«ساز مخالف نزنید»؛ موضوعی که به نظر می‌رسد دولت روحانی را در سال‌های آخر دچار چالش کرد. بر همین اساس، مهدی کرباسیان بارها روی آن تاکید کرد. وی با تصویرسازی از شرایط کنونی اقتصاد ایران و کار سخت دولت سیزدهم، از مجلس، نهادها و حتی صداوسیما خواست که ساز مخالف نزنید تا دولت بتواند بار سنگین را بردارد. به اعتقاد او، ساز مخالف در حوزه اقتصادی یا سیاسی، باعث تشدید تضعیف دولت می‌شود.
مهدی کرباسیان، معاون سابق وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با خبرآنلاین، با تصویرسازی از وضعیت کنونی اقتصاد ایران می‌گوید: در ابتدا برای دولت سیزدهم آرزوی توفیق می‌کنیم که بتواند در مرحله‌ای که کار را شروع می‌کند، با وجود سختی‌های بسیار، موفق باشد و اهدافی که در شعارها داده شده، عملیاتی کند.
وی می‌افزاید: در شرایط کنونی باید حمایت ویژه توسط مجلس، قوه‌قضاییه، نهادها و حاکمیت از دولت وجود داشته باشد، چون دولت به تنهایی نمی‌تواند از بحران تورم بالای 40 درصد و کاهش قدرت خرید مردم عبور کند. اگر 6 سال کشور با رشد 8 درصدی بتواند حرکت کند، تازه قدرت خرید مردم به سال 1390 برمی‌گردد؛ برحسب گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس اخیرا منتشر کرده که خیلی گزارش نگران‌کننده‌ای است.
معاون سابق وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان این‌که درآمدهای کشور با افت جدی روبه‌رو بوده و هست، عنوان می‌کند: درآمدهای ارزی و نفتی کشور با تحریم، کاهش جدی پیدا کرده و هنوز هم این وضعیت ادامه دارد. جابه‌جایی پول بسیار مشکل شده و با نرخ بالاتر و قیمت تمام شده بالاتر اتفاق می‌افتد.
کرباسیان با ذکر این نکته که در شرایط کنونی درآمدهای ارزی ناکافی است و پیش‌بینی نمی‌شود که تا 6 ماه آینده اتفاق فوق‌العاده‌ای بیفتد، تصریح می‌کند: دولت برای حل مشکلات و هزینه‌ها، براساس گزارشی که اخیرا رییس‌کل سابق بانک مرکزی ارائه کرده، بیشتر از منابع بانک مرکزی استفاده کرده و این موجب می‌شود که پایه پولی افزایش یابد و در نتیجه نرخ تورم بالای 40 درصد پیش‌بینی می‌شود که ادامه پیدا کند.
او تاکید می‌کند: امیدوارم دولت سیزدهم با اقداماتی که خواهد داشت، نگذارد نرخ تورم به بالای 50، 60 درصد برود که شرایط بسیار سختی را برای مردم به وجود خواهد آورد. در حال حاضر نرخ تورم برای افراد دهک 5 یا 6 به پایین به ویژه افراد ضعیف در اقلام خوراکی و مسکن افزایش چشم‌گیر داشته و این روند ادامه دارد، بنابراین شرایط مساعد نیست.
شرایط پیچیده دولت سیزدهم
رییس سابق ایمیدرو همچنین به کاهش سرمایه اجتماعی اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر دولت با کاهش سرمایه اجتماعی روبه‌رو است که این موجب شده همراهی مردم را نسبت به سال‌های قبل کمتر داریم و نشانه آن، در انتخابات ریاست‌جمهوری مشاهده شد که نرخ مشارکت پایین بود.
کرباسیان می‌افزاید: مشکل خشکسالی، برق، عدم تامین واکسن و اپیدمی کرونا، بر شرایط سخت کشور افزوده است. واقعیت این است که دولت سیزدهم در زمانی اقتصاد را تحویل می‌گیرد که وضعیت حاکی از آن که هیچ دولتی به اندازه دولت سیزدهم با مشکلات روبه‌رو نبوده است.
