فراروـ گیاهان آپارتمانی کوچک برای هر فضایی در داخل خانه مناسب هستند. این گیاهان با رشد کم و جثه کوچک‌شان به شما این امکان را می‌دهند تا چندین گیاه آپارتمانی را در فضای کم نگهداری کنید. گلسنگ یکی از کوچک‌ترین گیاهان آپارتمانی است که بیشتر در تراریوم‌ها (محفظه‌های شیشه‌ای بسته برای نگهداری از گیاهان کوچک و رطوبت دوست) و محیط‌های اداری از آن استفاده می‌شود. در این مطلب شما را با شیوه نگهداری و پرروش این گیاه آشنا خواهیم کرد.
گیاه همیشه سبز گلسنگ به اسامی مختلفی ازجمله هیپوستس فیلوستاچیا و پولکا شناخته می‌شود. گل سنگ گیاهی آپارتمانی است که آن را به صورت مجموعه با گیاهان دیگر در یک گلدان یا در تراریوم کشت می‌کنند. نگهداری از گلسنگ در منزل کار ساده‌ای نیست؛ چراکه این گیاه آپارتمانی بسیار حساس است. گلسنگ جز گیاهان آپارتمانی سایه‌دوست محسوب می‌شود؛ اما بیش از هر گیاهی به رطوبت هوا نیاز دارد. اگر به پرورش گلسنگ علاقه دارید یا در نگهداری از این گیاه دچار مشکل شده‌اید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید. در ادامه به معرفی گیاه گلسنگ، شرایط نگهداری و پرورش، تکثیر، آفات و رفع مشکلات آن پرداخته‌ایم.
گیاه‌شناسی
گلسنگ، گیاه پولکا، گیاه خالدار یا صورت کک مکی با نام انگلیسی Polka dot plant و نام علمی Hypoestes phyllostachya از خانواده Acanthaceae بومی مناطق گرم و مرطوب ماداگاسکار و نیجریه است. تاکنون ارقام دیگر گیاه پولکا در دیگر مناطق دنیا ازجمله استرالیا و جنوب شرق آسیا مشاهده شده است.
گلسنگ، گیاه آپارتمانی
"گلسنگ" نامی ایرانی است که به گیاه پولکا داده شده است و ارتباطی با گروه گلسنگ‌ها یا Lichen ندارد. شاید دلیل نام‌گذاری این گیاه آپارتمانی تشابه ظاهری برگ‌های گیاه به ظاهر رنگی گلسنگ‌های روی سنگ‌ها و صخره‌هاست. گیاه آپارتمانی گلسنگ بسیار کوچک و دیررشد است، به طوری که حداکثر تا ۳۰ سانتی‌متر رشد می‌کند. برگ‌های بیضی شکل و نوک تیز گیاه با لکه‌های رنگی در پس زمینه سفید، صورتی یا سبز عامل پرورش و نگهداری از این گیاه زیبا هستند. گیاه پولکا گل‌های کوچک و بنفشی تولید می‌کند. این گل‌های کوچک معمولا نشانه آغاز خواب یا حتی مرگ گیاه است.
نکته
گیاه گلسنگ سمی نیست و برای حیوانات خانگی مانند سگ و گربه بی‌خطر است.
ارقام متدوال گیاه گلسنگ
کارمینا (دارای برگ‌هایی با لکه‌های قرمز روشن) بروکاد صورتی (برگ‌هایی با لکه‌های صورتی خالدار) پورپورینا (برگ‌های ارغوانی) و برگ مرمری سفید.
شرایط نگهداری از گیاه گلسنگ
نور
نور شدید آفتاب حتی وقتی که به صورت غیر مستقیم بر گیاه بتابد، موجب جمع شدن و پژمردگی برگ‌های گیاه گلسنگ می‌شود. نور غیر مستقیم پشت پنجره‌های شرقی یا جنوبی غربی با فاصله ۵۰ سانتی‌متر از پنجره برای این گیاه مناسب است. محیط تاریک نیز برای نگهداری از گیاه گلسنگ مناسب نخواهد بود. کمبود نور موجب از بین رفتن خال‌های رنگی روی برگ‌ها و علفی شدن رشد گیاه خواهد شد.
