احتمالا در این چند روز ناگهان برای ساعاتی خانه‌تان خاموش شده، اینترنتتان قطع شده، از بی‌كولری و گرما كلافه شده‌اید و به زمین و زمان فحش داده‌اید. قطعی برق باز آغاز شده و دست مردم را بند كرده است. پیش از این در سال‌های گذشته شاهد این اتفاق بوده‌ایم و هر بار برای آن دلیلی ذكر می‌شد. زمانی بین مردم رایج بود كه امسال خشكسالی است و برق نداریم.
به گزارش شرق، ولی حالا كمی مسئله روشن‌تر شده است و مثلا به گفته محسن طرزطلب، مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی در تابستان سال گذشته «نیروگاه‌های حرارتی بخش عمده تأمین انرژی مورد نیاز کشور را برعهده دارند و نقش مهم و تأثیرگذاری در این زمینه ایفا می‌کنند و هشت درصد از برق مورد نیاز کشور از طریق نیروگاه‌های برقابی و نیروگاه‌های تجدیدپذیر تأمین می‌شود و این بیانگر آن است که نیروگاه‌های حرارتی مهم‌ترین وظیفه در تأمین برق را برعهده دارند».
نیروگاه‌های حرارتی نیروگاه‌هایی هستند که با سوزاندن سوخت‌های فسیلی (گازوئیل، مازوت یا گاز) تولید برق می‌کنند. حالا محمدحسن متولی‌زاده روز یکشنبه در نشست خبری با محوریت تأمین آب و برق کشور در محل وزارت نیرو به توضیح مفصل مسئله نشسته است كه برخی از قسمت‌های آن را می‌خوانیم. اولا رمزارز. الان سكه نقد بحث علت خاموشی‌ها مسئله تولید غیرمجاز رمزارز است.
مثلا همین آقای متولی‌زاده اول بسم‌الله گفت «بحث استخراج غیرمجاز رمزارزها در ماه‌های اخیر شدت بیشتری یافته و همین امر سبب افزایش چشمگیر مصرف برق در کشور شده است. ورود این حجم قابل ملاحظه دستگاه‌های غیرمجاز استخراج رمزارز سبب شده علاوه بر افزایش دمای هوا و کاهش تولید نیروگاه‌های برقابی، تأمین برق با شرایط حادتری همراه شود».
البته متولی‌زاده از خیر خشکسالی هم نگذشت و گفت: «مسئله دیگر بحث خشکسالی است که در ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده و در عمل منجر به افزایش مصرف در بخش کشاورزی و هم منجر به کاهش ذخیره آب نیروگاه‌های برقابی و کاهش تولید این نیروگاه‌ها شده است؛ بنابراین از یک طرف با افزایش مصرف و از طرف دیگر با کاهش تولید نیروگاه‌ها روبه‌رو هستیم و این شرایط همکاری بیشتر مردم و مشترکان را ضروری‌تر کرده است» كه عملا یعنی الان ما داریم چوب اتفاقی به درازای 50 سال را می‌خوریم و هر سال گفته‌ایم ان‌شاءالله سال دیگر ترسالی است. و البته گرچه خشكسالی تا حدی باعث افزایش مصرف در بخش كشاورزی می‌شود اما- آخرین آماری كه یافتیم- براساس گزارش مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، در پایان فاز اول هدفمندی یارانه‌ها در سال 97 سهم مصرف برق كشاورزی با اینكه روند افزایشی داشته است.
مدیرعامل توانیر اما خواستار كمك رسانه‌ها شد و گفت به مردم بگویند مصرف نكنند وگرنه برق می‌رود. او همچنین ۴۰ تا ۴۵ روز گذشته را به یادمان آورد كه برق نرفت، آن هم «با وجود شرایط سختی که پشت سر گذاشته شد» اما گفت «در روزهای آینده به دلیل موج گرما خواستار همکاری بیش از پیش مردم هستیم، در این زمینه کمک رسانه‌ها می‌تواند مشارکت مردم را جلب کند».
آقای متولی‌زاده طبق روال عادی مسئولان راه‌حل اصلی مشكل را افزایش قیمت عنوان كرد و درباره وضعیت ناتراز عرضه و تقاضای برق گفت: «در همه جای جهان مسئله عرضه و تقاضا به‌ویژه در برق را با قیمت حل کردهاند، اما در ایران به دلیل سیاست‌هایی که از گذشته وجود دارد، ارزان‌ترین برق را داریم و در طول تاریخ صنعت برق ارزان‌ترین زمانی است که برق عرضه می‌شود».
او گفت «این امر باعث می‌شود که انگیزه لازم برای مصرف بهینه وجود نداشته باشد، حساسیت مردم کمتر شده و دستگاه‌های غیربهره‌ور مورد استفاده قرار گیرد و امکان سرمایه‌گذاری کافی وجود نداشته باشد».
البته این «مشكل» عمده كشورهای پرانرژی است كه چون برق را ارزان تولید می‌كنند خیلی هم پول بابتش نمی‌گیرند. البته از نظر تربیتی حرف كاملا درستی می‌زنند و مردم باید مشكل برق را با پایین‌آوردن تقاضا حل كنند كه این همه خاموشی نداشته باشیم. مدیرعامل توانیر مثال خود برای اثبات این مسئله را الگوی همیشگی ایران، كشور فرانسه انتخاب كرد و با ذكر دوباره قیمت پایین گفت: «در کشوری همچون فرانسه ۳۶۵ روز را به سه رنگ تقسیم کرده است، بدین‌گونه که ۳۰۰ روز رنگ سفید، ۴۰ روز آبی و ۲۰ روز قرمز است و به مردم اطلاع می‌دهند که در روزهای سفید قیمت برق ۹ سنت یورو، در روزهای آبی ۱۱ سنت یورو و در روزهای قرمز ۶۰ سنت یورو است و مردم می‌دانند که در آن روزها باید مبلغ بیشتری را برای برق پرداخت کنند که همین مسئله موجب مدیریت مصرف می‌شود».
