص نظیر تست "وکسلر" (تست هوش) که وقت زیادی می‌برند یک میلیون تومان نیست، خاطر نشان کرد: هزینه هیچ آزمون روانشناختی برای مشاوره پیش از ازدواج به یک میلیون تومان نمی‌رسد و هیچ روانشناسی حق گرفتن این مبالغ را برای تست ازدواج ندارد.
هیچ کسی حق ندارد به دلیل اینکه استاد تمام دانشگاه و یا مشهور و محبوب است مبالغی بیشتر از تعرفه‌های مصوب دریافت کند
حاتمی همچنین در پاسخ به این سوال که بعضا برخی از اساتید سرشناس حوزه روانشناسی به دلیل اعتبار بالای خود از تعرفه‌های مصوب پیروی نکرده و مبالغ بیشتری را از مراجعان دریافت می‌کننند، تاکید کرد: اخلاق حرفه‌ای حکم می‌کند که اساتید از تعرفه‌های مصوب پیروی کنند. هیچ کسی حق ندارد به دلیل اینکه استاد تمام دانشگاه و یا مشهور و محبوب است مبالغی بیشتر از تعرفه‌های مصوب دریافت کند. این حرف درست است که باید تغییراتی در این تعرفه‌ها ایجاد شود که تجربه و سابقه کاری و حرفه‌ای روانشناسان برای دریافت هزینه از مراجعین و در تعرفه‌ها لحاظ شود، اما در حال حاضر تعرفه‌های مصوب برای تمام روانشناسان یکسان است و باید این قانون اجرا شود و کسی حق ندارد به دلیل محبوبیت و یا شهرت خود از دیگران مبالغ اضافه‌تری دریافت کند.
مشکلات «مالی» مساله اصلی سازمان‌های بیمه
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به هزینه‌های بالای خدمات روانشناسی و مشاوره برای اقشار کم درآمد، به ضرورت اجرایی شدن بیمه‌های پایه و تکمیلی برای این خدمات اشاره کرد و افزود: پیش از این نیز اعلام کرده‌ایم که بهتر است مشاوره پیش از ادواج اجباری شود چراکه مطمئنا دریافت خدمات روانشناسی و مشاوره پیش از ازدواج می‌تواند نرخ اختلافات زوجین پس از ازدواج و حتی طلاق را کاهش دهد. با این حال بسیاری از مردم توان پرداخت این هزینه‌ها را ندارند. باید مطابق با بند "ج" ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه خدمات روانشناسی و مشاوره تحت پوشش بیمه‌های پایه و تکمیلی قرار گیرند. این قانون باید اجرایی شود تا مردم بتوانند به راحتی از این خدمات استفاده کنند.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با اشاره به جلسات برگزار شده با سازمان‌های بیمه برای تحت پوشش بیمه قرار گرفتن خدمات روانشناسی و مشاوره، گفت: مساله اصلی سازمان‌های بیمه مشکلات مالی است. این‌ها معتقدند که تعرفه خدمات روانشناسی و مشاوره بالا است و از نظر اقتصادی برایشان مقرون به صرفه نیست و از این رو دولت باید به آن‌ها سوبسید اختصاص دهد. مجلس باید به این بحث ورود کند. چه بسا که به بسیاری از خدمات پزشکی یارانه تعلق می‌گیرد و با دادن سوبسید به بیمه‌ها اقشار کم درآمد و بی‌بضاعت می‌توانند از خدمات روانشناسی و مشاوره بهره‌مند شوند.
مشکل «کمبود امکانات» در نظارت بر مرکز مشاوره
وی مشکل اصلی در نظارت بر مراکز مشاوره از جمله مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده را «کمبود امکانات» دانست و افزود: ما به طور دوره‌ای نیز بازدید‌هایی از مراکز تخصصی مشاوره ازدواج و خانواده داریم، اما مشکل اصلی کمبود امکانات لازم برای این نظارت‌ها و بازدید‌ها است. سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور امکانات لازم را برای این کار ندارد و مجبور است از ظرفیت شورا‌های استانی و خود روانشناسان استفاده کند. در این راستا برای گرفتن کمک از مجلس درخواست کرده‌ایم و به دفتر رئیس جمهوری نیز این درخواست را ارسال کرده‌ایم.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور در پایان سخنان خود به مردم توصیه کرد: توصیه می‌کنم افراد به روانشناسان و مشاورانی مراجعه کنند که دارای پروانه تخصصی از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور هستند و اگر روانشناس و مشاوری بیشتر از مبالغ مصوب هیات دولت از افراد دریافت کرد حتما سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور را از این تخلف مطلع کنند چراکه این سازمان حتما به عنوان مدافع حقوق مردم در این حوزه پیگیری لازم و برخورد متناسب را انجام خواهد داد.