ازدحام سفر از ایران برای تزریق واکسن در ارمنستان، پرونده جایگزینی مناطق آزاد ایران از جمله کیش و قشم را به عنوان مقصد گردشگری واکسن در ایران باز کرد. اما آیا این جزایر بضاعت و زیرساخت پذیرش مسافران ویژه واکسن را دارند؟ آیا اضافه کردن واکسن کرونا به بسته سفر، مسافرت در داخل ایران را گران‌تر نمی‌کند؟
به گزارش ایسنا، بخش خصوصی تا کنون در زمینه واردات واکسن کرونا به ایران ناکام مانده است. با این وجود، دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در نامه‌ای از وزارت بهداشت درخواست مجوز واردات واکسن به جزایر کیش و قشم را داشته تا آن‌ها را به مقصد گردشگری واکسن و ایمن تبدیل کند.
وزارت بهداشت هنوز پاسخی به این خواسته نداده است. مسؤولان مناطق آزاد، اما معتقدند موافقت با واردات واکسن با انگیزه تقویت گردشگری و سفر، از برون‌رفت ارز و آبرو آن‌چنان که در ماجرای ارمنستان اتفاق افتاد، جلوگیری خواهد کرد. اما این پیشنهاد، چقدر هزینه سفر را تغییر می‌دهد و ایران را در جایگاه مقصدی ایمن برای سفر گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌دهد؟
این سوال‌ها در نشستی رسانه‌ای در بستر مجازی، با اعضای تشکل‌های گردشگری سلامت و دیگر فعالان گردشگری به بحث گذاشته شد.
آرش انیسیان ـ نایب‌رییس انجمن خدمات بین‌الملل سلامت ـ در پاسخ به این سوال که بهانه قرار دادن واکسن برای سفر به نقطه‌ای خاص مثل کیش و قشم، عامل گرانی هزینه‌های سفر نمی‌شود؟ گفت: در اخلاق پزشکی موضوعی داریم به نام عدالت در سلامت. کشورها، دولت‌ها و سازمان‌های بهداشتی موظفند براساس اخلاق حرفه‌ای دسترسی تمام اقشار مردم را به خدمات سلامت از جمله واکسن، به صورت یکسان برابر برقرار کنند.
به همین دلیل در هیچ کشوری، دولت‌ها به ازای تزریق واکسن کووید، هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند و این واکسن رایگان تزریق می‌شود. این میان، چالش جدی وجود دارد که اجازه دهیم واکسن وارد شود، اما مردم در ازای آن پولش را پرداخت کنند، اگر هم پول ندارند صبر کنند از طریق کووکس واکسن وارد شود که این رفتار از نظر حرفه‌ای و اخلاق پزشکی درست نیست.
او افزود: در کلان سیاستگذاری، باید همه اقشار جامعه به طور کامل واکسینه شوند، البته اولویت می‌تواند با کسب‌وکار‌های پرخطر باشد، از جمله راننده تاکسی، وسایل حمل و نقل عمومی و افرادی که در صنعت گردشگری فعال‌اند. هنگامی که واکسن مازاد داشته باشیم از ظرفیت و مزیت رقابتی آن نیز می‌توان برای جذب گردشگر استفاده کرد، ولی تا زمانی که مردم داخل کشور واکسینه نشده‌اند، قطعا نمی‌توان انتظار داشت افرادی برای واکسن به کشور ما سفر کنند.
در کشور‌های همسایه، مردم تمایل زیادی به واکسیناسیون نشان نداده‌اند. از نظر فرهنگی و ذهنیت، مردم عراق و افغانستان، حتی ارمنستان ذهنیتی برای واکسیناسیون ندارند که حالا ما برای ترغیب آن‌ها به سفر واکسن ویژه‌ای را تامین کنیم. بعید است برای واکسیناسیون توریستی به ایران جذب شود.
او با اشاره به فرآیند تامین واکسن، اظهار کرد: تا امروز بخش خصوصی موفق نشده واکسنی را به فرودگاه امام برای ترخیص برساند، علت آن فرایند‌های پیچیده است. مثلا نامه‌های سازمان غذا و دارو برای معرفی شرکت خصوصی مجاز به خرید دارو و واکسن، سه یا چهار متن مختلف دارد. مگر شرکت‌ها برای یک هدف کار نمی‌کنند؛ چرا متن‌های مختلف تهیه می‌کنند؟ از طرفی، واکسن کالایی استراتژیک است که از اسفندماه سال گذشته روند واردات آن به کشور با دستور رییس‌جمهور آغاز شد، اما تا کنون حمایتی از بخش خصوصی نشده که آن‌ها هم اقدام کنند.
