سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان درباره تنش اخیر بین ایران و کشور آذربایجان گفت: ایران به عنوان پل اتصالی آسیا به اروپا و آفریقا و یک پل برای دسترسی کشور‌های قفقاز به خلیج فارس و دریای عمان و آب‌های آزاد عمل می‌کند و در این مسیر خواهان باز بودن تمامی این راه هاست و با هر حرکتی که بخواهد ژئوپلتیک منطقه را تغییر بدهد مخالف است و امیدواریم که این مرحله سریع بگذرد و جمهوری آذربایجان متوجه خطای راهبردی خود بشود و انشاءالله با آزادی این دو راننده و ادامه مذاکرات دیپلماتیک تهران و باکو و شاهد عادی سازی روابط بین ایران و آذربایجان و حرکت در مسیر پیشرفت این مناسبات باشیم.
دکتر محسن پاک آیین در گفتگو با شفقنا، در پاسخ به این سوال که چالشی که اخیرا بین ایران و آذربایجان ایجاد شده تا چه اندازه جدی است گفت: همانطور که مستحضر هستید سال گذشته بیست و هفتم سپتامبر تا ۹ نوامبر جنگی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان رخ داد که به جنگ ۴۴ روزه موسوم شد و در نتیجه این جنگ توافقی در مسکو منعقد گردید که در آن توافق هفت شهر متعلق به جمهوری آذربایجان که در اشغال ارمنستان بود، آزاد شد و مسئله قره باغ و خانکندی که مرکز قره باغ هست لاینحل باقی ماند و نیرو‌های روسی آمدند و در منطقه حائل شدند برای اینکه جنگ دیگری رخ ندهد و بعد مسئله قره باغ را هم از طریق مذاکره و در چارچوب حقوق بین الملل و حقوقی فی مابین بین کشور‌ها حل و فصل کنند.
وی افزود: در نتیجه آزادسازی این مناطق هفتگانه یک بخشی از جاده مرزی ایران به طرف ایروان، مرکز ارمنستان هم آزاد شد و به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان ملحق شد، به این عبارت که در دوره اشغال این مناطق توسط ارمنستان راننده‌های ایرانی از مرز مری وارد خاک جمهوری ارمنستان می‌شدند و از آنجا حدود ۸۰ کیلومتر می‌رفتند و به شهر قاپان می‌رسیدند و از قاپان حدود ۶۸ کیلومتر به شهر گروس می‌رسیدند و بعد از گروس هم می‌رفتند به طرف ایروان. از این ۶۸ کیلومتر بین قاپان تا گروس ۲۱ کیلومتر آن امروز در تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان قرار گرفته و راننده‌ها برای اینکه به ایروان برسند باید از این ۲۱ کیلومتر هم که امروز در خاک آذربایجان هست عبور کنند و مقامات جمهوری آذربایجان خود را محق می‌دانند که از راننده‌هایی که وارد این ۲۱ کیلومتر می‌شوند عوارض جمهوری آذربایجان یعنی عوارض ورود به جمهوری آذربایجان را دریافت کنند و در عین حال خود را موظف می‌دانند برای اینکه بارنامه‌های راننده‌ها را بررسی کنند و اگر بار به مقصد قره باغ بود جلوی او را بگیرند که در این رابطه دو راننده ایرانی که به قره باغ سفر کرده بودند هم با اقدامات سختگیرانه آذربایجان دستگیر شدند، در حالیکه این رانندگان اطلاعی از این تغییرات سیاسی در منطقه نداشتند.
