پژوهشگران آمریکایی در بررسی جدید خود دریافته‌اند که شاید یک داروی زخم معده بتواند در درمان کووید-۱۹ موثر باشد. نام این دارو فاموتیدین است
به گزارش ایسنا و به نقل از وب‌سایت رسمی دانشگاه ویرجینیا، پزشکان ووهان در روزهای ابتدایی همه‌گیری کووید-۱۹ متوجه مورد عجیبی شدند. آن‌ها دریافتند بسیاری از بیماران مسنی که از کروناویروس جان سالم به در برده‌اند، فقیر هستند. این موضوع از نظر جمعیت‌شناسی، دقیقا همان چیزی نیست که انتظار می‌رود هنگام بروز بحران در حوزه سلامت پیش بیاید.
بررسی سوابق پزشکی بازماندگان نشان داد که تعداد قابل توجهی از آن‌ها، از زخم معده رنج می‌برند و از داروی ارزان‌قیمتی موسوم به «فاموتیدین» (Famotidine) استفاده می‌کنند. بیماران ثروتمند ترجیح می‌دادند که داروی پرهزینه‌تر «امپرازول» (Omeprazole) را مصرف کنند.
«فیل بورن» (Phil Bourne)، استاد مهندسی پزشکی «دانشگاه ویرجینیا» (UVA) گفت: بسیاری از پژوهش‌های پزشکی، این گونه آغاز می‌شوند. اغلب پدیده‌ای وجود دارد که پزشکان آن را گزارش می‌دهند یا در مقاله‌ای خاص به آن اشاره شده است و این یک سرنخ را ارائه می‌کند.
وی افزود: دانشمندان معمولا برای پی بردن به اینکه آیا یک دارو در درمان یک بیماری خاص موثر است یا خیر، آزمایش‌های بالینی آینده‌نگر را انجام می‌دهند، اما این روش پرهزینه‌ای است و سال‌ها زمان می‌برد. هنگام رو به رو شدن با همه‌گیری جهانی، بررسی گزینه‌های دیگر سودمند است.
در این هنگام، کار دانشمندان علم داده‌ها آغاز می‌شود. بورن و «کامرون مورا» (Cameron Mura)، دانشمند دانشگاه ویرجینیا با همراهی یک گروه بین‌المللی از پژوهشگران، اطلاعات پایگاه داده‌ای که سوابق پزشکی میلیون‌ها بیمار کووید-۱۹ ساکن ۳۰ کشور گوناگون را در بر داشت، تجزیه و تحلیل کردند. پژوهشگران، تعداد این افراد را به حدود ۲۲ هزار نفر رساندند که بزرگترین نمونه برای بررسی فاموتیدین و کووید-۱۹ تا به امروز به شمار می‌رود.
بورن گفت: قدرت سوابق الکترونیکی سلامت که هنوز به طور کامل به عنوان یک ابزار پژوهشی مورد استفاده قرار نگرفته، این است که همه اطلاعاتی را که می‌توانید به دست آورید، به طور ناگهانی دریافت می‌کنید تا ببینید آیا آنچه تعیین کرده‌اید، مبنایی دارد یا خیر.
این پژوهش نشان داد که داده‌ها از یافته‌های سایر پژوهش‌ها که در مقیاس کوچکتر انجام شده‌اند، پشتیبانی می‌کند. به نظر می‌رسد فاموتیدین در دوزهای بالا به ویژه هنگامی که با آسپرین ترکیب شود، شانس زنده ماندن بیماران مبتلا به کووید-۱۹ را افزایش می‌دهد. همچنین به نظر می‌رسد که این دارو مانعی برای شدت پیشرفت بیماری به شمار می‌رود و موجب می‌شود بیماران کمتر به شرایطی برسند که به لوله‌گذاری یا ونتیلاتور نیاز دارد.