انیسیان با اشاره به بحث‌هایی که در خصوص مافیای واکسن کووید شده است، گفت: این مافیا خیلی وقت‌ها تعمدی ایجاد می‌شود و گاهی وقت‌ها هم اصلا وجود خارجی ندارد. در واقع، فرایند بروکراتیک به گونه‌ای پیش می‌رود که فقط گروهی خاص موفق می‌شوند. در خصوص واکسن، هنوز به جایی نرسیده‌ایم که تعمدی رخ داده باشد، اما نتیجه، وارد نشدن واکسن بوده است، حالا می‌خواهید نام آن را ناکارآمدی سیستم بگذارید یا مافیا.
او افزود: دولت یارانه بالایی را به دارو و درمان کووید اختصاص می‌دهد، ولی برای پیشگیری از کرونا و تامین واکسن آن، چندان هزینه نمی‌کند و قیمت را بهانه می‌آورد و درخواست‌های مربوط به آن را رد می‌کند. اتفاقا در مواردی که دولت وارد حوزه واردات شده، هزینه تمام‌شده بیشتر شده است، اما درخواست بخش خصوصی را به بهانه قیمت بالا رد می‌کند.
نایب‌رییس انجمن خدمات بین‌الملل سلامت درباره این‌که ایران به لحاظ گردشگری سلامت و همین‌طور جزایر کیش و قشم چقدر زیرساخت دارد که گردشگر خارجی را برای واکسن جذب کند و آیا اعتماد بین‌المللی نسبت به مقصد ایران به عنوان گردشگری سلامت شکل گرفته است که حالا واکسن عامل جذابی برای سفر به ایران دست کم از کشور‌های همسایه باشد، اظهار کرد: با توجه به دستورالعمل واکسن کووید، گردشگران تزانزیت که ممکن نیست در ایران واکسینه شوند، واکسن‌ها دو دُز دارند و اخیرا هم به این جمع‌بندی رسیده‌اند که دُز سوم هم تزریق شود. البته برای شخصی که کثیرالسفر است امکان واکسینه شدن در کشور دیگر وجود دارد، اما برای توریست‌هایی که کوتاه‌مدت سفر می‌کند، این پروژه عملیاتی نیست.
او افزود: در کشور زیرساخت تا حدی وجود دارد، ولی در ارتباط با واکسن، دسترسی به آن و مزیت رقابتی خیلی مهم است. در کشور‌های اطراف ما مردم تمایل زیادی به واکسیناسیون نشان نداده‌اند. از نظر فرهنگی و ذهنیت، مردم عراق و افغانستان، حتی ارمنستان ذهنیتی برای واکسیناسیون ندارند که حالا ما برای ترغیب آن‌ها به سفر واکسن ویژه‌ای را تامین کنیم. در کشور‌های دیگر هم دسترسی به انواع واکسن وجود دارد. هرچقدر زیرساخت فراهم کنیم، بعید است برای واکسیناسیون توریست جذب کنیم.
او این توضیح را اضافه کرد که در قالب ساختار عدالت در سلامت، هنوز واکسیناسیون خارج از برنامه ستاد ملی کرونا ممکن نشده و تزریق واکسن با اولویت‌بندی سنی و مشاغل پرخطر و بیماران درحال انجام است.
انیسیان علاوه بر این گفت: جامعه ایران، سیاست‌زده است، هر اقدامی انجام شود منتقدانی خواهد داشت که در دل ستاد کرونا و دولت نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند که بازتاب منفی در داخل و عرصه بین‌المللی داشته باشد. واقعیت این است که گردشگری در کشور و دولت اولویت محسوب نمی‌شود.
ابراهیم پورفرج ـ رییس هیأت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران ـ در ادامه بحث اظهار کرد: اتاق بازرگانی قرار بود نیاز واکسن فعالان گردشگری را تامین کند. از طرفی، جمعیت زیادی در ایران منتظر واکسن هستند. در همه کشورها، این دولت‌ها هستند که تلاش می‌کنند واکسن مورد نیاز شهروندان خود را تامین کنند. مسلم است که کشور ما هم می‌توانست چنین کند. در مناطق آزاد هم می‌توانستند برنامه مشابه ارمنستان را اجرا کنند. اما با روند پیچیده‌ای که برای واردات واکسن به‌ویژه توسط بخش خصوصی وجود دارد، بعید است اتفاقی رخ دهد.