وی توضیح می‌دهد: دولت یازدهم وقتی دولت را از دولت دهم تحویل گرفت، مشکلات جدی وجود داشت؛ هم تحریم بود و هم درآمدها افت کرده بود، ولی امروز باید بپذیریم که دولت سیزدهم مشکلاتی بسیار پیچیده‌ای دارد. بر این اساس، در ابتدا باید همدلی بین قوا و هماهنگی و حمایت از قوه مجریه به حد بالا صورت گیرد.
معاون سابق وزیر صنعت، معدن و تجارت تصریح می‌کند: امیدواریم مجلس از اقداماتی که در سال 1399 با طرح‌ها و پیشنهادات مختلف داشت و خود این موضوع باعث تضعیف دولت شد، جلوگیری کند و مهلت دهد که دولت شرایط را جمع کند؛ حتی برای دو سال اول باید مجلس همراهی ویژه با دولت داشته باشد.
کرباسیان عنوان می‌کند: در قوه‌قضاییه با توجه به این‌که آقای محسنی‌اژه‌ای معاون آقای رییسی بودند، امیدواریم اختلاف‌نظری که بین قوه‌مجریه و قوه‌قضاییه وجود داشت، حل شود. در گذشته گزارشاتی وجود داشت که بعضا جلسات سران قوا به دلیل اختلاف‌نظر به تعویق می‌افتاد. سران قوا باید به طور هفتگی جلسه داشته باشند تا بتوانیم از این بحران بگذریم.
وی متذکر می‌شود: من خاطرات دهه 60 را به یاد می‌آورم که در آن زمان سران قوا به طور هفتگی جلسه داشتند و مسایل اساسی کشور را در یک جلسه تصمیم‌گیری و حل می‌کردند. حتی نیروهای نظامی و نیروهای نهادها با سران قوا هماهنگ بودند و سران قوا تصمیم نهایی را می‌گرفتند.
رییس سابق ایمیدرو یادآور می‌شود: مشکلی که امروز داریم، این است که نهادهای مختلف، نظامی و امنیتی و نهادهای اقتصادی که خارج از اختیار ریاست دولت هستند، بعضا ساز خودشان را در حوزه اقتصادی یا سیاسی می‌زنند و این باعث تشدید تضعیف دولت می‌شود. این را باید بپذیریم که در دو ساله آخر دولت دوازدهم، ضعیف‌ترین دولت را داشتیم و عدم حمایت مردم و نهادها اتفاق افتاد. در حال حاضر دولت در حداقل قدرت قرار گرفته که این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد و حل شود.
دولت تصمیمات جسورانه بگیرد
کرباسیان در ادامه تاکید می‌کند: من فکر می‌کنم دولت اگر بتواند با مردم روراست باشد و تصمیمات جسورانه بگیرد، می‌تواند از این مسیر بگذرد. به هر صورت کنترل نرخ تورم، توجه به معاش مردم، توجه به تولید و صادرات، کنترل نقدینگی و... اولویت‌های اقتصادی کشور است، اما در نهایت باید به سمت افزایش سرمایه اجتماعی برویم. همچنین میزان سرمایه‌گذاری باید افزایش یابد، چون در نهایت با کنترل قیمت‌ها و نظارت بر آنها، شاید در مدت کوتاه بتوان موفقیت‌هایی را کسب کرد، ولی در میان‌مدت مانند فنری است که جمع می‌شود و مشکل ایجاد خواهد شد.
دولت چه سیاست‌هایی باید در پیش گیرد؟
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه می‌گوید: در مورد این‌که دولت سیزدهم چه سیاست‌هایی را در پیش می‌گیرد، با توجه به آنچه که تاکنون از رییس‌جمهور منتخب شنیدیم و تحلیل‌هایی که داشتند و بعضا نفراتی که در ستاد ایشان بودند یا حداقل منتصب ایشان هستند، نمی‌توان نظر قطعی داد، زیرا باید منتظر ماند وزرا توسط رییس‌جمهور در 10 روز آینده به مجلس معرفی شوند. از این‌جا می‌شود برنامه‌ای که دولت و رییس‌جمهور برای اقتصاد، سیاست، فرهنگ و مسایل اجتماعی دارد، متوجه شد و با توجه به نفراتی که انتخاب می‌شوند و سوابقی که دارند، سیاست‌های احتمالی دولت را بررسی کنیم.
