فرارو-محمد مهدی حاتمی؛ خرید و یا اجاره خودروهای گذر موقت در ایران، تا همین چند سال پیش صرفاً برای گردشگرانی خارجی مقدور بود که قصد داشتند با خودروی شخصی خود به ایران سفر کنند و طبیعتاً، تعداد این قبیل گردشگران هم از انگشت‌های دست تجاوز نمی‌کرد.
به گزارش فرارو، در این میان، در فاصله سال‌های ۱۳۹۶ تاکنون، واردات خودروهای خارجی به کشور، طیفی از محدودیت تا ممنوعیت کامل را گذارنده و این موضوع، مشمول حال خودرو‌هایی هم شده که می‌باید پلاک «گذر موقت» بگیرند. به این ترتیب، بازار «گذرموقت ها» هم از سال ۱۳۹۶ به این سو، دستخوش تلاطم شده است.
در همین حال، آن گونه که معاون فنی و امور گمرکی گمرک کشور می‌گوید، محدودیت‌های کرونایی باعث شده ۳۵۰ دستگاه خودروی سواری با پلاک گذر موقت، به دلیل پایان یافتن مهلت مجاز تردد در کشور و عدم امکان خروج از کشور به دلیل بسته بودن برخی از مرز‌های زمینی کشور، تحویل مراجع تحویل گیرنده در گمرکات بشوند.
همزمان، برخی گزارش‌ها هم نشان می‌دهند که تا همین امروز، خودروهای گذرموقت از برخی از مبادی غیررسمی کشور در مرز‌های زمینی، به ایران قاچاق می‌شوند و به این ترتیب، بازاری شکل گرفته که چه از سوی ورودی و چه از سویِ خروجی، مسدود است.
«خارجی هایی» که در ایران گیر افتادند
این، اما در حالی است که تردد خودروهای گذر موقت در جاده‌های کشور، به دنبال ممنوعیت واردات خودرو، شیوع ویروس کرونا و بسته شدن برخی از مرز‌های کشور تبدیل به چالشی در گمرک شده و دارندگان این خودروها را نیز به زحمت انداخته است. مهرداد جمال‌ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی گمرک، چندی پیش در این مورد گفته بود که که در حال حاضر بیش از ۳۳۰ دستگاه خودروی سواری، با پلاک گذرموقت و به صورت قانونی در کشور درحال تردد هستند.
این در حالی است که به گفته این مقام مسئول، با توجه به محدودیت‌های ناشی از همه گیری کرونا، اکنون ۳۵۰ دستگاه خودروی سواری دیگر با این دسته از پلاک ها، به دلیل پایان یافتن مهلت مجاز تردد در کشور و عدم امکان خروج از کشور به دلیل بسته بودن برخی از مرز‌های زمینی کشور، تحویل مراجع تحویل گیرنده در گمرکات شده و برای آن‌ها قبض انبار صادر شده است.
ارونقی گفته بود: «از سال ۱۳۹۷ تاکنون برای بیش از ۳۵۰ دستگاه خودروی سواری گذر موقت به دلیل عدم تحویل خودروی سواری به گمرک اجرایی، گزارش وقوع جرم قاچاق تنظیم و به مراجع ذی صلاح از جمله سازمان تعزیرات حکومتی نیز اطلاع داده شده است. این در حالی است که بیشترین پرونده قاچاق برای خودروهای گذرموقت در فاصله سال‌های ۱۳۹۷ تا اردیبهشت ۱۴۰۰، در گمرکات کشور، مربوط به گمرک آستارا با ۹۷ فقره پرونده، گمرک بیله سوار با همین تعداد فقره پرونده، گمرک دوغارون با ۶۴ فقره پرونده و گمرک بازرگان با ۲۷ فقره پرونده بوده است.»
«گذر موقت ها» برای «بچه پولدارها»
اما در شرایطی که تعداد زیادی از این خودروها به دلیل شرایط کرونایی در ایران «گیر افتاده اند»، زمزمه‌هایی از واگذاری این خودروها به غیر هم به گوش می‌رسد، حال آنکه بر اساس قوانین موجود، این خودروها نه تنها قابل فروش نیستند، که رانندگی با آن‌ها هم توسط شخصی به غیر از شخصی که مجوز دریافت کرده، ممنوع است.
بر این اساس، قوانینِ این حوزه تصریح دارند که رانندگی با خودروهای گذر موقت، تنها برای وارد کننده یا شخصی که اسم او در هنگام ورود خودرو به عنوان راننده به گمرک داده شده، مجاز است. علاوه بر این، این خودروها به هیچ عنوان قابل واگذاری به غیر نیستند و رانندگی دیگران با آن‌ها تخلف محسوب می‌شود.
این در حالی است که یک اعلانِ تبلیغاتی در یکی از شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی، مبنی بر واگذاری یا اجاره یک خودرو پلاک موقت در تهران، نشان می‌دهد که ظاهراً خرید و فروش این خودروها هم بازار خودش را دارد.
گزارش برخی رسانه‌ها در این مورد هم نشان می‌دهد که خرید، فروش یا اجاره این خودروها با وجود غیرقانونی بودن در جریان است و دست کم بخشی از مشتریان هم کسانی هستند که می‌خواهند با خودرو عکس و فیلم یادگاری بگیرند، یا به عبارت کلی، خودرو را برای مصارف نمایشی می‌خواهند!
خودروهای گذر موقت چه مجوز‌هایی می‌خواهند؟
اما در حالت کلی، خودروهای دارای پلاک «گذر موقت»، چه شرایطی برای تردد در داخل ایران دارند؟ بر اساس ماده ۱۴۱ آیین نامه اجرایی قانون گمرکی و تبصره ۲ آن، مسافران غیر مقیم ایران می‌توانند با خودرو شخصی خود وارد کشور شوند. این دسته از مسافران، برای دریافت تردد در ایران، باید جواز عبور را از کانون‌های جهانگردی در کشور خود دریافت کنند.
با استفاده از مجوز عبور، مسافران غیر مقیم ایران می‌تواند به مدت ۳ ماه و بدون اظهارنامه یا تایید وجه الضمانی به گمرک از خودرو شخصی خود در داخل کشور استفاده کنند. طبق اعلام گمرک جمهوری اسلامی ایران، این مرکز می‌تواند با توجه به درخواست متقاضی و با داشتن عذر موجه او، مدت استفاده از خودرو در داخل کشور را تا پایان مجوز تمدید کند. مسافران در صورتی می‌توانند از این مقررات استفاده کنند که قبل از ورود به کشور، حداقل ۳ ماه در خارج از کشور اقامت داشته باشند.