جدا از درستی و نادرستی این مقایسه‌ها اما سؤالی كه پیش می‌آید این است كه خب دولت اگر این را می‌داند چرا این كار را نمی‌كند؟ چون مردم دیگر اینجا دستشان كوتاه است و قدرت قانون‌گذاری ندارند.
آقای متولی‌زاده در آخر به مسئله حاشیه‌ای افزایش توان تولیدی و عرضه از سوی دولت اشاره كرد و گفت: «برای ساخت ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه ۲۰۰ هزار میلیارد تومان پول لازم است و این میزان برای صنعت برق مقدور نیست». چون متولی‌زاده هیچ توضیح دیگری در این زمینه نداد، به سراغ حرف‌های یك فعال دیگر رفتیم كه مربوط به اوایل همین امسال است.
پیام باقری نایب‌رئیس سندیکای صنعت برق ایران اردیبهشت امسال توضیحاتی جالب به ایرنا داده است. اولا به گفته ایشان «افزایش قیمت نهاده‌های تولید نیز سبب شده بسیاری از قراردادهای صنعت برق دیگر توجیه نداشته باشد و اکنون با تعداد زیادی از قراردادها روبه‌رو هستیم که متوقف شده‌اند».
عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران گفته بود: «غربالگری این نوع قراردادها و اصلاح ساختارهای حقوقی و قراردادی باید در دستور کار قرار گیرد». باقری، اولویت‌بندی این نوع قراردادها و خارج‌کردن قراردادهای بدون اولویت را از راهکارهای مناسب توصیف كرد و گفت تأمین مالی قراردادهای اولویت‌دار می‌تواند به رفع چالش‌های صنعت برق بینجامد.
آقای باقری در این مصاحبه به نكته قابل‌توجهی اشاره می‌كند. به گفته این فعال صنعتی «اصلاح تبصره ۸۰ قانون سال ۱۳۵۶ که در آن به وزیر نیرو اجازه می‌دهد با اختیارات خود درباره این نوع قراردادها دخالت کند، راهکاری برای حل این مشكل است». برای همین نایب‌رئیس سندیکای صنعت برق ایران گفته بود: «این تبصره مربوط به سال ۵۶ است و بر اساس شرایط آن زمان نگاشته شده، بنابراین ضروری است با شرایط کنونی این تبصره اصلاح شده و اختیارات وزیر نیرو برای تعیین تکلیف قراردادها افزایش یابد» و در ادامه هم راهكاری ارائه كرد و گفت «علت اصلی مشکلات این صنعت اقتصاد ناترازی آن است و این امر منتهی به کمبود منابع مالی برای سرمایه‌گذاری در این صنعت شده است». در حالی كه «صنعت برق قابلیت سرمایه‌بری بسیار بالا دارد و همه عرصه‌های آن نیاز به تزریق سرمایه و منابع مالی دارد».
اما راهكار آقای متولی‌زاده را هم ببینیم. ایشان گفت: «برای ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا برنامه‌های متعددی را در نظر گرفته‌ایم که یکی از آنها تغییر ساعت کاری بوده که البته این مسئله در اختیار استانداران است». راهكار عمده دیگر نیز به گفته او این بود كه توانیر: «حتی تعطیلی ادارات در برخی استان‌ها به ویژه در استان خوزستان در چند روز گذشته اتفاق افتاد اما بخش عمده و اصلی موضوع همکاری صنایع و کشاورزان است که این موضوع را با جابه‌جایی بار مدیریت می‌کنیم».
ایشان همچنین گفت: «تأکید ما این است؛ صنایعی که امکان جابه‌جایی بار دارند امتیازات و مشوق‌هایی را برای آنها در نظر بگیریم که این کار انجام شده و این پاداش‌ها به آنها پرداخت می‌شود». اما آماری از میزان موفقیت طرح پاداش‌پردازی نگفت ولی این را گفت كه «ایران از نظر توان فنی و مهندسی هیچ مشکلی ندارد» فقط پول نداریم، پس مردم رعایت كنند.
این مقام مسئول البته به طرح‌هایی اشاره كرد كه به نظر فعلا كه پول ساخت نیروگاه نداریم حداقل كمی بلندپروازانه است: انرژی‌های تجدیدپذیر. متولی‌زاده البته با اشاره مجدد به قیمت نشان داد كه كاملا به مسئله تسلط دارد و گفت: «گسترش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک در همه جهان و کشورهای همسایه به دلیل آن است که آنها مسئله قیمت را حل کردهاند كه سبب شده هزینه تولید و مصرف این نوع انرژی در این کشورها برابری کرده و همین امر به گسترش آن انجامیده است».
مدیرعامل توانیر افزود: «استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورمان گرچه علاقه‌مندانی دارد اما به واسطه مشکلات قیمتی و موانعی که وجود دارد معادله‌ای غیرقابل حل ایجاد کرده که تمایل سرمایه‌گذاران در این بخش را به شدت کاهش می‌دهد. اگر این زمینه فراهم شود که مشترکان برق خود را از انرژی تجدیدپذیر تأمین کنند، راه توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور وجود دارد و نتیجه خواهد داد».
نتیجه آنكه باید امسال را اقلا صبر كنیم و ببینیم سال آینده بالاخره رسانه‌ها موفق می‌شوند مردم را تربیت كنند یا پول ساخت نیروگاه جور می‌شود یا كشور مملو از انرژی‌های تجدیدپذیر خواهد شد تا دیگر برقمان نرود.