کرباسیان می‌افزاید: آنچه که امروز می‌شود عنوان کرد، این است که دولت آینده به دو دلیل مجبور است سیاست‌های کنترلی را در پیش گیرد. یکی، واقعیت‌هایی است که وجود دارد و اولین آن، تحریم است. متاسفانه روند مذاکرات برجام در یکی دو ماه گذشته کند شده و حتی بعضا متوقف شده است. همین موضوع در مسیری که دولت می‌تواند در پیش گیرد، نگرانی ایجاد می‌کند، چون اگر دولت نتواند مسایل تحریم را کاهش دهد، در صادرات، واردات، تحریم شرکت‌ها، تحریم دریایی و صادرات نفت مشکلات ادامه خواهد داشت و به این ترتیب نمی‌تواینم از دولت انتظار داشته باشیم که اقدامات مهمی انجام دهد.
وی تصریح می‌کند: بعضا شعارهایی داده می‌شود که می‌توانیم موفق باشیم، ولی همه این‌ها شعار است؛ چراکه در حال حاضر کشور در مرحله بحرانی قرار گرفته است. بر این اساس، اولین اقدام دولت این است که در حوزه برجام و ارتباط بین‌المللی و به ویژه ارتباطات منطقه‌ای بتواند در حوزه اقتصادی اقدامات خوبی را انجام دهد. بدیهی است که این‌ها در ذیل مجموعه سیاست خارجی است و به طور قطع باید دولت مورد حمایت قرار گیرد و بتواند تصمیمات خوبی داشته باشد. بدیهی است که شورای امنیت ملی باید با یکدیگر هماهنگ باشند و تصمیمات جسورانه بگیرند.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه می‌دهد: دومین نکته این است که دولت باید تعاملاتی به ویژه با ایرانیان خارج از کشور داشته باشد. این موضوع دو امتیاز دارد؛ یکی این‌که می‌توانیم از منابع ارزی و حمایت‌های اقتصادی ایرانیان خارج از کشور استفاده کنیم. از سوی دیگر، اگر با ایرانیان خارج از کشور تعامل خوبی داشته باشیم، این گروه لابی‌های خوبی در جهت حمایت دولت و حکومت ایران خواهند داشت. بدیهی است که در کنار این‌ها، دولت باید منابع جدید ارزی برای کشور ایجاد کند؛ ضمن این‌که به موازات آن، به قشر متوسط و ضعیف جامعه توجه کند.
سهمیه‌بندی غذایی باز می‌گردد؟
کرباسیان هشدار می‌دهد: دولت اگر نتواند برجام را در مدت یکی دو ماه آینده به سرانجام برساند، حتی به سمت سهمیه‌بندی غذایی و نیازهای ضروری مردم و کنترل شدید نرخ‌ها، نه به دلیل نظارت می‌رود، به دلیل این‌که میزان عرضه را با نرخ مناسب یا دادن سوبسید فراهم کند. در کل من امیدوارم که دولت بتواند با برجام و تعاملات بین‌المللی و رابطه‌های منطقه‌ای از این مسیر بگذرد.
عامل تجربه را حذف نکنید
وی متذکر می‌شود: ما برای این‌که ببینیم آینده دولت چگونه خواهد شد، چند روزی باید صبر کنیم، ولی آنچه که می‌شود به آقای رییس‌جمهور مشورت داد و توصیه کرد، این است که عامل تجربه را از مسیر خود حذف نکنید.
رییس سابق ایمیدرو می‌افزاید: جزو افتخارات آقای احمدی‌نژاد در زمان دولت نهم این بود که از قشر جدیدی استفاده می‌کنم و عامل تجربه را حذف کرد. به همین دلیل در تاریخ، دولت نهم و دهم خوشنام نیست. متاسفانه در دولت دوازدهم هم روند اقدامات دولت همخوانی با دولت دهم در خیلی از جاها داشت. بدیهی است که تحریم این مسایل را تشدید کرد، ولی به نظر می‌رسد که از تصمیمات عجیب و غریب در موارد مختلف باید پرهیز شود.
کرباسیان تاکید می‌کند: دولت باید عامل تجربه را در نظر بگیرد و از افراد بی‌تجربه، کم‌تجربه، احساسی یا شعاری در راس دولت استفاده نکند و تلاش کند تا حدی که امکان دارد، از دولت ائتلافی استفاده کند که همه نظرات را داشته باشد.