او درباره تاثیر واکسن بر هزینه سفر، گفت: هزینه این واکسن آن‌قدر نیست که قیمت تور را بالا ببرد. مشکل اساسی وزارت بهداشت است، این وزارتخانه در ظاهر رابطه خوبی با بخش گردشگری ندارد. بهترین پیشنهاد‌ها را هم بدهید کسی گوش نمی‌کند. گردشگری در کشور ما هنوز درک نشده است، وگرنه اتفاقی که در ارمنستان افتاد می‌توانست در جزایر ایران و دیگر مناطق آزاد، رخ دهد. اتفاقا می‌توانست راهکار خوبی باشد و امنیت و ایمنی را ارتقا دهد و به توسعه گردشگری کمک کند.
این تورگردان درباره این که ممکن است هزینه سفر با اضافه کردن مزیت واکسن در ابتدا افزایش پیدا نکند، اما آیا شرکت‌های گردشگری از این فرصت استفاده نمی‌کنند؟ اظهار کرد: شرکت‌های توریستی درحال حاضر به گردش مالی بالا نیاز دارند نه درآمد بالا. این شرکت‌ها می‌خواهند نیروی انسانی را که در شرف از دست رفتن است، حفظ کنند.
او افزود: هتل‌ها، آژانس‌ها و اتاق بازرگانی برای واکسن می‌توانستند بودجه تامین کنند، اما شرایط به این سمت پیش نرفت. گردشگری تصمیم گرفته بود تور انجام دهد، نه این‌که فقط پول دربیاورد.
رییس هیأت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران ادامه داد: گردشگران خارجی اغلب دو سوال از ما می‌پرسند؛ آیا ایران ویزا می‌دهد و دیگر این‌که، وضعیت واکسن در ایران چگونه است. ما جواب هیچ‌کدام را نمی‌دانیم. باید مسؤول این قضیه مشخص شود و یکی باید پاسخگوی این مسائل باشد. شرایط طوری شده که وزارت بهداشت بدون توجه به نظر و پیشنهاد‌های فعالان و شاغلان این حوزه، شخصا برای گردشگری تصمیم می‌گیرد.
مصطفی سروی ـ عضو هیأت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران ـ درباره تاثیر واکسن بر هزینه سفر، گفت: مگر ارمنستان این کار را نمی‌کند، منافع این کشور از بابت سفر ایرانی‌ها به انگیزه دریافت واکسن به صورت غیرمستقیم تامین می‌شود، چه اشکالی دارد این منافع برای ایران باشد؟
او در ارتباط با این سوال که با توجه به رکود و بیکاری فعالان گردشگری، چقدر احتمال می‌رود با ورود بخش خصوصی گردشگری به واردات واکسن و ترغیب مردم به سفر به برخی نقاط کشور برای تزریق آن، هزینه سفر گران شود و به نوعی واکسن بخش خصوصی عامل گرانی سفر شود؟ اظهار کرد: این احتمال می‌رود که هزینه بالاتری گرفته شود و یا غیرمستقیم روی قیمت‌ها تاثیر بگذارد، اما نرخ اصلی واکسن کرونا آن‌قدر نیست که هزینه سفر را گران‌تر کند. مگر این‌که یک‌سری از هتلداران هزینه واکسن را تامین کنند و شرط را اقامت در همان هتل بگذارند و قیمت را افزایش دهند. در این شرایط هزینه سفر گران می‌شود.
او با تاکید بر این‌که دولت به انحصار گرفتن واکسن را نمی‌پذیرد، اضافه کرد: حتی اگر بخش خصوصی یا هتلداران واکسن را وارد کنند، خودشان امکان و شرایط تزریق آن را که ندارند. این واکسن‌ها باید تحت شرایطی خاص نگهداری و در اختیار دولت قرار داده شوند و متخصص آن را تزریق کند.
عضو هیأت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران ادامه داد: یک‌سری از هتلداران کیش حاضر شدند هزینه واکسن را تامین کنند، به شرطی که مردم به کیش سفر کنند. البته هیچ الزامی برای اقامت در هتل‌های واردکننده واکسن تعیین نشده است. هرچند که باید زیرساخت جزیره کیش را درنظر گرفت. نباید روالی پیش آید که پرواز این جزیره گران شود و هزینه یک سفر کیش از ارمنستان گران‌تر تمام شود.