پاک آیین با بیان اینکه آقای الهام علی‌اف مطالبی را مطرح کردند از جمله اعتراض به جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه چرا کامیون‌های ایرانی از این مسیر به قره باغ رفتند؟ اظهار داشت: نکته اول اینکه بخش حمل و نقل مرتبط با کامیون داران و صاحبان تریلی بخش‌خصوصی تلقی می‌شود و دولت معمولاً دخالتی در اوضاع کار بخش خصوصی ندارد و این رانندگان کامیون‌ها حدود ۲۰ سال است که به طور سنتی از این مسیر عبور می‌کنند و در جریان مسائل فی مابین نبودند. البته جمهوری اسلامی ایران بعد از اینکه نارضایتی آذربایجان را متوجه شد به اتحادیه رانندگان اعلام کرد که از این مسیر عبور نکنند و اگر هم خواستند عبور کنند باید عوارض را بپردازند و به قرباغ هم سفر نکنند. حال به فرض اینکه این کامیون دارانی که از بخش خصوصی هستند قانون جمهوری آذربایجان را نقض کرده باشند و به قره‌باغ رفته باشند این به دولت ایران ارتباطی ندارد و نباید دولت ایران مورد انتقاد قرار بگیرد.
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران همیشه از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان دفاع کرده و در طول جنگ ۴۴ روزه هم مقامات ارشد ایران به خصوص مقام رهبری قویا از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت کرده و اعلام فرمودند که تمام شهر‌های اشغالی آذربایجان باید آزاد شود، این موضع قوی و قاطع جمهوری اسلامی ایران نشان دهنده این است که ایران به طور اصولی از تمامیت ارضی آذربایجان حمایت می‌کند و در واقع نباید به دلیل اینکه دو راننده کامیون احتمالا خطایی از آن‌ها سر زده، نظام جمهوری اسلامی ایران مورد انتقاد قرار بگیرد و از او خواسته شود به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان احترام گذاشته شود. همین امروز و سال‌ها است که بازار ارمنستان در اختیار کالا‌های ترکیه است در حالی که ترکیه و ارمنستان رابطه ندارند و هر بار هم که جمهوری آذربایجان اعتراض می‌کند ترکیه می‌گوید این‌ها از بخش خصوصی هستند و من کنترلی بر بخش خصوصی ندارم و هیچ بار تاکنون ترکیه به خاطر بی احترامی به تمامیت ارضی به جمهوری آذربایجان مورد انتقاد قرار نگرفته است.
وی ادامه داد: مورد دوم که آقای الهام علی اف مطرح کرد بحث رزمایش نیرو‌های مسلح ایران بود در کنار رود ارس که این هم حق طبیعی جمهوری اسلامی ایران و هر کشوری هست که در هر زمانی که تشخیص بدهد رزمایش برای آمادگی نیرو‌های رزمی و نیرو‌های مسلح برگزار کند، همانطور که جمهوری آذربایجان هم بار‌ها رزمایش برگزار کرده است حتی اخیراً به همراه ترکیه در نخجوان در کنار مرز‌های ما رزمایش برگزار کرد و ما هم اعتراضی نکردیم، چون حق طبیعی جمهوری آذربایجان می‌دانستیم، اما واقعیت این است که چرا ما امروز حساس شده‌ایم و در واقع این رزمایش عظیم را به عنوان یک اقدام بازدارنده انجام شد؟ علت قضیه این هست که احساس این بود که آذربایجان، ترکیه و با حمایت اسرائیل به دنبال تغییر ژئوپلیتیک منطقه هستند و به عبارت ساده‌تر قصد تغییر مرز‌های منطقه را دارند و ما هیچگاه تغییر مرز‌های جغرافیایی را نمی‌پذیریم.
سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان اظهار داشت: طراحی اینگونه بوده که البته با تحریک ترکیه که سال‌هاست با ارمنستان اختلاف نظر جدی دارد آذربایجان و ترکیه با حمایت پنهان رژیم صهیونیستی منطقه نوردوز در استان ارمنستان را با قوای نظامی اشغال بکنند تا راه ترکیه از این مسیر به عمق باکو و دریای خزر باز شود و راه جمهوری آذربایجان هم به نخجوان باز شود و نیازی به عبور از خاک ایران نداشته باشند.