آبیاری
با اینکه زیستگاه طبیعی گلسنگ مناطق پر بارش، گرم و مرطوب قاره آفریقا است، این گیاه در محیط آپارتمان به آبیاری کم‌تر نیاز دارد. بهتر است از آب بدون کلر و هم دمای محیط استفاده کنید. قبل از آبیاری آب را در لیوان برای مدتی قرار بدهید تا هم‌دمای محیط شود و کلر آن از بین برود. تا زمانی که لایه سطحیِ خاکِ گلدان خشک نشده است، گیاه را آبیاری نکنید.
خاک
بهترین خاک برای گیاه گلسنگ خاکی با زهکشی بالاست، به طوری که آب را به‌راحتی از خود عبور بدهد. ترکیب خاک پیت‌ماس، پرلیت، مقدار کمی خاک باغچه یا ماسه دانه درشت اطراف رودخانه و مقدار کمی کمپوست برای کاشت گیاه گلسنگ مناسب است.
دما
گیاه گلسنگ به هوای گرم حساس است. اگرچه همان هوای خنک و معتدل داخل منزل برای رشد گیاه کافی‌ست، بهتر است دمای بین ۱۵ الی ۲۵ درجه سانتی‌گراد برای محیط نگهداری از گیاه در نظر گرفته شود. در صورت افزایش دمای محیط گیاه را به مکان خنک منتقل کنید. این نکته را فراموش نکنید که با افزایش رطوبت هوای محیط می‌توانید از شدت گرما و عوارض ناشی از آن جلوگیری کنید.
رطوبت
باتوجه به زیستگاه اصلی گلسنگ نتیجه می‌گیریم که گلسنگ گیاهی رطوبت دوست است. هرچه رطوبت محیط را افزایش بدهیم، گیاهی سالم‌تر و زیباتر خواهیم داشت. نیاز شدید گیاه به رطوبت موجب شده است تا از گلسنگ برای تزئین تراریوم‌ها یا استفاده در حمام‌های پر نور بهره ببرند. برای تامین رطوبت این گیاه، روش‌های مختلفی وجود دارد که سه روش از همه مرسوم‌تر است. اولین روش غبارپاشی روزانه است. غبارپاشی باید هنگام سایه انجام شود.
خیس کردن سطح برگ‌ها و جلوگیری از رسیدن آب بیش از حد به خاک گیاه از نکاتی است که باید در غبارپاشی به آن توجه کرد. روش دوم استفاده از دستگاه‌های بخور آب سرد در کنار گیاه است. راه دیگر تامین رطوبت ایجاد جزیره در زیر گلدانی است. برای این کار کافی است زیر گلدانی را از سنگ‌ریزه پُر کنید؛ سپس درون زیرگلدانی آب بریزید و گلدان را روی آن قرار بدهید.
کوددهی
در صورتی که خاک گلدان را تازه عوض کرده‌اید، گیاه به کوددهی نیاز ندارد. اگر مدت‌ها از تعویض گلدان گلسنگ می‌گذرد، گیاه در طول فصل رشد هر دو هفته یکبار به تغذیه نیاز دارد. بهتر است از کود‌های کامل و محلول در آب استفاده کنید. اگر غلظت کود بالاست، آن را رقیق‌تر از مقدار ذکر شده روی بسته‌بندی به گیاه بدهید. کود سه بیست یکی از بهترین کود‌ها برای تغذیه گیاه گلسنگ است.
هرس
برای جلوگیری از علفی شدن و نامنظم شدن شاخه‌های گلسنگ باید هر سال سرشاخه‌های اضافی گیاه را حذف کنید. هرس اصولی به پر پشت شدن برگ‌ها و زیباتر شدن گیاه گلسنگ کمک می‌کند. هرس کردن می‌تواند موجب ازدیاد و تکثیر گیاه شود؛ چراکه شاخه‌های جدا شده را می‌توانید در گلدان دیگری کشت کنید.
تعویض گلدان
زمان تعویض گلدان موقعی است که ریشه‌های گیاه از خاک یا ته گلدان بیرون زده‌اند. تعویض زود هنگام گلدان توقف رشد گیاه را در پی خواهد داشت. اواخر فصل زمستان بهترین زمان برای تعویض گلدان گیاه است. گلدان را با توجه به اندازه گیاه انتخاب کنید. قبل از کاشت از وجود سوراخ تخلیه آب اضافی در ته گلدان مطمئن شوید. ممکن است پس از تعویض خاک و گلدان گیاه پژمرده شود یا شروع به ریزش برگ کند. این اتفاق طبیعی است و باید مدتی به گیاه زمان بدهید تا به خاک جدید عادت کند. تا زمان سرحال شدن گیاه رطوبت کافی را برای گیاه تامین کنید.
