سیدابراهیم رییسی، هشتمین منتخب ملت پس از اجرای مراسم تحلیف به طور رسمی، هدایت سکان دولت را به دستان خود می‌گیرد و کشور را به مدت چهار سال اداره خواهد کرد. او در برابر قانون اساسی عهد و پیمان می‌بندد که تمامی مسوولیت‌های اجرایی خود را به بهترین صورت ممکن انجام دهد.
به گزارش ایرنا، «من به عنوان رئیس جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم و همه استعداد‌ها و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسوولیت‌هایی که برعهده گرفته‌ام به کار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پیشتیبانی از حق و عدالت، گسترش عدالت سازم و از هرگونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است، حمایت کنم.
در حراست از مرز‌ها و استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزم و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار (ع)، قدرتی را که ملت به عنوان امانتی مقدس به من سپرده است، همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشم و آن را به منتخب ملت پس از خود بسپارم.»
این جملات متن سوگندنامه تحلیف است که در ۱۴ مرداد همزمان با سالروز صدور فرمان مشروطیت توسط رییس جمهوری منتخب خوانده می‌شود. تحلیف یا همان فرآیند سوگند یاد کردن رییس جمهور در برابر سران دو قوه دیگر و در پیشگاه قرآن کریم، مراسمی است که پس از تنفیذ و دریافت حکم ریاست جمهوری انجام می‌شود.
رییس جمهوری طبق اصل ۱۲۱ قانون اساسی سوگند یاد می‌کند که همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسوولیت‌هایی که برعهده گرفته به کار گیرد و در پایان سوگندنامه را امضا می‌کند.
تاکنون ۱۲ دوره مراسم تحلیف روسای جمهور برگزار شده و حالا قرار است در ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ خورشیدی، سیزدهمین دوره از این مراسم توسط سیدابراهیم رییسی برگزار شود. بنابر عرف دوره‌های مختلف و با توجه به اهمیت حقوقی مراسم تحلیف که نماد مردم‌سالاری و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در کشور است، این مراسم با حضور میهمانان خارجی و داخلی برگزار می‌شود.
بر اساس آمار اعلام‌شده ۱۱۵ مقام رسمی از ۷۳ کشور جهان آمادگی خود را برای حضور در مراسم تحلیف اعلام کردند؛ از میان این مقامات ۱۰ رییس کشور در تراز سران کشورها، ۲۰ رییس مجلس، ۱۱ وزیر امورخارجه، ۱۰ تن از وزرای دیگر کشورها و همچنین فرستاده ویژه و نواب رؤسای مجالس، رؤسای کمیسیون‌ها و هیات‌های پارلمانی در این مراسم حضور پیدا می‌کنند.
همچنین رؤسای مقامات ۱۱ سازمان بین‌المللی و منطقه‌ای، نماینده دبیرکل سازمان ملل، رییس اوپک و مقاماتی از IPU، اتحادیه اروپا، اوراسیا، اتحادیه بین‌المجالس کشور‌های اسلامی و آسیایی، سازمان اکو، سیکا و D ۸ برای حضور در این مراسم دعوت شدند و اعلام آمادگی کردند.
نمایندگان و شخصیت‌های برجسته ادیان و مذاهب مختلف جهان نیز برای حضور در این مراسم دعوت شده‌اند؛ شخصیت‌های مهم فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام هم در مراسم تحلیف حضور پیدا خواهند کرد و برخی از این افراد از شب گذشته وارد تهران شده اند؛ اما شرایط کرونایی، برگزاری این مراسم را نسبت به گذشته متفاوت کرده و برای حضور و تردد این مقامات و رعایت پروتکل‌های بهداشتی کرونا، شرایطی در نظر گرفته شده است.
