خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه به نقل از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ایران قصد دارد به تولید اورانیوم فلزی غنی شده تا ۲۰ درصد بپردازد؛ موضوعی که ساعتی بعد از سوی نماینده دایم ایران در آژانس تأیید و با واکنش ایالات متحده و کشور‌های اروپایی روبرو شد.
اعتماد در ادامه نوشت: دور ششم مذاکرات هسته‌ای میان ایران، کشور‌های ۱+۴ و ایالات متحده که از ۲۲ خرداد آغاز شده و تا ۳۰ خرداد ادامه داشت، در شرایطی پایان یافت که انتظار می‌رفت پس از عزیمت هیات‌های مذاکره‌کننده به پایتخت‌ها و اتخاذ تصمیمات سیاسی لازم، دور هفتم گفتگو‌ها برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک خیلی زود آغاز شود. با این حال، پس از گذشته بیش از دو هفته از پایان دور ششم، روند اتفاقات به سمتی پیش رفت که نه‌تن‌ها تاریخی برای آغاز دور هفتم گفتگو‌ها تعیین نشد بلکه به نظر می‌رسد حل و فصل مساله پیچیده‌تر از قبل شده است.
رویترز و وال‌استریت ژورنال روز سه‌شنبه به نقل از منابع خبری خود اعلام کردند که رافائل ماریانو گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی گزارشی به شورای حکام آژانس اطلاع داده است که ایران می‌خواهد با استفاده از اورانیوم ۲۰ درصدی تولید داخل اقدام به تأمین سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران کند.
لارنس نورمن خبرنگار وال‌استریت ژورنال در اروپا، طی پیامی در حساب کاربری رسمی خود در توییتر به نقل از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوشت: «ایران به آژانس اطلاع داده است که اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۲۰ درصد به آزمایشگاه تحقیق و توسعه کارخانه تولید سوخت هسته‌ای اصفهان منتقل و در آنجا تبدیل به UF۴ و سپس اورانیوم فلزی با غنای ۲۰ درصد می‌شود و سپس برای تولید سوخت مورد نیاز رأکتور تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
ساعاتی بعد از انتشار این گزارش‌ها، کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دایم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصمیم ایران در خصوص ساخت یک صفحه سوخت جدید با استفاده از اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد را تأیید کرد. او گفت: «برنامه سازمان انرژی اتمی برای تولید یک صفحه سوخت سیلیساید برای استفاده در رآکتور تهران، ۹ روز قبل به اطلاع آژانس رسید و بلافاصله امور عملیاتی آن آغاز شد.
به گفته غریب‌آبادی، سوخت سیلیساید، نوعی مدرن از سوخت هسته‌ای است که فناوری آن صرفا در اختیار تعداد انگشت‌شماری از کشورهاست. نماینده ایران در آژانس، با بیان اینکه فعالیت تحقیق و توسعه در این خصوص با اورانیوم طبیعی حدود سه ماه قبل شروع شده بود، گفت: «در فرآیند جدید، یک صفحه سوخت جدید با استفاده از اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد تولید می‌شود.»
ایالات متحده اقدام تهران را «یک گام ناگوار به عقب» خوانده و رویترز به نقل از مقامات اروپایی و امریکایی نوشته است که این اقدام، مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن برای بازگشت به توافق هسته‌ای را «پیچیده‌تر» کرده و می‌تواند آسیبی جدی به این مذاکرات وارد کند.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه امریکا روز گذشته در این باره گفت: «نگران‌کننده است که ایران تصمیم گرفته عدم پایبندی به تعهداتش در توافق هسته‌ای را افزایش دهد، آن هم با آزمایش‌هایی که برای تحقیقات در زمینه سلاح هسته‌ای ارزش دارند.» او افزود ایالات متحده همچنان از ایران می‌خواهد تا از سیاست «سوق دادن مذاکرات به لبه پرتگاه» دست بردارد و برای پایان دادن به تلاشی که در ماه آوریل آغاز شده و احیای توافق هسته‌ای را دنبال می‌کند و برای گفتگو‌هایی واقعی به وین بازگردد.»
وزرای خارجه سه کشور اروپایی نیز در بیانیه‌ای مشترک به تصمیم تهران مبنی بر تولید اورانیوم فلزی غنی شده تا ۲۰ درصد واکنش نشان دادند. در این بیانیه آمده است که «ما وزرای امور خارجه دولت‌های فرانسه، آلمان و بریتانیا با نگرانی عمیق یادآور می‌شویم که ایران گام‌هایی را در راستای تولید فلز اورانیوم غنی‌سازی‌شده برداشته است، این یک نقض جدی تعهدات ایران ذیل برجام است. ایران هیچ نیاز غیرنظامی معتبری برای تحقیق و توسعه درباره فلز اورانیوم و تولید آن‌که گامی کلیدی برای توسعه سلاح هسته‌ای است، ندارد.»
آن‌ها در ادامه تأکید کردند «ما قویا از ایران می‌خواهیم که همه فعالیت‌های مغایر با برجام را فورا متوقف کند و به مذاکرات وین بازگردد؛ با این نگرش که مذاکرات باید زودتر به نتیجه برسد. ما بار‌ها تأکید کرده‌ایم که گذر زمان به‌نفع هیچ‌یک از طرف‌ها نیست. ایران با گام‌های اخیر خود، شانس دستیابی به یک نتیجه موفقیت‌آمیز در مذاکرات وین را علی‌رغم پیشرفت‌هایی که طی ۶ دور مذاکرات حاصل شده است، تهدید می‌کند.»
