تیم ملی فوتبال ایران باید روز هفتم بهمن در ورزشگاه آزادی به مصاف عراق در مرحله انتخابی جام جهانی برود؛ شرایط امتیازگیری ملی‌پوشان به‌گونه‌ای بوده که با کسب پیروزی در همین بازی، بلیت حضور ایران در جام جهانی قطر صادر می‌شود و سریع‌ترین صعود تاریخ رقم می‌خورد. در روزی که قرار شده جانی اینفانتینو، رئیس فیفا، در ورزشگاه باشد و در‌های «آزادی» دوباره به روی تماشاگران زن گشوده شود، یک تغییر مهم دیگر هم رقم می‌خورد.
تغییر یادشده مربوط به لباس بازیکنان تیم ملی است که پس از سال‌ها پوشیدن برند‌های خارجی، این بار قرار است با یک برند ایرانی وارد زمین شوند و به مصاف رقیب بروند. موضوع لباس تیم ملی ایران در ادوار مختلف جام جهانی و البته مراحل انتخابی جام جهانی حواشی زیادی داشته است. به غیر از یک دوره که با ریاست محمد دادکان، ایران توانست از کمپانی پوما، پول قابل‌توجهی دریافت کند و پیراهن‌های این برند آلمانی را در جام جهانی به تن کند، در بقیه موارد شرایط چندان خوب پیش نرفته و در یکی از بحث‌برانگیزترین اتفاقات ممکن، فدراسیون مهدی تاج، به برند آدیداس پول داد تا پیراهن‌های این برند در جام جهانی ۲۰۱۸ را به تن کند!
حال با همین مقدمه کوتاه می‌شود به این نکته پی برد که بحث پیراهن‌های تیم ملی همیشه یکی از موضوعات چالش‌برانگیز بوده است. البته که از سال ۱۹۹۸ به این طرف، تیم ملی همواره با برند‌های خارجی طعم حضور در جام جهانی را چشیده است. ایران در دو جام جهانی ۹۸ فرانسه و ۲۰۰۶ آلمان برند پوما را پوشید. در سال ۲۰۱۴ هم با آل‌اشپرت راهی جام جهانی شد و سرانجام در سال ۲۰۱۸ هم که آدیداس را به تن کرد. پیش‌تر در سال ۱۹۷۸ هم ایران با لباس‌های آدیداس در جام جهانی حضور پیدا کرده بود.
قاعده حرفه‌ای در دنیای فوتبال این است که فدراسیون یا باشگاه با برندی قرارداد ببندد و از آن برند بابت پوشیدن پیراهن‌هایش و تبلیغی که در زمین برایش می‌شود، مبلغ درشتی دریافت کند. بخشی از هزینه تیم‌های مطرح و غیرمطرح دنیا از این طریق حاصل می‌شود. این موضوع مرسوم است و بسیاری از تیم‌های باشگاهی و ملی در آسیا هم همین رویه را در پیش گرفته‌اند. با وجود این در ایران، این موضوع روال مرسوم را ندارد و شبیه دیگر موضوعاتی که چندان حرفه‌ای به نظر نمی‌رسد، با مقوله پیراهن تیم ملی و باشگاهی رفتار می‌شود.
فدراسیون فوتبال ایران در دو جام جهانی اخیر که با برند‌های خارجی کار کرده، همواره دردسر زیادی کشیده که البته بدون جنجال هم نبوده است. در آستانه جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل بود که بازیکنان و اعضای کادر فنی تیم ملی ایران از غیراصل‌بودن لباس‌های آل‌اشپرتی که در اختیار تیم ملی قرار گرفته بود، بحث و گلایه داشتند. در‌نهایت صحبت‌های کارلوس کی‌روش کار را به جایی رساند که مسئولان این برند آلمانی، رأسا کیفیت پیراهن‌های مذکور را بررسی کردند و پی بردند که بخشی از این لباس‌ها تولید این برند نیست و فقط برچسب این برند را یدک می‌کشد؛ اگرچه نهایتا عنوان شد که در جام جهانی آن موضوع برطرف شده است.
قرارداد ایران با آل‌اشپرت هم در آن زمان این‌طور نبود که این برند آلمانی پولی به فدراسیون فوتبال بدهد بلکه مشخص شده بود که تا یک عدد دلاری مشخص، این برند، لباس‌های رایگان در اختیار تیم ملی بگذارد و در صورت نیاز به لباس‌های بیشتر، این کمپانی تخفیف قابل‌توجهی اعمال کند. به‌هرحال، نکته آن قرارداد این بود که فدراسیون فوتبال، پولی برای لباس‌ها پرداخت نمی‌کرد.
این رویه در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه برعکس شد. کارلوس کی‌روش که دل خوشی از آل‌اشپرت نداشت، از فدراسیون فوتبال گلایه کرد که چرا بازیکنانش نباید یک برند معتبر به تن کنند. این‌طور شد که فدراسیون فوتبال خبر از همکاری با آدیداس داد. البته که فدراسیون در آن برهه تمامی واقعیت را نگفت، چون طولی نکشید که مشخص شد ایران تنها تیم حاضر در جام جهانی است که برای پوشیدن لباس یک برند نه‌تن‌ها پولی نگرفته بلکه پول هم پرداخت کرده است!