تکثیر و ازدیاد گیاه گلسنگ
تکثیر گیاه گلسنگ از دو طریق قلمه و بذر صورت می‌گیرد.
قلمه
تکثیر گلسنگ از طریق قلمه به دو روش متفاوت ریشه‌دار کردن قلمه در آب و کاشت مستقیم قلمه در خاک صورت می‌گیرد. بهترین زمان تکثیر گیاه گلسنگ از طریق قلمه اول اردیبهشت تا اواخر شهریور ماه است. ابتدا با چاقو تیز و تمیز قلمه‌هایی از قسمت‌های جوان گیاه به طول ۷ الی ۱۰ سانتی‌متر جدا کنید. برگ‌های اضافی قلمه‌ها را حذف کنید، به طوری که ۱ تا ۲ برگ باقی بماند. حذف برگ‌های اضافی موجب تسریع در روند ریشه‌زنی قلمه‌ها می‌شود. قبل از کاشت در خاک می‌توانید قسمت برش قلمه را با هورمون ریشه‌زا آغشته کنید. اگر قصد دارید قلمه را درون آب قرار بدهید، نیازی به هورمون ریشه‌زا ندارید.
برای ریشه‌زنی سریع قلمه در آب از "آب جوشیده سرد شده" استفاده کنید. خاک مناسب برای کاشت قلمه خاکی سبک همچون کمپوست بذر و قلمه است. پس از کاشت، بستر کشت را در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد و با نور غیر مستقیم خورشید قرار بدهید. با پوشاندن بستر کشت با نایلون شفاف می‌توان شرایط گلخانه‌ای را برای رشد بهتر ریشه قلمه فراهم کرد. زمانی که طول ریشه‌ها به ۵ سانتی‌متر رسید، قلمه‌ها را از بستر کشت خارج کنید و در گلدان مجزا بکارید.
بذر
زمان تکثیر گیاه گلسنگ از طریق بذر بهار و تابستان است. بذر‌های گیاه گلسنگ را به‌راحتی می‌توان از فروشگاه‌های اینترنتی بذر گل و گیاه خریداری کرد. برای کاشت ابتدا بذر‌ها را به مدت ۲۴ ساعت در آب ولرم خیس کنید. سپس بستر کشت با ترکیبی از پیت‌ماس و پرلیت فراهم کنید. بذر‌ها را در عمق ۵/۰ سانتی‌متری از سطح خاک بکارید. با یک لایه پلاستیک شفاف روی بستر کشت را بپوشانید. دمای مناسب برای جوانه‌زنی بذر‌ها ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است. تا زمان سبز شدن بذر‌ها بستر کشت را با اسپری آب کمی مرطوب نگه دارید. پس از جوانه‌زنی بذر‌ها و رشد گیاهچه‌های جدید آن‌ها را به گلدان مجزا منتقل کنید.
آفات و مشکلات گیاه گلسنگ
ممکن است گیاه زیبای گلسنگ به دلایل متعدد مورد هجوم آفات قرار بگیرد و مشکلاتی برای آن ایجاد می‌شود. با شناخت عوامل بیماری‌زا و مخرب می‌توانیم از مرگ گیاهان آپارتمانی در منزل و شیوع و انتقال بیماری به دیگر گیاهان جلوگیری کنیم.
کنه قرمز
کنه قرمز یا کنه تار عنکبوتی مانند زخم‌هایی قرمز رنگ به شکل تار عنکبوت در زیر و روی برگ‌های گیاه مشاهده می‌شوند. این آفت موجب زرد شدن و ریزش برگ‌های گیاه خواهد شد. برای از بین بردن کنه تار عنکبوتی از سم اسپری مخصوص، چون سم کلرپیریفوس استفاده کنید.
