روز پنجشنبه، وزارت بهداشت بریتانیا ممنوعیت سفر به جنوب آفریقا را اعلام کرد و هشدار داد که نوع «امیکرون» پیچیده‌ترین و نگران کننده‌ترین نوع کووید است که تاکنون دیده شده است. با این وجود، علیرغم ۹.۱ میلیارد دز واکسن تولید شده و ۱۲ میلیارد دز مورد انتظار تا پایان سال که برای واکسیناسیون کل جمعیت جهان کافی است وضعیتی شبیه نوعی «رقابت تسلیحاتی» برای برنده شدن ایجاد شده است. واقعیت آن است که هیچ کشوری نباید زمستان دیگری باعدم اطمینان درباره موج تازه‌ای از کووید را پشت سر گذارد.
مجمع جهانی بهداشت نهاد تصمیم گیرنده سازمان بهداشت جهانی روز دوشنبه در جلسه ویژه‌ای به این موضوع اشاره خواهد کرد که واکسیناسیون در شش کشوری که اکنون مشمول ممنوعیت سفر بریتانیایی‌ها هستند هنوز به طور خطرناکی کم‌تر از هدف ۴۰ درصدی است که برای ماه دسامبر تعیین شده بود. در زیمبابوه تنها ۲۵ درصد از جمعیت آن کشور اولین دوز واکسن را تزریق کرده و تنها ۱۹ درصد از جمعیت کل آن کشور به طور کامل واکسینه شده اند. در لسوتو و اسواتینی که واکسن‌های «جانسون‌اند جانسون» تزریق شده‌اند به ترتیب تنها ۲۷ و ۲۲ درصد از جمعیت واکسینه شده اند. در نامیبیا این رقم حتی کم‌تر است: ۱۴ درصد از جمعیت به صورت کامل واکسینه شده اند.
علیرغم آن که در آفریقای جنوبی نرخ واکسیناسیون ۲۷ درصد بوده مناطق روستایی آن کشور از نظر واکسیناسیون تک رقمی هستند. کل قاره آفریقا خشمگین است چرا که تلاش‌هایش برای واکسیناسیون برای ماه‌های طولانی توسط استعمارگرایی نوین اتحادیه اروپا متوقف شده است. خشم قاره آفریقا موجه است. حتی زمانی که شکاف میان کشورهای اروپایی دارای واکسن و کشورهای آفریقایی پذیرنده واکسن افزایش یافت. اتحادیه اروپا تنها دز نخست واکسن «جانسون‌اند جانسون» را به آفریقای جنوبی ارائه کرد و بر بازگشت سایر واکسن‌ها از آفریقا به اروپا تاکید داشت.
در ماه ژوئن، «بوریس جانسون» نخست وزیر بریتانیا وعده داد که او و کشورهای عضو جی -۷ از واکسن‌های مازاد خود برای ایمن‌سازی کل جهان استفاده خواهند کرد. در ماه سپتامبر، در نشستی به ریاست بایدن هدف‌گذاری برای ماه دسامبر به منظور واکسیناسیون ۴۰ درصدی برای ۹۲ کشور از فقیرترین کشورهای جهان تعیین شد. اکنون پس از گذشت دو ماه و نیم دست کم در ۸۲ مورد از این کشورها شانس کمی برای تحقق هدف تعیین شده وجود دارد.
آمریکا تاکنون تنها ۲۵ درصد از واکسن‌هایی که وعده داده بود را تحویل داده است. در مورد اتحادیه اروپا وضعیت شرم آورتر است و تنها ۱۹ درصد، بریتانیا تنها ۱۱ درصد و کانادا تنها ۵ درصد از واکسن‌های مازادشان را در اختیار کشورهای هدف‌گذاری شده فقیر قرار داده اند.
چین و نیوزیلند بیش از نیمی از وعده خود را عملی کرده اند، اما تعداد واکسن‌های وعده داده شده آن کشورها به ترتیب تنها ۱۰۰ میلیون و ۱.۶ میلیون دوز واکسن بوده اند. استرالیا تنها ۱۸ درصد از واکسن‌های وعده داده شده را ارائه کرده و سوئیس تنها ۱۲ درصد از واکسن‌های وعده شده‌اش را به کشورهای فقیر ارائه کرده است.