بدون برجام، عبور از بحران اتفاق می‌افتد؟
معاون سابق وزیر صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این پرسش خبرگزاری خبرآنلاین که در صورت ادامه تحریم‌ها و به نتیجه نرسیدن مذاکرات برجام، آیا عبور از این وضعیت شدنی است؟ می‌گوید: ما باید بپذیریم که در چند سال اخیر تعاملات منطقه‌ای ما خوب نبوده است. معنای حرف من این نیست که ما مقصر بودیم، معنای این حرف این است که تعاملات بین‌المللی ما در ضعف قرار داشته است. البته باز هم به این معنا نیست که وزارت امور خارجه تلاش نکرده، ولی باید بپذیریم که فقط وزارت امور خارجه مطرح نیست، بلکه همه حاکمیت باید یکپارچه حرکت کند.
کرباسیان می‌افزاید: ما باید بپذیریم که در دوران اینترنت، شبکه‌های مجازی و در زمانی که مرزهای اقتصادی اکثر کشورها برداشته شده، نمی‌توانیم با مدل 30، 40 سال قبل یا دوران جنگ سرد کشور را اداره کنیم. اقتصاد کشور کوچک شده، جذب سرمایه بسیار پایین بوده و ظرف این سال‌ها حدود 2 درصد جذب سرمایه داشتیم.
وی تصریح می‌کند: متاسفانه در سال‌های اخیر ناهماهنگی نهادهای اقتصادی با قوه‌مجریه، نمود داشته است. البته بعضی از این مشکلات به دلیل تحریم‌ها برقرار شده و برجام می‌تواند آرامش اقتصادی را به کشور باز گرداند. نرخ ریسک کشور در حال حاضر 7 در دنیا است، یعنی بدترین است، در صورتی که در اوایل دهه 80 این عدد 4 بود و داشتیم به سمت 3 می‌رفتیم.
وی عنوان می‌کند: توجه به صادرات بسیار اهمیت دارد، ولی باید بپذیریم که برجام ما را محدود کرده است. در حال حاضر کشورهایی که می‌توان کالای غیرنفتی را به آنها صادر کرد، خیلی محدود است. مقررات‌زدایی، توجه به کارآفرینان و تولید، مساله مهمی است. دولت سیزدهم حتما باید از مقررات موردی، احساسی و غیرکارشناسی جلوگیری کند و کمیسیون‌های فکر را با حضور بخش خصوصی فعال شود و حتما با مشورت مسایل را پیش ببرد.
رییس سابق ایمیدرو تصریح می‌کند: برخورد با فساد بسیار مهم است، اما پیشگیری بهتر از درمان است. این‌که ما نرخ ارزهای مختلفی داشته باشیم و دستورالعمل‌های مختلفی داشته باشیم که بتواند فساد ایجاد کند و در نهایت فردی را که از این‌ها سوءاستفاده کرده را محاکمه کنیم، حسن کار نیست.
کرباسیان متذکر می‌شود: توجه به معدن و صنایع معدنی بسیار مهم است. حوزه مسکن به طور قطع باید اولویت باشد. در چند سال گذشته ساخت مسکن در حد مناسبی نبوده و باید سیاست منطقی گذاشته است. به نظر می‌رسد آقای رییسی، مسکن را یک اصل قرار دادند، ولی این‌که چطور می‌خواهد اجرا شود، محل سوال است. اما در نهایت باید بپذیریم که درآمد مردم اهمیت دارد.
وی ادامه می‌دهد: توجه به صندوق‌های بازنشستگی به خصوص سازمان تامین‌اجتماعی اهمیت دارد که متاسفانه به این موضوع بی‌توجهی شده است. در حوزه فرهنگی باید نشاط و شادابی را باید به جامعه برگرداند. صداوسیما باید در جهت همکاری دولت قرار گیرد و ساز مخالف نزند.
کرباسیان خاطرنشان می‌کند: در نهایت، سران قوا برای رضای خدا و توجه به مردم باید یک مقدار هوای نفس را کمتر و همدلی را بیشتر کنند و نهادهای در پشت قوه مجربه قرار گیرند تا دولت سیزدهم تا از بار سنگینی که هست، موفق بیرون آید.