برنامه اوپک یک‌بار دیگر در یک سال گذشته قفل شد و نفت جهان را هم قفل کرد. اگر بار پیشین جنگ قیمت دو غول اوپک، مسکو و ریاض که اختلافشان بر سر کاهش تولید، قیمت را به کف چسباند و ریاض در نهایت ظفرمند از این جنگ بیرون آمد، این‌بار جنگ برای افزایش تولید است که ریاض و د‌بی را سر‌شاخ کرده است و قیمت را به سقف چسبانده است؛ برنت بالای ۷۷ دلار، بالاترین قیمت در شش سال گذشته.
به گزارش شرق؛ این‌بار نکته این بود که کسی انتظار نداشت درگیری به این حد بالا برود که دو روز مذاکره کاملا بی‌نتیجه بماند و جلسه‌ای را که برای دوشنبه برقرار شده بود، حتی برگزار هم نکنند، حرفی هم درباره اجلاس بعدی نزنند. بازار به‌شدت ترسیده و دارد نگرانی خودش را در قیمت نشان می‌دهد. بازار حدس و گمان داغ شده و دوباره تیتر‌های «پایان اوپک» را روی صفحه می‌شود دید.
اما قبل از پرداختن به مشکل میان امارات و سعودی باید اشاره کرد که مشکل قدیمی است. چند ماه پیش و در حین اجرای برنامه کاهش تولید اوپک برای کنترل قیمت که پشت‌بند فروپاشی تقاضا پیش آمده بود، امارات ناگهان سر ناسازگاری گذاشت و دیپلمات‌های این کشور در اتفاقی که تعجب ناظران بازار نفت و حتی سیاست را برانگیخت، بدون ذکر نام به رسانه‌هایی مانند بلومبرگ درز دادند که اگر برنامه کاهش تولید قرار است به این شکل فشارش روی امارات باشد، این کشور از اوپک خارج خواهد شد؛ تهدیدی که اصلا به نظر بازی نمی‌رسید و حاکی از نارضایتی جدی حاکمان شیخ‌نشین ثروتمند از پادشاهی قدرتمند بود.
به شکل سنتی عربستان سعودی با امارات به شکل برادر بزرگ رفتار می‌کند و امارات همیشه یکی از سنگ‌بنا‌های پیش‌برد سیاست‌های ریاض چه در منطقه و جهان و چه در بازار نفت بوده است. امروز این روابط تا حدی دستخوش تغییرات شده است و شاهد آن درگیری قبلی و درگیری فعلی.
اما اماراتی‌ها چه می‌گویند؟ حرف این است که فشاری که کوتای اوپک بر نفت ابوظبی می‌آورد، از نظر درصدی و به نسبت توان تولیدی این شیخ‌نشین اصلا منصفانه نیست. سطح کوتای فعلی امارات ۳.۱۶ میلیون بشکه در روز است که امارات می‌گوید باتوجه به ظرفیت چهار‌میلیون بشکه‌ای تولیدش حداقل باید ۳.۸ میلیون بشکه باشد. اختلاف بسیار زیاد است و تاحدی نشان می‌دهد که چرا این‌طور غیرقابل حل شده است. در یکی از اجلاس‌های دوران کرونا بحث بر سر ۳۰ هزار بشکه کاهش تولید مکزیک مذاکرات را قفل کرد. اماراتی‌ها با اشاره به کوتای ۱۱ میلیونی روسیه و عربستان رفتار عربستان با خود را غیرمنصفانه می‌دانند.
العربیه می‌نویسد وزیر نفت سعودی، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، برای جوش‌دادن معامله اعضا را به «عقلانیت و توافق» توصیه کرده است که بی‌نتیجه مانده و به گوش اماراتی‌ها نرفته است و کل ماجرای تصمیم‌گیری اوپک فعلا پادرهوا است.
