این روز‌ها با وجود اینکه تیم ملی ایران به مرحله نهایی رقابت‌های انتخابی جام جهانی صعود کرده؛ ولی به طرز عجیبی همه چیز پیچیده شده و با ابهام روبه‌رو است. بزرگ‌ترین ابهامی که این روز‌ها تیم ملی با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، وضعیت سرمربی است. قرارداد دراگان اسکوچیچ، سرمربی کروات این تیم، با فدراسیون فوتبال ایران به پایان رسیده و هنوز مشخص نیست فداسیونِ عزیزی‌خادم می‌خواهد با دراگان ادامه بدهد یا خیر. اتفاق مهم در این میان مقوله «زمان» است؛ قرعه‌کشی مرحله نهایی قرار است تیرماه برگزار شود و فدراسیون باید زودتر، تکلیف سرمربی تیم ملی را مشخص کند تا این‌بار دغدغه و از آن مهم‌تر، بهانه‌ای برای ادامه مسیر تراشیده نشود.
دومین ابهام موجود هم درباره تیم ملی است که ادامه‌اش گریبان باشگاه استقلال را هم می‌گیرد. این ابهام خودش یک ابهام درونی هم دارد! موضوع مربوط به مسئله میزبانی ایران از رقابت‌های آسیایی است. ابهام درونی‌اش این است که هنوز مشخص نیست AFC قصد دارد رقابت‌های انتخابی جام جهانی در وهله اول و لیگ قهرمانان آسیا در وهله دوم را به صورت متمرکز برگزار کند یا خیر. اگر قرار باشد به صورت متمرکز برگزار شود که یحتمل، به دلیل همان بهانه‌های همیشگی، ایران شانسی برای میزبانی نخواهد داشت.
با‌وجود‌این، اگر قرار باشد بازی‌ها به صورت متمرکز برگزار نشود، باز هم درباره میزبان‌شدن ایران ابهام وجود دارد! دلیل این ابهام مربوط به قوانینی است که کنفدراسیون فوتبال آسیا وضع کرده است. پیش‌از‌این به بهانه‌های مختلفی از جمله نبودن امنیت لازم، تحریم و چگونگی برخورد با شیوع ویروس کرونا، میزبانی از تیم ملی و باشگاه‌های ایرانی گرفته شده است. حالا آن موارد هنوز برطرف نشده، شرط دیگری هم به آن اضافه شده است: ورود سیستم VAR!
کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام کرده که قرار است در مرحله نهایی انتخابی جام جهانی، جایی که تیم ملی ایران حضور دارد و همچنین از مرحله یک‌هشتم نهایی، جایی که استقلال میزبان الهلال عربستان است، از سیستم VAR استفاده کند! این خبر برای ایران اصلا خوشایند نیست؛ چون اگر این موضوع تبدیل به شرط اصلی شود که از قرار معلوم شده، تیم ملی و باشگاه استقلال به دلیل مجهز‌نبودن سیستم ورزشگاه آزادی به این سیستم، نمی‌توانند برای میزبانی اقدام کنند.
حالا که AFC به اندازه کافی دنبال بهانه می‌گردد تا ایران را از میزبانی رقابت‌های آسیایی محروم کند، وقت آن رسیده که دست‌کم با تجهیز ورزشگاه آزادی به سیستم VAR مانع از بهانه‌تراشی جدید کنفدراسیون فوتبال آسیا شد. البته از حرف‌زدن تا عمل‌کردن علاوه بر آنکه فاصله زیادی است، هزینه زیادی هم می‌طلبد!
واقعیت این است که ورزشگاه‌های ایرانی در مقایسه با ورزشگاه‌های کشور‌های صاحب فوتبال در آسیا به‌علاوه کشور‌های حوزه خلیج فارس از لحاظ زیرساختی چندان توانمند نیست. اگرچه چند سال است که کشور‌هایی مثل کره و قطر، سیستم کمک‌داور ویدئویی را در همه ورزشگاه‌های‌شان راه‌اندازی کرده‌اند؛ ولی کشوری مثل ایران که یکی از قدرت‌های برتر فوتبال در آسیاست، در این زمینه ناتوان نشان داده است. دلیل اصلی درباره VAR مشخصا نداشتن بودجه لازم است.
قبل از رسیدن به بودجه مورد نیاز، اما بهتر است ابتدا وضعیت دو مورد دیگر روشن شود؛ اول اینکه باشگاه‌های ایرانی برای تجهیز ورزشگاه خانگی‌شان باید اقدام کنند. همین‌جا بزرگ‌ترین مشکل از راه می‌رسد؛ دو باشگاه پرسپولیس و استقلال به‌عنوان باشگاه‌های بزرگ ایران اصلا ورزشگاه اختصاصی ندارند که بخواهند به فکر مجهز‌کردن آن به سیستم VAR شوند. این دو هر‌ساله با قرارداد استیجاری با ورزشگاه آزادی به توافق می‌رسند و این ورزشگاه را برای بازی‌های خانگی‌شان انتخاب می‌کنند. حالا اگر قرار باشد این دو باشگاه به فکر تجهیز این ورزشگاه بیفتند، اولین چالش این است که، چون این ورزشگاه به صورت اختصاصی متعلق به ما نیست، پس دلیلی ندارد هزینه اضافی انجام شود. این فقط یک طرف ماجراست؛ چون این دو باشگاه آن‌قدر مشکلات مالی ریزودرشت دارند که اگر بخواهند هم توان مالی لازم برای هزینه‌کردن در این بخش را ندارند.