روسیه موضعی متفاوت با ایالات متحده و تروییکای اروپایی دارد. میخاییل اولیانوف سه‌شنبه شب در توییتر ضمن انتقاد از تداوم اجرای سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ از سوی جو بایدن، رییس‌جمهور دموکرات امریکا تصریح کرد که «تنها راه برای خروج از این دور باطل، از سرگیری مذاکرات وین بدون تأخیر و احیای کامل برجام است.»
اریک بروئر، تحلیلگر مسائل هسته‌ای در مرکز بررسی‌های استراتژیک و مطالعات بین‌المللی تولید فلز اورانیوم غنی شده تا ۲۰ درصد را اقدامی «بد» دانسته، اما این سوال را مطرح کرده که آیا این اقدام با کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده ۲۰ درصدی ایران می‌تواند به افزایش زمان گریز هسته‌ای منجر شود؟
اغلب کارشناسان تأثیر این موضوع روی افزایش زمان گریز هسته‌ای را ناچیز ارزیابی کرده و در مقابل معتقدند کسب تجربه تولید فلز اورانیوم از سوی ایران خود می‌تواند عاملی موثر در کاهش زمان گریز هسته‌ای باشد. اولی هینون، از مسوولان سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که اکنون از مشاوران گروه ضد ایرانی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها به حساب می‌آید، می‌گوید «این نتیجه‌گیری که بگوییم با تولید فلز اورانیوم زمان گریز هسته‌ای ایران افزایش یابد، یک نتیجه‌گیری معتبر نیست. برای مدتی این ذخایر کاهش خواهند یافت، اما اولا کسب تجربه در ساخت فلز اورانیوم و دوما محدود بودن حجم ذخایری که در این راستا مصرف خواهد شد باعث می‌شود مساله تغییر کند.»
کلسی داون‌پورت از کارشناسان خلع‌سلاح نیز نگاه مشابهی دارد. او در این خصوص می‌نویسد: «این اقدام میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران را کاهش می‌دهد، اما این تنها یک مزیت کوتاه‌مدت است و غیردوراندیشانه است.» به نوشته او، تولید فلز اورانیوم نقض توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است و ایران از طریق طی کردن فرآیند ساخت آن دانشی را کسب خواهد کرد که بازگشت‌ناپذیر است.
او در این زمینه دولت بایدن را مقصر می‌داند: «جای تأسف است که دولت بایدن حاضر نشده معافیت‌هایی که برای فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای ذیل توافق برجام، نظیر تأمین سوخت مورد نیاز راکتور تحقیقاتی تهران وضع شده بود و ترامپ آن‌ها را لغو کرد دوباره برقرار کند. در صورتی که این معافیت‌ها اعطا می‌شد، توجیه اقدام اخیر از سوی تهران به عنوان اقدامی لازم بسیار سخت‌تر می‌شد.» داون پورت همچنین با ابراز تأسف در خصوص تداوم روند کاهش تعهدات از سوی تهران نوشته است که «نقض بیشتر توافق هسته‌ای از سوی تهران باعث طولانی‌تر شدن روند مذاکرات وین و افزایش احتمال به نتیجه رسیدن آن می‌شود.»
هنری رم، تحلیلگر ارشد گروه اوراسیا با اشاره به این موضوع می‌گوید «پیشرفت‌های هسته‌ای ایران می‌تواند احیای جدول زمان بندی یک‌ساله گریز هسته‌ای را دشوار‌تر کرده و امریکا را به طرح درخواست‌هایی فنی وا دارد که احتمالا تهران تمایلی به اجرای آن‌ها نخواهد داشت.»
همزمان با این تحولات نشانه‌ها در تهران حکایت از آن دارند که احیای توافق هرچند محتمل است، اما اختلاف نظر‌های جدی در داخل و روند تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند شرایط را تغییر دهد. حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران روز چهارشنبه در جلسه هیأت دولت گفت: «ما در جنگ اقتصادی پیروز شدیم و فقط تحریم باقی‌مانده که آن هم دست خودمان است و می‌توانیم همین هفته تصمیم بگیریم که آن را تمام کنیم یا می‌توانیم تصمیم بگیریم که ماه‌ها ادامه پیدا کند که این بحث دیگری است.»
جاوید قربان اوغلی، دیپلمات سابق گفته بود که «پرونده هسته‌ای به یک شکلی از اختیار وزارت خارجه خارج شده و هر چند نه به صورت رسمی، اما در عمل شورای عالی امنیت ملی تصمیم‌گیر اصلی است. کمیته‌ای هم که برای تطبیق برجام با توافق وین مشخص شده، دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به وزارت خارجه دارد و اعضای آن نظیر دو نفری که از مجلس می‌آیند از مخالفان توافق هسته‌ای بوده‌اند.»
به گفته او، «آقای عراقچی، به عنوان رییس هیات مذاکره کننده ایرانی به‌شدت در داخل تحت فشار است و پس از انتخابات و پیروزی جریانی با نگاهی مشخص، این فشار‌ها تشدید شده است.»
با توجه به فاصله کوتاه تا زمان تغییر دولت در ایران و مشکلات موجود در مذاکرات از جمله تصمیم اخیر در خصوص تولید فلز اورانیوم که احتمالا بر پیچیده‌تر شدن گفتگو‌ها موثر باشد، به نظر می‌رسد احیای برجام دست کم تا پایان دولت حسن روحانی، کاری بسیار سخت باشد.