دقیق‌ترِ ماجرا: منابع اماراتی روز جمعه به رسانه‌ها گفته بودند با افزایش پله‌ای تولید از سوی عربستان از ماه آگوست تا دسامبر موافق هستند، اما با باقی‌ماندن ادامه برنامه کاهش تولیدی تا پایان سال ۲۰۲۲ به شکل جدی همراهی نمی‌کنند
همچنین امارات از پایه‌ای که اوپک برای محاسبه سطح کوتای او تعیین کرده گله‌مند است. امارات متحده عربی در این سال‌ها میلیارد‌ها دلار هزینه زیرساخت‌های نفتی خود کرده است و آماده جهش صادراتی است، اما اوپک دستش را گذاشته روی سر صنعت نفت کشور.
امارات همچنین می‌گوید در این اعتراض خود تنها نیست و آذربایجان، قزاقستان، کویت و نیجریه نیز خواستار بازبینی در پایه محاسبه سطح کوتای خود که سال گذشته تعیین شده است و این اتفاق هم افتاده. مرز‌های درون اوپک جابه‌جا شده و تنش در تیم‌های سنتی از جمله اتحاد عربستان-امارات-کویت و اضافه‌شدن بازیگران قدرتمندی نظیر روسیه به این اتحاد تحلیلگران را کمی سردرگم کرده است. کشور‌ها پس از پشت‌سرگذاشتن یک دوره طولانی قیمت پایین و کاهش ۱۰میلیونی اجباری برای کنترل قیمت همگی خسته‌اند. با کسری بودجه مواجه‌اند و طرح‌های عمرانی‌شان روی زمین مانده است.
در کشور‌های حوزه خلیج‌فارس این مسئله جنبه دیگری هم دارد. این کشور‌ها با درآمد سرشار نفت، عملا مالیات نمی‌گرفتند و در شکلی شبیه رشوه به شهروندان در عوض سلب کامل حق سیاسی حدی از رضایت را برای آن‌ها درست می‌کردند. حالا برخی مانند عربستان در سال گذشته مالیات بر ارزش افزوده را سه‌برابر کردند یا عمانی‌ها طرح دریافت مالیات تصاعدی برحسب درآمد وضع کردند.
اوضاع درون اوپک این‌قدر آشفته است که مشاور نخست‌وزیر عراق رسما از احتمال آغاز جنگ قیمتی دوباره صحبت می‌کند. چنین اتفاقی اگر بیفتد، بار دیگر قیمت‌ها به نازل‌ترین سطح می‌رسد.
کشور‌ها که مدت‌ها به شکل مصنوعی تولید خود را کنترل کرده‌اند، میلیون‌ها بشکه نفت در بازار می‌ریزند، تخفیف می‌دهند تا آخر کار مشخص شود چه کشوری را بیشتر یارای مقاومت در برابر قیمت نازل است. عموما کشور‌هایی مانند روسیه و عربستان، اولی به‌دلیل اینکه بودجه‌اش به گفته مقام‌های رسمی تا ۴۰ دلار هم آسیب نمی‌بیند و دومی به‌دلیل حجم بالای تولید، ذخایر فراوان و تسلط بر صنایع جانبی نفت که درآمدزا‌ست، مانند پتروشیمی و کشتی‌رانی و این قبیل امور. مضاف بر این عربستان در مشتری‌یابی، به دلیل سابقه و توان خود بسیار موفق‌تر عمل می‌کند و کشور‌ها ترجیح می‌دهند با آینده‌نگری در جنگ قیمت سمت عربستان را بگیرند؛ اتفاقی که به‌وضوح در جنگ قیمت ماه مارس بازار شاهد بود. اینکه امارات تا کجا بخواهد ایستادگی کند، مسئله‌ای است که هنوز باید نشست و دید.
بار قبلی که به تهدید از خروج از اوپک کشید –اتفاقی که برای اوپکی‌ها حقیقتا نادر و تعجب‌برانگیز بود- درنهایت حل شد. اما بار گذشته درگیری‌ها در سطح اظهارات چند مقام رسمی بدون ذکر نام در بلومبرگ و رویترز بود؛ این‌بار، اما کار به جلسات وزارتی و راهرو‌های اوپک کشیده است. سعودی بار پیش پشت پرده و رسم اعراب با پدرخواندگی مسئله را حل کرد. این‌بار، اما تاکنون که مسئله حل نشده است، سطح تنش حداقل در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است.