چالش بعدی، فهمیدن دلیل این موضوع بود. پژوهشگران، تلاش‌های گسترده‌ای را برای تجزیه و تحلیل‌های پزشکی از این دست انجام می‌دهند. آن‌ها اطلاعات موجود را بررسی می‌کنند و اصول بیوشیمیایی و مولکولی را به کار می‌برند تا نظریه‌ای منسجم ارائه دهند که به آشکار شدن الگوهای مقیاس جمعیتی آن‌ها کمک می‌کند.
مورا این کار را «بافتن داستان» براساس داده‌ها می‌نامد. او باید روی گروه‌های بزرگی از مردم کار می‌کرد و نتیجه‌گیری‌های احتمالی را در مورد آنچه که در مقیاس کاملا متفاوت اتفاق می‌افتد، ارائه می‌داد.
یکی از خطرناک‌ترین پدیده‌هایی که کووید-۱۹ می‌تواند در بدن ایجاد کند، پدیده‌ای موسوم به «طوفان سیتوکین» (cytokine storm) است. سیستم ایمنی بدن هنگام بروز بیماری، پروتئین‌های التهابی موسوم به سیتوکین‌ها را آزاد می‌کند که به سلول‌های ایمنی می‌گویند چگونه به مقابله با عفونت بپردازد، اما در بیماری‌های شدیدتر، تولید سیتوکین می‌تواند از کنترل خارج شود و نامنظم گردد.
مورا گفت: سیستم ایمنی بدن اساسا دچار مشکل می‌شود و حمله به چیزهایی مانند بافت سالم ریه را آغاز می‌کند، زیرا امیدی به از بین بردن ویروس مهاجم ندارد. می‌توان گفت که بدن در شرایطی که یک مگس‌کش کافی است، از چکش در برابر عامل بیماری‌زا استفاده می‌کند.
نظریه پژوهشگران این است که فاموتیدین می‌تواند این واکنش را سرکوب کند. اگرچه این دارو با هدف متوقف کردن اسید معده ساخته شده است، اما مانند سایر داروها می‌تواند عوارض جانبی به همراه داشته باشد. به گفته مورا و همکارانش، طوفان سیتوکین، یکی از این عوارض است.
مورا ادامه داد: ممکن است فاموتیدین، اثر مفید خارج از هدف به همراه داشته باشد. ما عوارض جانبی را به طور کلی یک موضوع بد می‌دانیم، اما در برخی موارد می‌توان از آن‌ها برای درمان سایر بیماری‌ها استفاده کرد. این احتمال وجود دارد که فاموتیدین در آینده، دوباره با این روش مورد استفاده قرار بگیرد.
در هر حال، یافته‌های این گروه پژوهشی هنوز قطعی نیست. سایر پژوهش‌ها، تصویری متناقض با آنچه فاموتیدین می‌تواند برای بیماران مبتلا به کووید-۱۹ انجام دهد، ارائه کرده‌اند. برخی از آن‌ها نشان داده‌اند که فاموتیدین اثر خنثی دارد و حتی یکی از پژوهش‌ها نشان داده است که امکان دارد این دارو مضر باشد. مورا، بورن و همکارانشان اخیرا مروری بر پژوهش‌های موجود در این زمینه منتشر کرده‌اند که با پیشنهاداتی برای ارائه یک چارچوب همراه است تا به آشتی دادن گزارش‌های متناقض کمک کند.
با وجود این، پژوهشگران با تمرکز منحصر به فرد بر ترکیب فاموتیدین و آسپیرین و نمونه فوق‌العاده بزرگ آن، درمانی کم‌هزینه و ایمن ارائه داده‌اند که تجویز آن برای پزشکان ساده است. این پژوهش در بحبوحه بحران بین‌المللی سلامت، زمینه مهمی را برای پژوهش بیشتر فراهم کرده است.
این پژوهش، در مجله «Signal Transduction & Targeted Therapy» به چاپ رسید.