نتیجه چنین روندی آن است که در حال حاضر تنها ۳ درصد از مردم در کشورهای کم درآمد به طور کامل واکسینه شده‌اند در حالی که این رقم در کشورهای با درآمد بالا و کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا از ۶۰ درصد فراتر می‌رود. هر روز به ازای هر واکسنی که به عنوان اولین دوز واکسن در فقیرترین کشورها تحویل داده می‌شود شش برابر دوزهای واکسن سوم و تقویت کننده در ثروتمندترین نقاط جهان تزریق می‌شود. این نابرابری واکسنی اصلی‌ترین دلیلی است که میزان ابتلا و شیوع به کووید و ظهور گونه‌های جهش یافته آن را افزایش داده است.
مشکل اکنون در تولید واکسن نیست (ماهانه ۲ میلیارد دوز واکسن تولید می‌شود) بلکه مشکل اصلی در توزیع ناعادلانه واکسن است. محدودیتی که توسط ثروتمندترین کشورهای عضو گروه جی -۲۰ اعمال می‌شود به گونه‌ای است که آن کشورها ۸۹ درصد از واکسن‌ها را در انحصار خود دارند و حتی در شرایط فعلی ۷۱ درصد از تحویل آینده واکسن برای آن کشورها برنامه ریزی شده است. در نتیجه، آژانس جهانی توزیع واکسن (کوواکس) توانسته تنها دو سوم از ۲ میلیارد واکسن وعده داده شده را به کشورهای فقیرتر ارائه دهد.
موضوع هراسناک آن است که جهش‌های تازه از جمله امیکرون در بین افراد واکسینه نشده در کشورهایی که کم‌ترین محافظت را دارند باعث می‌شود کووید وارد سال سوم شیوع خود شده و حتی با امواج پنجم، ششم و هفتم مواجه شویم.
ما می‌توانیم سریع عمل کنیم. از امروز ۵۰۰ میلیون واکسن استفاده نشده در سراسر کشورهای عضو جی -۷ در دسترس است. تا دسامبر این رقم به ۶۰۰ میلیون و تا فوریه به ۸۵۰ میلیون واکسن خواهد رسید که می‌تواند به کشورهایی که بیش‌ترین نیاز را دارند ارسال شود. در آخرین شمارش، امریکا ۱۶۲ میلیون دز واکسن دارد که می‌تواند فورا به نقاط دیگر جهان تحویل دهد رقمی که ماه آینده به ۲۰ میلیون دز افزایش می‌دهد. اروپا در حال حاضر ۲۵۰ میلیون دز واکسن دارد که تا فوریه می‌تواند به ۳۵۰ میلیون دز برسد. بریتانیا ۳۳ میلیون دز واکسن دارد که انتظار می‌رود در سه ماه آینده به ۴۶ میلیون واکسن برسد.
جایگزین آن بسیار وحشتناک است و نمی‌توان آن را تصور کرد. واکسن‌ها در حال از بین رفتن هستند در حالی که زندگی میلیون‌ها نفر به دلیل نبود آن از دست می‌رود. به گزارش کوواکس حدود ۱۰۰ میلیون واکسن کشورهای غربی در ماه دسامبر تاریخ مصرف‌شان به پایان می‌رسد و به راحتی از بین می‌روند.
مشکل آن است که بسیاری از واکسن‌هایی که به فقیرترین کشورها اهدا می‌شوند در فاصله ۱۲ هفته منتهی به تاریخ انقضا قرار دارند. این زمان کوتاه بین اهدای واکسن و مهلت انقضای آن نشان می‌دهد چرا جدول‌بندی زمانی جی -۲۰ و تحویل ماه به ماه اکنون امری فوری و ضروری به نظر می‌رسد. واقعیت آن است که کنترل فرامرزی بیماری‌های عفونی تنها زمانی امکان‌پذیر است که ملی گرایی واکسنی را کنار بگذاریم. تنها از آن طریق است که می‌توان از تبدیل شدن پاندمی به معضلی جهانی جلوگیری کرد.
*نخست وزیر اسبق بریتانیا در فاصله سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ میلادی و سفیر سازمان جهانی بهداشت در امور تامین مالی بهداشت جهانی
منبع: گاردین
ترجمه: فرارو