فرارو- معامله گران و صاحبان مغازه‌ها در بازار بزرگ استانبول نگاهی توام با احتیاط و امید دارند، زیرا اقدامات تازه زیربنای تغییر چشمگیری برای آینده لیر خواهد بود.
روز دوشنبه بازارهای ترکیه شاهد حرکت بی سابقه‌ای در نرخ برابری دلار در برابر لیر بودند و ارزش دلار امریکا تقریبا کاهشی ۳۰ درصدی داشت.
در یک افزایش بی سابقه، لیر به دنبال اعمال تدابیر پولی حمایتی تازه با بهبود وضعیت مواجه شد و امید‌هایی اولیه‌ای را در میان شهروندان عادی ایجاد کرد.
تا روز پنجشنبه هر دلار امریکا در میزان ۱۱ لیر قرار گرفت در حالی که پیش از اتخاذ تدابیر تازه بیش از این میزان و بیش از ۱۸ لیر بود. اقتصاددانان و افراد مسن به یاد ندارند که پیش‌تر شاهد چنین تغییر بزرگی بوده باشند.
هدف اولیه از اقدامات طراحی شده اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، تشویق شهروندان به نگهداری لیر به جای دلار در حساب‌های بانکی دارای نرخ بهره بود و طبق این طرح بانک مرکزی و خزانه داری تضمین می‌کنند که در صورت افزایش ارزش دلار در یک دوره زمانی سه، شش یا دوازده ماهه خسارت بیش تری را جبران کنند.
به نظر می‌رسد حساب‌های تازه که توسط برخی در رسانه‌های اجتماعی برچسب "دلار ترکیه" را گرفته اند سناریویی بدون ضرر را ارائه می‌کنند که در آن تضمین می‌شود ترک‌ها بازدهی مشابه بازارهای فارکس را دریافت کنند در حالی که اگر این بازار‌ها به زیر نرخ بهره رسمی کاهش یابند سرمایه گذار کماکان نرخ بهره رسمی را دریافت خواهد کرد.
بسیاری از صاحبان صرافی نسبت به افشای این که آیا شهروندان عادی ترک به بازار هجوم آورده اند تا دلار‌های خود را در ازای دریافت لیر بفروشند ابراز تردید می‌کردند. یکی از صرافان جلوی در کوچک مغازه اش در ورودی بازار بزرگ استانبول در حال سیگار کشیدن گفت:"ما نمی‌دانیم قرار است چه اتفاقی رخ دهد. در صورت افزایش مجدد دلار ما حاشیه بالایی را بین قیمت خرید و فروش اعمال خواهیم کرد".
برخلاف انتظار، اما صفی در صرافی‌ها وجود نداشت. در واقع، بازار بزرگ و خیابان آلتین چیلار مجاور آن که ده‌ها صرافی به همراه طلا فروشی و جواهر فروشی در آن قرار دارند مثل همیشه شلوغ نبودند.
در اکثر روزها، شنیدن صدای فردی که در کنار شماست در آن منطقه تقریبا غیر ممکن است صد‌ها نفر دائما در حال خرید و فروش ارز و طلا هستند و به قدری بلند با تلفن‌های همراه شان صحبت می‌کنند که همیشه صدای همهمه به گوش می‌رسد. در عوض، در روز‌های اخیر، حضوری معمولی در آنجا دیده می‌شود و معامله گران آرام و محتاط هستند.
یکی از آنان گفت: "ما نمی‌دانیم این قیمت‌ها دائمی است یا خیر. اگر دلار را با این قیمت بفروشم و دوباره افزایش پیدا کند چه اتفاقی خواهد افتاد"؟ با این وجود، یکی از فروشندگان نقره می‌گفت که وقتی درآمدشان به حداکثر مورد انتظار نرسد هرگز خوشحال نخواهد شد. این مرد که محصولات نقره اش را به کشور‌های آسیای میانه صادر میکند می‌گوید از آنجایی که اخیرا نقره را با قیمت بالاتری خریداری کرد از وضعیت موجود ضرر کرده است.
او به "میدل ایست ای" می‌گوید: "من فرصتی برای ذخیره ندارم و منتظر افزایش قیمت به قیمت‌های پیشین هستم. با این وجود، ضرر کردن اهمیتی ندارد برای نخستین بار در یک سال گذشته مردم به آینده اقتصاد امیدوار شده اند".
علیرغم احتیاط بازار، "هاکان آران" مدیرکل یکی از بزرگترین بانک‌های ترکیه روز سه شنبه گفت که پس از رونمایی اردوغان از ابزار مالی تازه، سرمایه گذاران در یک روز ۱.۷۵ میلیارد دلار فروخته اند. بر اساس گزارش بانک مرکزی ترکیه، میزان لیر‌های سپرده شده به بانک‌های آن کشور تا اواسط ۱۵ دسامبر به کم‌تر از دو میلیارد لیر رسیده بود در حالی که سپرده‌های دلاری بیش از ۳ میلیارد دلار بوده است.