رسانه‌های داخلی و خارجی بیش از ۳۰ کشور رویداد تحلیف هشتمین رییس جمهوری ایران را پوشش خبری می‌دهند. اینک همزمان با برگزاری سیزدهمین مراسم تحلیف به مرور برگزاری دوره پیشین می‌پردازیم:
مراسم تحلیف ریاست جمهوری حسن روحانی روز ۱۳ مرداد ۱۳۹۲ خورشیدی با حضور در مجلس شورای اسلامی برگزار شد. او در بخشی از سخنان خود خاطرنشان کرد: «مردم شریف ایران به اعتدال‌گرایی و دوری از افراط و تفریط رأی مثبت دادند. کانون فکری و اجرایی دولت بر محور اعتدال و عقلانیت بنا خواهد شد. اعتدال‌گرایی به‌معنای توازن میان آرمان و واقعیت و ترجیح منافع ملی بر منافع حزبی و جناحی است. اعتدال‌گرایی بر اجماع ملی، قانون‌گرایی و بردباری در تعاملات سیاسی تأکید می‌کند.
بنیان این مرام فکری و عملی، فاصله گرفتن از تخیل، توهم و تمرکز بر تفکر، برنامه، شفافیت و استفاده از تخصص‌هاست. دولت تدبیر و امید نهایت اهتمام خود را به کار خواهد گرفت تا بر مبنای اهداف و روش‌های عقلایی و متناسب با واقعیت‌های موجود، اعتدال را شالوده عملکرد و مدیریت کشور قرار دهد، تهدید‌ها را کاهش داده و فرصت‌ها را افزایش دهد.
اعتدال‌گرایی بر اخلاق و مدارا اصرار می‌ورزد و از طریق گفتگو، تفاهم و تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت سعی خواهد نمود، شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی را به حداقل ممکن برساند.»
اما مراسم تحلیف دوازدهمین دوره ریاست جمهوری حسن روحانی در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶ خورشیدی برگزار شد و برای دومین بار پس از انقلاب اسلامی از مقامات کشور‌های خارجی برای شرکت در این مراسم دعوت شد. چند شبکه رادیویی و تلویزیونی در ایران مراسم تحلیف حسن روحانی را برای سراسر جهان پخش کردند.
در این مراسم بیش از ۱۰۵ هیات خارجی که ۸ هیات آن در سطح سران و بقیه از وزرا یا روسای مجالس بودند، شرکت کردند. وی در این مراسم خطاب به قدرت‌های جهانی گفت: «آنان که قصد پاره کردن برجام را دارند، بدانند طومار عمر سیاسی خود را پاره خواهند کرد.»
مراسم تحلیف محمود احمدی‌نژاد به عنوان نهمین رییس‌جمهور منتخب ایران، ۱۵ مرداد ۱۳۸۴ در مجلس شورای اسلامی برگزار شد. او در این مراسم گفت: «بهترین ژست دیپلماتیک، پایبندی به قوانین است. در کشور ما دموکراسی واقعی وجود دارد و قوا مستقل از یکدیگر هستند و اگر بپذیریم که قوه مجریه در کار مقننه دخالت کند، مفهومش دیکتاتوری است؛ لذا من حامی اجرای قانون هستم و از تمام ظرفیت قانون برای استیفای حق مردم استفاده خواهم کرد.
اعتدال، مشی دولت است و هر نوع افراط و تفریط جایی در این دولت ندارد و به همه فرصت‌ها، توان‌ها و شایستگی‌ها اتکا خواهد شد و پیشرفت و منافع ملی و عزت همگانی در این دولت مد نظر خواهد بود.»
در ۱۳۸۸ محمود احمدی‌نژاد مجدداً رئیس‌جمهور منتخب مردم شد. مراسم تحلیف او ۱۴ مرداد ۱۳۸۸ برگزار شد. از سخنان وی در این جلسه این بود که خود را به همه مطالبات و آرمان‌های بحق ملت در برابر خدا و نمایندگان ملت متعهد می‌داند و تردید ندارد که نمایندگان نیز خود را در برابر آن‌ها متعهد می‌دانند.
با انتخاب سید محمد خاتمی به عنوان هفتمین رییس جمهوری ایران در انتخابات ۲ خرداد ۱۳۷۶، مراسم تحلیف وی در ۱۳ مرداد ۱۳۷۶ در مجلس شورای اسلامی انجام شد. وی در سخنرانی خود بیان کرد: «برای حسن انجام تعهدات که فوق طاقت فرد و حتی توان به تنهایی است، از درگاه حضرت احدیت، هدایت و حمایت و از مردم شریف مدد می‌جویم.