چنانچه این اقدام انجام می‌شد به طور طبیعی مرز ایران هم با ارمنستان بسته می‌شد و ارتباط ما کاملاً با ارمنستان قطع می‌شد و ما این را نمی‌توانستیم بپذیریم چرا که این اتفاق آسیب‌ها و خطرات و تهدید‌های امنیتی جدی را متوجه منطقه و به خصوص ایران که با دو کشور آذربایجان و ارمنستان مرز دارد می‌شد و پای قدرت‌های خارج از منطقه مثل آمریکا و همچنین رژیم صهیونیستی را به منطقه باز می‌کرد و این برای ایران خطر امنیتی داشت و ایران هرگز خطر امنیتی را نمی‌پذیرد مضاف بر اینکه ایران به طور اصولی مخالف اشغال سرزمین هاست به همین دلیل با اشغال قره باغ و ۷ شهر دیگر توسط ارمنستان به نفع آذربایجان رای داد و مخالفت کرد،۲۰ سال با اشغال این مناطق مخالفت کرد و امروز هم به طور طبیعی با اشغال بخش‌هایی از ارمنستان به بهانه اتصال ترکیه به باکو قطعاً مخالفت می‌کند و این رزمایش عظیم که اقدامی بسیار درست و به موقع و به جا بود به عنوان یک اقدام بازدارنده اقدام خوبی بود که موجب تقویت امنیت منطقه خواهد شد و هیچ تهدیدی هم علیه کشور‌های منطقه نخواهد بود.
وی تاکید کرد: ما خواهان این هستیم که تمام راه‌های موجود فعلی باز باشد یعنی هم مسیر ایران به نخجوان هم مسیر ایران به ارمنستان و هم مسیر ایران به آذربایجان و بالعکس مسیر این مناطق به داخل ایران. ایران به عنوان پل اتصالی آسیا به اروپا و آفریقا و یک پل برای دسترسی کشور‌های قفقاز به خلیج فارس و دریای عمان و آب‌های آزاد عمل می‌کند و در این مسیر خواهان باز بودن تمامی این راه هاست و با هر حرکتی که بخواهد ژئوپلتیک منطقه را تغییر بدهد مخالف است و امیدواریم که این مرحله سریع بگذرد و جمهوری آذربایجان متوجه خطای راهبردی خود بشود و انشاءالله با آزادی این دو راننده و ادامه مذاکرات دیپلماتیک تهران و باکو و شاهد عادی سازی روابط بین ایران و آذربایجان و حرکت در مسیر پیشرفت این مناسبات باشیم.
دولت‌های منطقه پیام رزمایش ارتش ایران را گرفتند
پاک آیین درباره اینکه آیا امکان جنگ و تنش نظامی در مرز‌های شمالی وجود دارد یا خیر؟ گفت: با توجه به اقدام بازدارنده که ارتش جمهوری اسلامی ایران نشان داد با آن رزمایش بسیار قدرتمندانه و به جا و با توجه به اینکه به نظر می‌رسد که دولت‌های منطقه یعنی دوستان ایران پیام این رزمایش را گرفتند مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی ایران هرگز تغییر مرز‌های جغرافیایی را در اطراف خود بر نمی‌تابد و برای دفاع از مرز‌های خود کاملاً مصمم و مجهز هست و همچنین این پیام را دشمنان ما به خصوص رژیم صهیونیستی دریافتند که نمی‌توانند به قول معروف به صورت چراغ خاموش و مخفی وارد منطقه شوند و اهداف خود را تامین کنند و موجب ناامنی شوند. با توجه به این پیام‌هایی که صادر شد به نظر می‌رسد که جمهوری آذربایجان و ترکیه روش معقولانه‌ای را در پیش بگیرند و بنا را بر همکاری بگذارند تا ایجاد تنش و لذا من فکر می‌کنم که انشاءالله ما شاهد همکاری با دوستان و در عین حال رصد فعالیت‌های دشمنان و اقدام لازم در زمان مقتضی علیه توطئه‌های آن‌ها خواهیم بود.