هر دُز واکسن وارداتی با دلار آزاد حدود ۶۰۰ هزار تومان است. این مبلغ در برابر هزینه عوارض خروج از کشور که مسافران ارمنستان برای دریافت دو دُز واکسن فقط باید یک میلیون تومان به دولت پرداخت کنند، مبلغی نمی‌شوداو درباره ایجاد جذابیت برای سفر به ایران با واکسن، اظهار کرد: با توجه به واکسن‌های موجود در بازار نمی‌توانیم به گردشگری ورودی فکر کنیم. به جز یک نمونه واکسن جانسون و جانسون، واکسن دیگری یک‌مرحله‌ای نیست و مدت زمان اقامت مسافران ورودی به میزانی نیست که دو دُز واکسن را تزریق کنند. ما فقط می‌توانیم واکسن را برای تاسیسات گردشگری تامین کنیم که مردم با اطمینان از خدمات آن‌ها استفاده کنند.
سروی گفت: جامعه تورگردانان پروتکلی را برای ورود گردشگران خارجی به ستاد ملی کرونا ارائه کرد که بر اساس آن گردشگران واکسینه‌شده به شرط تست در ورود و سه روز پس از اقامت، امکان سفر به ایران پیدا کنند. این طرح را وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کمیته‌ای از ستاد مطرح کرد، اما وزارت بهداشت آن را وتو کرد. گردشگری ورودی برای دولت هیچ اولویتی ندارد. به‌ویژه با هجمه‌ای که پیش‌بینی می‌شود با در اولویت قرار دادن گردشگری در کشور پیش آید.
حسین نکونام ـ رییس هیأت‌مدیره جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت ایران ـ درباره چگونگی توجیه وزارت بهداشت درباره لزوم واردات واکسن مورد نیاز گردشگری، گفت: وزارت بهداشت اصلا شنونده مشکلات گردشگری نیست، اصلا وقت نمی‌گذارد. این وزارتخانه متولی اصلی بهداشت و درمان کشور است و موظف بود که واردات واکسن را پیگیری کند.
اوایل فرایند توزیع واکسن در دنیا، تب بالایی داشت و بخش خصوصی نمی‌توانست اقدام کند، اما حالا در بسیاری از کشورها واکسن‌ها درحال انقضاء است، مثل هنگ‌کنگ، ارمنستان و ...؛ سینوواکی که به وزارت بهداشت درخواست مجوز واردات آن را داده بودیم ۲۲.۵ دلار تمام می‌شد، هر دُز واکسن با دلار آزاد حدود ۶۰۰ هزار تومان است. این مبلغ در برابر هزینه عوارض خروج از کشور که مسافران ارمنستان برای دریافت دو دز واکسن باید یک میلیون تومان به دولت پرداخت کنند، مبلغی نمی‌شود. از این دلیل واضح‌تر چه می‌توانست برای متقاعد کردن وزارت بهداشت باشد؟
وی ادامه داد: صنعت گردشگری فلج شده است. نه حمایت دولتی داشتیم، نه در مالیات کمک کردند. همه در حد شعار بود. هیچ اقدام واقعی و مؤثری ندیدیم. سازمان تامین اجتماعی برای برخی از هتلداران توقیف اموال صادر کرد. اگر قرار باشد بخش خصوصی وقتش را بگذارد از وزارت بهداشت امتیاز بگیرد آب در هاون کوبیدن است، اما اگر وزارت بهداشت در این مدت باقی‌مانده با بخش گرشگری همکاری و همراهی کند، حاضریم برای تامین بخشی از بودجه واکسن ضمانت بدهیم. اگرچه این وظیفه ذاتی دولت است.
نکونام برخلاف دیگر فعالان حاضر در این نشست که معتقد بودند واکسن عامل جذابی برای گردشگران خارجی نیست، گفت: معتقدم اگر وزارت بهداشت درست و اصولی کار کند، دولت از صنعت گردشگری حمایت کند، زیرساخت لازم برای سفر گردشگران به منظور واکسینه شدن در ایران وجود دارد. اگر شرایط ویزای درمان تسهیل شود به‌ویژه برای بازار‌های هدف عراق و افغانستان، در این زمینه گردشگر خواهیم داشت. حداقل با بازاریابی و مدیریت درست بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر را در شش ماه می‌توان جذب کرد. همین حالا متقاضیان زیادی برای درمان به ایران سفر می‌کنند.