مقام معظم رهبری با نظارت و اشرافی که بر سه قوه و نقش والایی که در نظام و جامعه دارند، ما را به یقین در انجام این تعهدات راهنمایی و یاری خواهند فرمود. من از قوه مقننه و قوه قضاییه تقاضا دارم که دولت را در اداره جامعه یاری دهند. از نهاد‌ها و تشکل‌ها و صاحب‌نظران می‌خواهم با نظارت مستمر و طرح شجاعانه مطالب و نظرات خود و آحاد شهروندان و نیز ارزیابی و نقد مداوم برنامه‌ها و عملکردها، سهم مشارکت عمومی را در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور افزایش دهند.»
بعد از انتخاب دوباره خاتمی به عنوان هشتمین رئیس‌جمهوری ایران در سال ۱۳۸۰، وی در ۱۷ مرداد سوگند یاد کرد. او در بخشی از سخنان خود گفت: «استقلال و آزادی ۲ پایه استوار نظام جمهوری اسلامی ایران است.
حق آحاد مردم است که بگویند، بدانند و سخن خود را بیان کنند و پرسش و اعتراض خویش را مطرح کنند و در جهان پیچیده امروز، علاوه بر اجرای اصل امر به معروف و نهی از منکر و حق همگانی به خاطر پیچیدگی‌های موجود، این حق از جمله از طریق نهاد‌های مدنی، تشکل‌های قانونی، وسایل ارتباط جمعی و تأمین آزادی‌های فردی و جمعی تحقق پیدا کند. این مسوولیت بزرگ که متوجه رئیس‌جمهور است، نشانه حساسیت و اهمیت جایگاه و پایگاه ریاست جمهوری است.»
آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی با انتخاب شدن به عنوان پنجمین رئیس‌جمهور ایران در ۲۶ مرداد ۱۳۶۸ در مراسم تحلیف شرکت کرد و سوگند خورد که پاسدار اسلام و ارزش‌های انقلاب باشد. رییس جمهوری در این مراسم اظهار کرد: «از لحاظ سیاسی باید به گونه‌ای حرکت کنیم که جنگ اتفاق نیفتد. رژیم سابق به ملت ایران خیلی خیانت کرد. آسان‌ترین کار که من مرتب در بحث‌های انتخاباتی‌ام و بعد گفته‌ام، راه‌انداختن کارخانه‌هاست و مرز فعالیت دولت، حفظ آرمان‌های انقلاب است. استقلال اقتصادی جزء آرمان‌های همه ماست.»
در ۱۳۷۲ آیت الله هاشمی رفسنجانی دوباره رییس‌جمهوری شد و به عنوان ششمین رییس‌جمهوری ایران در ۱۳ مرداد ۱۳۷۲ در مراسم تحلیف شرکت کرد.
آیت الله هاشمی در سخنرانی‌اش بعد از ادای سوگند تصریح کرد: «می‌دانم که این قسم، قسم دشواری است و بدون کمک و یاری خداوند به طور جدی از عهده این قسم برنمی‌آییم. اجرای این قسم برای یک نفر به تنهایی مقدور نیست. در سیاست‌ها و قوانین و نظارت‌ها و گزینش‌ها، این مساله به تنهایی امکان‌پذیر نیست و شدیدا نیازمند راهبران انقلاب هستیم.»
مراسم تحلیف سومین رییس جمهوری ایران، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ۲۱ مهر ۱۳۶۰ برگزار شد. در این مراسم آیت‌الله عبدالکریم موسوی اردبیلی به عنوان رییس دیوان عالی کشور، قرآن را برای سوگند رییس جمهوری منتخب نگه داشت. آیت‌الله خامنه‌ای در این مراسم فرمودند: «امروز این مراسم برای برادر مخلص شما از این جهت هیجان‌انگیز است که در حقیقت بر زبان آوردن و تصریح کردن به چیزی است که به طور طبیعی با کاندیدا شدن برای ریاست جمهوری و با قبول این مسوولیت بر دوش او وجود داشته و سنگینی می‌کرده است.»