در دسامبر گذشته، این رقم کم‌تر از ۲ میلیارد دلار بود. بلال گولر وارد کننده محصولات چوبی و سایر سوغاتی‌ها در منطقه مرجان استانبول نزدیک به بازار بزرگ مغازه‌ای دارد. او این کالا‌ها را از اندونزی خریداری میکند تا در ترکیه بفروشد. او می‌گوید:"پس از آن که دلار برای مدت کوتاهی به بالای ۱۸ لیر رسید تجارت به شدت تحت تاثیر قرار گرفت".
او می‌افزاید:"حاشیه سود ما از ۶۰ درصد به دلیل کاهش ارزش لیر به ۲۰ درصد کاهش یافت. زمانی که ما و مشتریان مان این کاهش ارزش را دیدیم همه دارایی لیر خود را به دلار تبدیل کردیم".
گولر معتقد است که بزرگترین مشکل، نوسان قیمت‌ها است. او می‌گوید:"دلار می‌تواند ۱۵ لیر یا ۱۰ لیر باشد. این خیلی مهم نیست. ما به ثبات در بازارهای مالی نیاز داریم تا بتوانیم محاسبات مناسب را انجام داده و از ضرر‌های غیر قابل پیش بینی جلوگیری کنیم". گولر معتقد است که اقدامات اخیر نمی‌تواند نیاز‌های بازرگانان و صاحبان کسب و کار هم، چون او را بر طرف سازد، زیرا آنان تا این اندازه از سرمایه و زندگی تجملی برخوردار نیستند که بتوانند پول شان را برای سه ماه یا مدت زمان بیش‌تر در ابزار‌های مالی تازه پس انداز کنند.
او می‌گوید:"اگر مردم عادی پول شان را به لیر تبدیل کنند و در بانک بگذارند ما نیز سود خواهیم برد. در آن صورت، وام گرفتن از بانک‌ها آسان‌تر خواهد شد. هم چنین، باید بگویم که نرخ‌های بهره کم برای ترکیه برای سرمایه گذاری‌های بیش‌تر بسیار مهم است. در مجموع، ما به ثبات نیاز داریم. خوب است که می‌بینیم دولت در تلاش است کاری انجام دهد".
مراکز تجاری خرید نزدیک بازار بزرگ استانبول برخلاف سال‌های گذشته شلوغ نیستند اگرچه متروک و بدون مشتری نیز نیستند. معدود گردشگرانی در اطراف مغازه‌ها حضور دارند و کنار برخی از خریداران محلی مشغول قدم زدن هستند. این بدان معناست که این نواحی سایه‌ای از روز‌های گذشته را با خود به همراه دارند. با این وجود، احتیاط آمیخته با امید گولر غیرمعمول نیست.
"ابراهیم سلجوک" که ظروف شیشه‌ای و تجهیزات آشپزخانه را هم به بازارهای داخلی و هم به خارج از کشور می‌فروشد به "میدل ایست آی" می‌گوید:"اردوغان بار دیگر صداقت و توانایی خود را در ایجاد راه حل در برابر مشکلات سیاسی و اقتصادی ثابت کرد. در حال حاضر، جو مثبتی در بازار‌ها وجود دارد. در سه ماه گذشته، تولید کنندگان به دلیل نوسانات قیمت دلار از فروش خودداری کردند و با وجود پیشنهاد ما برای پرداخت سه برابر بیش از قیمت متعارف، آنان از فروش خودداری ورزیده اند. دخالت اخیر دولت بسیار مناسب و حتی دیر است".
سلجوک می‌گوید به آینده ترکیه در زمینه ظرفیت‌های اقتصادی اطمینان کامل دارد و معتقد است که کالا‌های ترکیه کیفیت بهتری نسبت به کالا‌های چینی دارند. او می‌گوید مشکل اصلی ترکیه بی ثباتی است. او به "میدل ایست ای" می‌گوید:"اگر بتوانیم دلار را در حد معینی نگه داریم آن گاه بازار‌ها گردش مالی خود را افزایش خواهند داد، زیرا مردم خواهند دانست که ارزش پول در جیب شان ظرف چند ماه آینده کاهش نخواهد یافت". او اذعان میکند که دلار خریده و ضرر کرده است، اما می‌گوید:"مشکلی نیست. ضرر من مهم نیست ما الان بیش از پول به امید نیاز داریم".
منبع: میدل ایست آی
ترجمه: فرارو