طولانی‌ترین قنات جهان به نام «قنات زارچ» در استان یزد واقع شده است. طول این قنات قریب به ۹۰ کیلومتر و تعداد چاه‌های آن ۲۱۱۵ حلقه است.
قدمت این قنات بیش از ۳ هزار سال است. تعدادی از میله‌های این قنات در محل مسجد جامع یزد واقع شده که نشان می‌دهد قبل از ورود اسلام نیز این قنات وجود داشته است و مسجد جامع در حریم قنات ساخته شده است. این میله‌ها برای پر کردن آب انبار وسیع زیر مسجد بوده است تا نمازگزاران بتوانند از طریق پایاب برای وضو گرفتن از آب قنات استفاده کنند. این پایاب هنوز هم قابل استفاده است.
یکی از ویژگی‌های جالب قنات، مقطع مربعی آن است. دیگر قنات‌ها مقطعی بیضوی یا دایره‌وار دارند. این ویژگی نشان می‌دهد که قدمت این قنات به زمان زرتشتیان باز می‌گردد. تا نیم قرن پیش نیز آبدهی قنات زارچ بیش از ۱۵۰ لیتر در ثانیه بود، اما به دلیل حفر بی رویه‌ی چاه‌های عمیق و نیمه عمیق در حریم آب قنات، آبدهی آن به شدت کاهش یافته است.
مظهر این قنات در شهر زارچ واقع شده و دارای سه شاخه یا تونل زیر زمینی جدا از هم است که تونل‌های آن؛ شیرین، شور و ابراهیم خویدکی نام دارد. البته دو شاخه‌ی شیرین و ابراهیم خویدکی، شاخه‌های خشک شده قنات زارچ هستند و هم اکنون تنها شاخه شور به طول ۷۲ کیلومتر آبدهی دارد که آبدهی این شاخه در بالادست قنات۳۰ لیتر در ثانیه بوده است.
در این میان قنات زارچ با عنوان طولانی‌ترین قنات ایران در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید است.
عکاس: بهارک روشن بخش/ ایسنا