در سطح ملی که این روز‌ها وضعیت بدتر است، پرونده غرامت سنگین مارک ویلموتس هر لحظه می‌رود تا گلوی فدراسیون فوتبال ایران را بفشارد. از طرفی تحریم‌ها هم مانع از دریافت پاداش‌هایی می‌شود که در دو نهاد فیفا و AFC خوابیده است. حالا در چنین شرایطی، فدراسیون فوتبال برای گرفتن میزبانی بازی‌های تیم ملی باید به فکر مجهز‌کردن حداقل ورزشگاه آزادی، به سیستم VAR هم باشد. شاید اگر رقم مد‌نظر برای تجهیز یک ورزشگاه به سیستم VAR اعلام شود، روشن بشود که هزینه چندان زیادی هم نیست. در‌این‌بین هم مشکلاتی پابرجاست که شرکت‌های مختلف، با قیمت‌های مختلف، وعده تجهیز یک ورزشگاه به سیستم VAR را می‌دهند.
مسئولان ورزش ایران، پیش‌از‌این یعنی از سال ۱۳۹۸ تا همین الان دو رقم بسیار متفاوت را برای مجهز‌کردن ورزشگاه‌ها به سیستم VAR اعلام کرده‌اند. از رقم ۶۰ هزار دلار گرفته تا ۳۰۰ هزار دلار! پیش‌تر، زمانی که مهدی تاج، ریاست فدراسیون فوتبال ایران را بر عهده داشت این‌طور گفته بود که هر باشگاه لیگ برتری برای تجهیز ورزشگاه مورد نظرش به VAR باید ۶۰ هزار دلار بپردازد. البته تاج زیاد وارد جزئیات نشده بود که آیا این ۶۰ هزار دلار کمک باشگاه‌ها به فدراسیون برای تجهیز ورزشگاه‌هاست یا قیمت نهایی.
بعدا یکی دیگر از اعضای دپارتمان داوری ایران گفته بود با پرس‌و‌جو از یک شرکت کره‌ای به این نتیجه رسیده که برای تجهیز هر ورزشگاه به سیستم VAR ۶۰ هزار دلار نیاز است؛ اما مشکل اینجاست که این سیستم به‌تن‌هایی بخشی از کار را جلو می‌برد و برای تجهیز، انگار همان عدد ۳۰۰ هزار دلاری که پیش‌تر فریدون اصفهانیان اعلام کرده بود منطقی‌تر به نظر می‌رسد. ایران اگر بخواهد شبیه به کاری که در ورزشگاه‌های مجهز برگزار می‌شود یا حداقل نزدیک به کاری را که در آن ورزشگاه‌ها می‌شود، انجام دهد، باید هزینه‌ای نزدیک به ۳۰۰ هزار دلار برای یک ورزشگاه بپردازد. هزینه‌ای که شامل دست‌کم ۱۰ دوربین پوشش‌دهنده بازی از زوایای مختلف، سیستم مادر VAR و اتاق و مانیتور‌های مربوط به پوشش بازی برای داوران است. این رقم هم البته چندان به‌روز نیست و قاعدتا ممکن است کمی اختلاف درباره قیمت نهایی‌اش و تجهیزات به‌روزی که قرار است استفاده شود، وجود داشته باشد.
حالا با فرض اینکه همان ۳۰۰ هزار دلار رقم صحیح‌تری باشد، باید به این نکته اشاره کرد که تجهیز ورزشگاه آزادی به سیستم VAR نزدیک به هفت میلیارد تومان آب می‌خورد. این همان رقمی است که با توجه به پول‌های هنگفتی که در فوتبال خرج می‌شود، چندان عدد درشتی به نظر نمی‌رسد. به‌ویژه اینکه این مبلغ یک بار داده می‌شود و متعاقبا باشگاه‌ها، به‌ویژه دو باشگاه استقلال و پرسپولیس هم از آن منتفع خواهند شد. از آن مهم‌تر، ایران با انجام چنین هزینه‌ای آن بخش از ابهام مورد نیاز برای میزبانی از رقابت‌های آسیایی را هم از بین می‌برد. البته دوباره باید به نکات و مشکلات مالی باشگاه‌ها و فدراسیون فوتبال ایران اشاره کرد و گفت که اگر تا به حال چنین سیستمی در فوتبال ایران راه نیفتاده، مشخصا به دلیل موضوعات مالی است.
در‌این‌میان میل فدراسیون فوتبال را هم نباید از یاد برد. آیا فدراسیون تمایلی به انجام چنین کاری دارد؟ شاید در عرصه ملی بله؛ ولی در عرصه باشگاهی ممکن است به هزینه‌های موجود اضافه کند و مشکلات زیادی در پی داشته باشد. این سیستم علاوه بر هزینه مالی نیاز به نیروی انسانی بیشتری هم دارد. فارغ از بقیه نیروها، دست‌کم نیاز به حضور چهار کمک‌داور در اتاق VAR است. فدراسیونی که هنوز نمی‌تواند تمام و کمال دستمزد داوران زمین اصلی مسابقه را بدهد، شاید تمایلی به دادن دستمزد و هزینه ایاب و ذهاب اضافه به داوران سیستم VAR هم نداشته باشد.