این موضوع سروصدای زیادی به پا کرد، ولی رفتاری که آدیداس با فوتبال ایران بعد از جام جهانی کرد، از آن اتفاق هم عجیب‌تر بود. این کمپانی آلمانی بلافاصله بعد از جام جهانی از این خبر داد که با ایران در هیچ عرصه‌ای همکاری نمی‌کند و دیگر قرار نیست لباس این تیم را تهیه کند! آدیداس دلیل این موضوع را تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران توصیف کرد. این‌طور شد که بعد از آدیداس دوباره آل‌اشپرت وارد گود شد و قرارداد بلندمدتی با فدراسیون فوتبال ایران تا بعد از جام جهانی ۲۰۲۲ منعقد کرد؛ اما این برند هم در تصمیمی بحث‌برانگیز به این نتیجه رسید که قراردادش را به‌صورت یک‌طرفه با فدراسیون فوتبال ایران فسخ کند. این موضوع مصادف بود با پست مشترکی که بازیکنان تیم ملی درباره وضعیت لباس‌ها گذاشتند و از این نوشتند که لباس جدیدی در کار نیست و آن‌ها مجبور هستند این لباس‌ها را بشویند و دوباره به تن کنند.
اندکی بعد خبر رسید که فدراسیون فوتبال مناقصه‌ای برای کمپانی‌های تولیدکننده لباس گذاشته و از آن‌ها خواسته پیشنهادهایشان را به این فدراسیون ارائه کنند. البته این درخواست به زبان انگلیسی هم نوشته شد تا اگر برندی خارجی هم علاقه‌مند به همکاری با فدراسیون فوتبال ایران بود، پا پیش بگذارد.
خبری از خارجی‌ها نیست
مشخص نیست فدراسیون فوتبال سهوا درخواستش را به زبان انگلیسی منتشر کرده و چشم‌به‌راه برند‌های خارجی بوده یا نه؛ چون مشخصا از چند سال پیش تا به الان هیچ برند خارجی‌ای در حوزه پوشاک نمی‌تواند در این موارد فعالیت کند؛ حتی قبل از جام جهانی ۲۰۱۸!
حالا قبل از ادامه بحث بهتر است یک بار دیگر وضعیت قرارداد تیم ملی با آدیداس در جام جهانی مورد بررسی قرار بگیرد تا مشخص شود چرا فدراسیون فوتبال ایران به این برند آلمانی برای پوشیدن لباس‌ها پول داد. ماجرا مربوط به بندی تجاری است که سازمان صنعت، معدن و تجارت گذاشت. طبق آن بند قانونی، برند‌های خارجی در ایران به شرطی اجازه همکاری خواهند داشت که بخشی از تولیداتشان را به ایران بیاورند. آدیداس این پیشنهاد فدراسیون فوتبال را «خنده‌دار» توصیف کرد و گفت که نمی‌تواند چنین موضوعی را عملی کند. به همین خاطر بود که فدراسیون فوتبال که می‌خواست برند باکیفیتی به تن کند، مجبور شد به‌جای بستن قرارداد اسپانسری با آدیداس، قراردادی تجاری با این برند منعقد کند.
آن قرارداد این‌طور منعقد شده بود که ایران ۳۰ درصد هزینه کل لباس‌ها را بپردازد و در عوض از محل فروش پیراهن‌های تیم ملی توسط این کمپانی، درصدی بردارد. مشخصا پیراهن تیم ملی که طراحی خاصی هم نداشت، فروش چندانی در این کمپانی نداشت و ایران مجبور شد ۳۰ درصد هزینه کل لباس‌ها را بپردازد. حالا این قانون همچنان پابرجاست و با قطع همکاری آل‌اشپرت با فدراسیون فوتبال ایران، از آنجا که برند معتبری در دنیا حاضر نمی‌شود بخشی از تولیداتش را به ایران بیاورد، پس دوباره فرصت برای برند‌های داخلی مهیا شده تا پیراهن‌های تیم ملی ایران را تولید کنند.
تیم فوتبال ایران پیش‌تر در چندین نوبت لباس برند‌های ایرانی را به تن کرده، ولی جالب است بدانید که فدراسیون ایران به آن‌ها هم پول داده و لباس‌ها را خریده است! البته که برای لباس‌های جدید ظاهرا دیگر هزینه‌ای پرداخت نمی‌شود و برند مذکور با فدراسیون در‌حال همکاری است. حالا با این اتفاق، ستاره‌های تیم ملی، بعد از مدت‌ها که لباس خارجی به تن می‌کردند (البته که ملی‌پوشان ادعا می‌کنند لباس‌هایی که این اواخر داشته‌اند، تولیدی منیریه در ایران است!) قرار است دوباره به لباس تولید ایران برگردند؛ اتفاقی که ممکن است با توجه به پابرجابودن تحریم‌ها و البته بند قانونی موجود، تا جام جهانی قطر هم ادامه‌دار باشد.