ایشان افزودند: «حفظ خطوط اصلی این انقلاب به عهده رییس‌جمهور است. مسوولیت مجلس نسبت به دولت، ارشاد و هدایت است. دوره‌ای بر این جمهوری گذشته که رییس جمهور تصور می‌کرده ریاست جمهوری یعنی سلطنت و اگر مجلس به دولت کمک نکند، رییس‌جمهوری در انجام وظایفی که سوگند می‌خورد، ناتوان خواهد بود.»
در سال ۱۳۶۴ آیت‌الله خامنه‌ای مجددا به عنوان رییس جمهوری برگزیده شدند. ۱۸ مهر ۱۳۶۴ مراسم تحلیف ریاست جمهوری برگزار شد. رییس جمهوری هنگام مراسم تحلیف در حضور نمایندگان مجلس گفتند: «قانون اساسی ابزار‌های لازم برای عمل به این سوگند را مشخص کرده است. در صورتی که رییس‌جمهوری این ابزار‌ها را در اختیار داشته باشد، خواهد توانست به این سوگند عمل کند وگرنه این سوگند، حکم فقهی‌اش برای فق‌ها روشن است.»
مقام معظم رهبری افزودند: «اولا نظام جمهوری اسلامی کار خود را با توقعات و امید‌های ملت ایران و ملت‌های مسلمان جهان آغاز می‌کنند. مرکز و سرچشمه مسوولیت‌های اجرایی در جمهوری اسلامی ریاست جمهوری است. سوگند رییس جمهور یک سوگند شرعی است و یک سوگند جدی و صرف تشریفات نیست. قانون اساسی ابزار‌های لازم برای عمل به سوگند رییس جمهور را مشخص کرده است.»
مراسم تحلیف محمدعلی رجایی ۲۶ مرداد ۱۳۶۰ خورشیدی و پس از مراسم تنفیذ برگزار شد. در آن زمان آیت‌الله بهشتی رییس دیوان عالی کشور و آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی رییس مجلس بودند. رجایی در بخشی از سخنرانی خود اظهار کرد: «این مسایل (پاسداری از ارزش‌ها) در سراسر زندگی ما بوده و انگیزه ما هم همین است. جامعه روحانیت نیز در این وظیفه یاری می‌کند. دغدغه ما امروز این است که در دنیای پر از فساد امروز، جمهوری اسلامی چه اقداماتی برای حفاظت از اسلام دارد.»
دولت محمدعلی رجایی تنها ۲۸ روز عمر کرد و پس از انفجار دفتر نخست‌وزیری و شهادت او و یارانش در ۸ شهریور همان سال به پایان رسید و بار دیگر وزارت کشور این‌بار به سرپرستی آیت‌الله مهدوی‌کنی، مسوول برگزاری انتخابات ریاست جمهوری شد.
مراسم تحلیف ابوالحسن بنی‌صدر در ۳۱ تیر ۱۳۵۹ خورشیدی در مجلس اول شورای اسلامی برگزار شد. در آن دوره ریاست مجلس بر عهده آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی و ریاست دیوان عالی کشور برعهده آیت‌الله بهشتی بود.
در این مراسم بنی‌صدر سخنرانی نکرد و صرفاً سوگند یاد کرد. بنی‌صدر بعد از روی کار آمدن، رویه‌ای دیگر را در پیش گرفت، خیانت‌های او در جبهه‌های جنگ و همکاری و پیوند او با منافقین علیه نیرو‌های انقلاب باعث شد تا مجلس شورای اسلامی، با رأی ۱۷۷ نماینده در مقابل یک رأی مخالف سرانجام، او را فاقد کفایت سیاسی اعلام کند.
بدین ترتیب بنی‌صدر که ۵ بهمن ۱۳۵۸ به عنوان اولین رییس‌جمهور ایران انتخاب شده بود، ۲۰ خرداد ۱۳۶۰ با حکم امام خمینی (ره) از فرماندهی کل قوا برکنار شد و در یکم تیر ۱۳۶۰نیز به دنبال تصویب طرح عدم کفایت سیاسی در مجلس شورای اسلامی و به حکم امام خمینی (ره) از ریاست جمهوری عزل شد و هفتم مرداد ۱۳۶۰ از ایران گریخت.