شپشک آردآلود و شته
شپشک آردآلود آفت بسیاری از گیاهان آپارتمانی است و یکی از مخرب‌ترین آفت‌ها برای گیاه محسوب می‌شود. این آفت به شکل توده‌های سفید رنگ کوچک معمولا در انتهای جوانه گیاه مشاهده می‌شوند. شپشک با تغذیه شیره گیاه، گیاه را به سرعت می‌خشکاند. برای نابود کردن این آفت به روش خانگی از محلول آب صابون استفاده کنید. زیر و روی برگ‌های گیاه آفت زده را با محلول آب صابون و به کمک اسپری آغشته نمایید. در هنگام آفت‌کشی با خوابانیدن گلدان از رسیدن مایع صابون به ریشه جلوگیری کنید. با گذشت ۴ ساعت از آفت‌کشی گیاه را با آب بشویید. البته می‌توان شپشک آرد آلود را با سم مخصوص آفت مانند ایمیدوکلروپراید از بین برد.
شپشک سپردار
این آفت خطرناک به اکثر گیاهان آپارتمانی و درختان هجوم می‌آورد. شپشک سپردار شبیه به جوش‌های کوچک قهوه‌ای تا سیاه رنگ روی ساقه و زیر و روی برگ‌ها دیده می‌شود. مدفوع این آفت بسیار شیرین است، به همین دلیل موجب جذب مورچه‌های سیاه می‌شود. اگر تعداد این آفت کم است، آن‌ها را با پارچه تمیز به آرامی از روی گیاه بزدایید. در صورتی که شپشک سپردار تمام گیاه را مورد حمله قرار داده است، از سم قوی محلول در آب "ایمیدوکلروپراید" طبق دستوردر ۳ مرحله (به فاصله یک هفته) استفاده کنید.
مشکلات
گیاه تک شاخه و رو به بالا رشد می‌کند
برای پر پشت شدن شاخه‌ها باید قسمت بالای گیاه قطع شود تا جوانه‌های جانبی از ساقه اصلی شروع به رشد کنند.
برگ‌ها خشک شده و پیچ خوردند
این امر می‌تواند خشکی هوا باشد. همچنین گرما و وجود برخی آفات نیز موجب خشک شدن یا پیچ خوردگی برگ‌ها می‌شود. بهتر است گیاه را به دور از تابش شدید نور خورشید و در محیط سایه آفتاب و خنک نگهداری کنید. حتما برگ‌ها را برای اطمینان از نداشتن آفات بررسی کنید.
سیاه شدن برگ‌های گیاه گلسنگ
این عارضه به دلیل آبیاری زیاد و سرد بودن هوا ایجاد می‌شود. بین دو آبیاری اجازه بدهید خاک سطحی گلدان به اندازه ۵ سانتی‌متر خشک شود.
پژمردگی گیاه
گرما، خشکی خاک، پوسیدگی ریشه (در اثر آبیاری زیاد) و خشکی هوا از علت‌های پژمردگی گیاه گلسنگ است.
زرد بودن برگ‌های گیاه گلسنگ
آبیاری بیش از حد و خاک فشرده و سنگین از علت‌های زرد شدن برگ‌ها در گیاه است.
رشد علفی و یک دست شدن رنگ برگ‌ها
نور کم محیط باعث رشد علفی در گیاه می‌شود. همچنین برگ‌های گیاه گلسنگ در فضای تاریک خط و خال‌های خود را از دست می‌دهد و برگ‌ها یک‌دست و به رنگ سبز یا سفید در می‌آیند.
نوک برگ‌های گیاه گلسنگ سوخته و قهوه‌ای شده
کمبود رطوبت علت اصلی این عارضه است. همچنین اگر گیاه را در معرض باد کولر یا پنکه قرار بدهید، این مشکل ممکن است برای گیاه‌تان رخ بدهد.
قیمت یک گلدان متوسط گیاه گلسنگ
انواع ارقام و گونه‌های گیاه گلسنگ در اکثر گل‌خانه‌ها و گل‌فروشی‌ها موجود است. قیمت یک گلدان متوسط گیاه آپارتمانی گلسنگ از ۶۰ هزار تومان تا ۲۰۰ هزار تومان متغیر است. در هنگام خرید سالم‌ترین گیاه را انتخاب کنید. گیاهان دارای برگ‌های زرد، لکه‌دار و پیچ خورده بیمار هستند و نباید انتخاب شوند.