اما ایالات‌متحده. یادمان هست که دونالد ترامپ، با همه غرابت رفتارش حداقل دوبار در سال ۲۰۲۰ با مداخله مستقیم و تماس تلفنی درجا و استفاده از روابط حسنه خود با سعودی و ولادیمیر پوتین معامله را جوش داد و جدا تأثیرگذار عمل کرد. این نقشی است که بایدن ظاهرا در اجرای آن کمی مشکل دارد. مثلا ایسنا درباره عکس‌العمل بایدن به اتفاقات درونی اوپک می‌نویسد دولت بایدن درپی ناکامی اوپک‌پلاس برای دستیابی به توافق نفتی جدید و لغو مذاکرات روز دوشنبه، از اوپک و متحدانش خواست راه‌حل مسالمت‌آمیزی برای افزایش تولید پیدا کنند.
سخنگوی کاخ سفید روز دوشنبه گفته است: «اگرچه آمریکا در این مذاکرات حضور ندارد، اما به دقت مذاکرات اوپک‌پلاس و تأثیر آن بر احیای اقتصاد جهانی از همه‌گیری کووید۱۹ را دنبال می‌کند. مقامات دولت آمریکا با دولت‌های مربوط در تماس بوده و از آن‌ها خواسته‌اند راه‌حلی پیدا کنند تا اجازه دهد افزایش تولید صورت بگیرد».
بنا بر این گزارش‌ها مقامات کاخ سفید گفته‌اند: «بایدن خواهان آن است شهروندان آمریکایی به انرژی با هزینه معقول و پایا دسترسی داشته باشند. با احیای اقتصاد آمریکا از رکود ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا، مهم است که روند تأمین انرژی حفظ شود که مستلزم شرایط باثبات بازار نفت است».
عکس‌العملی که در مقایسه با نقش فعال و تأثیرگذار ترامپ در این موارد و نیز به نسبت سطح تنش کنونی درون اوپک کمی بی‌نمک به نظر می‌رسد.
روس‌ها واکنش خیلی چشمگیری نشان نداده‌اند و الکساندر نواک یکی از معماران طرح فعلی با اینکه به نوشته بلومبرگ نتوانست به سطح افزایش تولید مورد نظر خود برسد، اما حتی پس از کسنل‌شدن اجلاس روز دوشنبه نیز هیچ اظهارنظری نکرد. به‌هرحال به گزارش بلومبرگ اکنون وزارت نفت عراق ابراز امیدواری کرده است که تصمیم به برگزاری اجلاس در ۱۰ روز آینده قطعی شود.
اما هنگامه‌ای برپا‌ست که یکی از گزارش‌نویسان بلومبرگ را نیز به تعجب وا‌داشته است و می‌نویسد این دعوا این‌بار به‌شدت «شخصی و عمومی» است و به سطح مصاحبه‌های تلویزیونی کشیده شده است.
جان کیلداف، تحلیلگر ارشد نفت در «اگین کلاپتال» به سی. ان. بی. سی گفته است اتحاد اوپک شکست؛ «پاندمی کشور‌ها را متحد کرده بود، حالا شرایط پسا‌پاندمی آن‌ها را از هم جدا کرده است. امارات متحده که شمشیر را از رو بسته است و تازه تفریح ما شروع شد که ببینیم چه کسی بالاخره وا‌می‌دهد!». تا‌به‌حال بار‌ها تنش درون اوپک بالا گرفته است، حالا نه شاید در این حد، اما بالاخره حل شده است. اما شرایط به گونه‌ای است که بعضی جدا، حتی در رسانه‌ای مثل بلومبرگ، می‌پرسند آیا کار اوپک تمام شد؟